Καθώς κοιτάζουν την κατάσταση των πληγέντων από τον κορονοϊό οικονομιών τους και τη χαμηλή δημοτικότητα του Αμερικανού προέδρου Donald Trump στις δημοσκοπήσεις, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες ίσως μπουν στον πειρασμό να αναβάλουν τυχόν σχέδια για να πετύχουν τον στόχο του ΝΑΤΟ αναφορικά με τις δαπάνες 2% του ΑΕΠ στην άμυνα. Αλλά οι Ευρωπαίοι πρέπει να ξυπνήσουν. Ο Trump δεν είναι πολύ αξιόπιστος σύμμαχος και η ζημιά που έχει κάνει στη διατλαντική συμμαχία είναι πιθανό να διαρκέσει.
Του Ian Bond
Η επιθετικότητα του Trump απέναντι στο ΝΑΤΟ ήταν προφανής από όταν αμφισβήτησε την εγγύηση αμοιβαίας άμυνας του άρθρου 5 στη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής του εκστρατείας. Τώρα γνωρίζουμε, σύμφωνα με τον πρώην σύμβουλο εθνικής ασφάλειας John Bolton, ότι ο Trump ήταν έτοιμος να βγάλει τις ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ στη σύνοδο του 2018.
Τις τελευταίες εβδομάδες ο Trump ανακοίνωσε χωρίς προειδοποίηση ότι οι ΗΠΑ θα αποσύρουν 9.500 –περισσότερους από το ένα τέταρτο- στρατιώτες από το σύνολο των 34.500 στρατιωτών που έχει στη Γερμανία, διότι η γερμανική κυβέρνηση δεν ξοδεύει αρκετά στην άμυνα. Στη συνέχεια σε συνέντευξη Τύπου στην Ουάσιγκτον με τον Πολωνό πρόεδρο Andrzej Duda, ο Trump τόνισε πως ένας μεγάλος αριθμός των χωρών του ΝΑΤΟ “έχει μείνει πίσω” και διακήρυξε πως η Ευρώπη εκμεταλλεύεται τις ΗΠΑ στο εμπόριο.
Ο Trump ίσως να μην αντιλαμβάνεται πώς λειτουργεί το ΝΑΤΟ
Ο Trump ίσως να μην αντιλαμβάνεται πώς λειτουργεί το ΝΑΤΟ ή την αξία που έχουν τα αμερικανικά στρατεύματα στη Γερμανία, αλλά είναι αλήθεια πως οι ΗΠΑ φέρουν ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό οικονομικού βάρους στην υπεράσπιση της Ευρώπης. Στη διάρκεια της προεδρίας του, και ο Barack Obama κατηγόρησε την Ευρώπη ότι “εφησυχάζει” για τη δική της άμυνα –αν και ήταν πολύ πιο διπλωματικός.
Λίγες μόνο ευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ έχουν ανταποκριθεί στον στόχο της Συμμαχίας για δαπάνες 2% του ΑΕΠ τους στην άμυνα τα τελευταία 20 χρόνια, ενώ οι ΗΠΑ συνεχώς υπερβαίνουν αυτό το ποσοστό, και δαπανούν 3,1%-4,9% του ΑΕΠ. Αλλά το πρόβλημα της Ευρώπης δεν είναι μόνο τα ποσά που δαπανά για την άμυνα, αλλά η αναποτελεσματικότητα των δαπανών της: οι Ευρωπαίοι παίρνουν πολλά συστήματα και πολύ μικρή στρατιωτική ικανότητα για τα λεφτά τους.
Το ενημερωτικό δελτίο της Κομισιόν του 2017 για την ευρωπαϊκή άμυνα, αναφέρει ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ χρησιμοποίησαν 178 διαφορετικά μεγάλα οπλικά συστήματα. Οι ΗΠΑ είχαν μόλις 30. Τα κράτη-μέλη έχουν 17 διαφορετικούς τύπους κύριων τανκ μάχης. Οι ΗΠΑ έχουν έναν.
Αυτός ο πολλαπλασιασμός οπλικών συστημάτων οδηγεί σε υψηλό κόστος ανά μονάδα για τις μικρές διαδρομές της παραγωγής και έλλειψη διαλειτουργικότητας. Και οι ευρωπαϊκές δαπάνες δεν αποσκοπούν να διασφαλίσουν ότι τα στρατεύματα μπορούν να πολεμήσουν όταν χρειάζεται. Τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ έχουν περίπου 1,9 εκατ. ενεργά στρατεύματα, ενώ οι ΗΠΑ έχουν 1,3 εκατ. και η Ρωσία περίπου 900.000. Αλλά πολύ λίγες από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις μπορούν να αναπτυχθούν σε μια κρίση.
Πολιτικά και οικονομικά, αυτή είναι μια άσχημη στιγμή να προσπαθήσουμε να κάνουμε τους Ευρωπαίους πολιτικούς να σκεφτούν σοβαρά την αύξηση και τον εξορθολογισμό των αμυντικών δαπανών. Οι οικονομικές προβλέψεις της ΕΕ για την Άνοιξη ου 2020 προβλέπει μια συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ της τάξης του 7,4% το 2020, αν και θα ακολουθήσει ανάπτυξη 6,1% το 2021.
Ορισμένοι από τους μεγαλύτερους επενδυτές της Ευρώπης στην άμυνα είναι στο ΝΑΤΟ αλλά όχι στη ΕΕ. Το Ηνωμένο Βασίλειο αντιστοιχούσε στο 16% των αμυντικών δαπανών στην Ευρώπη το 2019, σύμφωνα με το SIPRI. Αλλά παρά τις αρχικές υποσχέσεις, η Βρετανία φαίνεται να έχει χάσει το ενδιαφέρον της για οποιαδήποτε θεσμοθετημένη συνεργασία με την ΕΕ στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. Οι σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και του μέλους του ΝΑΤΟ, Τουρκίας, η οποία αντιστοιχούσε σε άλλο ένα 7% των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών πέρυσι, σπάνια ήταν χειρότερες.
Παρά τις δυσκολίες, το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ και η ΕΕ επανεξετάζουν και οι δύο το περιβάλλον ασφαλείας αποτελεί ευκαιρία για μια πιο κοινή προσέγγιση.
Το ΝΑΤΟ συμμετέχει στη διαδικασία #ΝΑΤΟ2030, η οποία ο γενικός γραμματέας Jens Stoltenberg ελπίζει ότι θα ενισχύσει τις πολιτικές διαβουλεύσεις στη συμμαχία. Στο μεταξύ, από το τέλος του 2020 η ΕΕ στοχεύει στην ολοκλήρωση μιας διαδικασίας αξιολόγησης των απειλών που αντιμετωπίζει, την οποία η Ένωση χαρακτηρίζει ως “στρατηγική πυξίδα”. Αυτές οι δύο προσπάθειες πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται για να παράγουν κοινή άποψη για τις απειλές στην Ευρώπη και να δημιουργήσουν ένα forum για πολιτικό διάλογο για την ασφάλεια, όπου οι ευρωπαϊκές χώρες, ανεξαρτήτως του εάν ανήκουν στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, μπορούν να συζητήσουν κατάλληλες απαντήσεις.
Η ικανότητα της Ευρώπης να αντιμετωπίζει απειλές θα εξαρτηθεί από το να αξιοποιηθούν τα χρήματά της αποτελεσματικά, τόσο σε εθνικό όσο και σε πολυμερές επίπεδο. Η Κομισιόν θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να διασφαλίσει ότι περισσότερες δημόσιες προμήθειες στον τομέα της άμυνας περιλαμβάνουν διαγωνισμό μεταξύ ανταγωνιστικών προτάσεων, αντί τα κράτη-μέλη να αναθέτουν τις συμβάσεις σε εθνικούς πρωταθλητές. Αλλά δεν θα πρέπει να προσπαθήσει να αποκλείσει από την ευρωπαϊκή αγορά τις αμυντικές επιχειρήσεις από χώρες εκτός ΝΑΤΟ.
Η Κομισιόν έχει περισσότερες πιθανότητες να επηρεάσει τις αποφάσεις έρευνας και προμηθειών των κρατών-μελών εάν έχει σημαντικό budget να αντιπαραβάλει. Θα πρέπει να συνεχίσει να πιέζει εναντίον των περικοπών που προτάθηκαν στις αρχές του χρόνου στα αμυντικά χαρακτηριστικά του επόμενου επταετούς προϋπολογισμού. Και η Κομισιόν πρέπει να είναι πιο ανοιχτή στη συμμετοχή “φιλικών” χωρών στα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ.
Ο Joe Biden, πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ και διεκδικητής στην τωρινή προεδρική κούρσα, θα είναι ένας πιο εύκολος πρόεδρος γιαα τους Ευρωπαίους να εργαστούν μαζί του από ό,τι υπήρξε ο Trump. Αλλά η νίκη του Biden το Νοέμβριο δεν είναι εγγυημένη. επιπλέον, οι δυνάμεις στην αμερικανική κοινωνία που έστειλαν τον Trump στην εξουσία το 2016 υπάρχουν ακόμη και μπορεί να επιστρέψουν το 2024.
Ακόμη και αν προσποιηθούν ότι τίποτα δεν αλλάζει, η ΕΕ και πολλά εκτός ΕΕ αλλά ευρωπαϊκά, κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, που είναι πρόθυμα να το κάνουν αυτό, πρέπει να προσέξουν το μήνυμα του Trump. Και πρέπει να αρχίσουν να σκεφτούν το πώς θα υπερασπιστούν την Ευρώπη και θα αποτρέψουν πιθανούς αντιπάλους με τη μειωμένη βοήθεια από τις ΗΠΑ.