Λίγες μόλις εβδομάδες μετά την έκδοση ενός αμφιλεγόμενου εγγράφου, που ασχολείται με το θέμα της ευλογίας των ομοφυλόφιλων ζευγαριών – της «Fiducia Supplicans» («Ικετευτική Εμπιστοσύνη») – στις 18 Δεκεμβρίου 2023, το Βατικανό ουσιαστικά παραδόθηκε, μπροστά στην αυξανόμενη παγκόσμια αντίδραση, εγκρίνοντας το έγγραφο που εκδόθηκε από το Συμπόσιο των Επισκοπικών Διασκέψεων της Αφρικής και της Μαδαγασκάρης (Symposium of Bishops’ Conferences of Africa and Madagascar-SECAM), το οποίο δηλώνει ότι τέτοιες ευλογίες δεν θα δοθούν πουθενά στην ήπειρο.
Το έγγραφο των Αφρικανών επισκόπων – με τίτλο «No Blessings for Homosexual Couples in the African Churches: Synthesis of the Responses from the African Episcopal Conferences to the Declaration Fiducia Supplicans» («Καμία ευλογία για ομοφυλόφιλα ζευγάρια στις αφρικανικές εκκλησίες: Σύνθεση των απαντήσεων από τις Αφρικανικές Επισκοπικές Διασκέψεις στη Διακήρυξη Fiducia Supplicans») – εκδόθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2024 και ξεκινά σημειώνοντας ότι η δήλωση του Βατικανού «προκάλεσε κύμα σοκ», «έσπειρε παρανοήσεις και αναταραχή στα μυαλά πολλών αφιερωμένων λαϊκών πιστών [μελών θρησκευτικού τάγματος] και ακόμη και ποιμένων» και «προκάλεσε έντονες αντιδράσεις».
Αυτό το κάνει για να εκμεταλλευτεί το γράμμα της «Fiducia Supplicans» προκειμένου να αποκηρύξει το πνεύμα του εν λόγω εγγράφου του Βατικανού.
Αυτό που λέει αυστηρά η «Fiducia Supplicans» συνοψίζεται στην ιδέα ότι αν δύο άνθρωποι ζητήσουν μια ευλογία για αυτό που η εκκλησία θεωρεί καλό σκοπό – δηλαδή αν έχουν τραυματιστεί σοβαρά σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και ζητείται από τον Θεό να τους βοηθήσει να αναρρώσουν – μπορούν να τη λάβουν ανεξάρτητα από το αν βρίσκονται σε μια σχέση την οποία η εκκλησία αποδοκιμάζει.
Ωστόσο, η διατύπωση είναι διαμορφωμένη έτσι ώστε να υποδηλώνει μια επιεική άποψη για τις ομοφυλοφιλικές ενώσεις.
Επιπλέον, η «Fiducia Supplicans» ήταν ένα είδος αποκορύφωσης των προσπαθειών του Πάπα Φραγκίσκου να θέσει σε εφαρμογή την πολιτική που είχε προτείνει ο σύμμαχός του καρδινάλιος Βάλτερ Κάσπερ σε μια σύνοδο του συνόλου των Καρδιναλίων (Κολλέγιο των Καρδιναλίων), τον Φεβρουάριο του 2014, και δη αυτή της «ανοχής» των αποκλίσεων από την καθολική σεξουαλική ηθική στην πράξη χωρίς να τις «εγκρίνει» στη θεωρία.
Οκτώ μήνες αφότου η άποψη του καρδιναλίου Κάσπερ απορρίφθηκε από τους συναδέλφους του καρδιναλίους σε εκείνη τη σύνοδο, ο ίδιος και ο Πάπας προσπάθησαν να την κάνουν αποδεκτή από μια Σύνοδο των Επισκόπων, η οποία φαινομενικά επικεντρώθηκε στις «Ποιμαντικές προκλήσεις της οικογένειας στο πλαίσιο του Ευαγγελισμού».
Με έντονες αντιδράσεις μεταξύ των επισκόπων της συνόδου, ο καρδινάλιος Κάσπερ δήλωσε στον δημοσιογράφο Έντουαρντ Πέντιν ότι οι Αφρικανοί επίσκοποι έχουν ένα «ταμπού» σχετικά με τις ομοφυλοφιλικές ενώσεις και ως εκ τούτου «δεν θα πρέπει να μας λένε πάρα πολύ τι πρέπει να κάνουμε» – προκαλώντας περαιτέρω κριτική από το επισκοπείο της ηπείρου, η οποία βάθυνε όταν δόθηκε στη δημοσιότητα η ηχητική καταγραφή των παρατηρήσεων του καρδιναλίου Κάσπερ, αφού ο ίδιος επέμεινε ότι οι ειδησεογραφικές αναφορές για αυτές ήταν ψευδείς.
Παρόμοιες προσπάθειες συνεχίστηκαν με τη Σύνοδο του Βατικανού για τη Συνοδικότητα του 2023.
Τα μέτρα του Πάπα Φραγκίσκου περιελάμβαναν:
- Τον διορισμό δύο καρδιναλίων, που τηρούν επιεική στάση απέναντι στην ομοφυλοφιλική ένωση (των Ζαν-Κλωντ Χόλεριχ και Μάριο Γκρεχ) στις σημαντικές θέσεις του Γενικού Αναπληρωτή και του Αναπληρωτή Γενικού Γραμματέα.
- Αλλαγή των κανόνων της συνόδου, ώστε να επιτραπεί στους (σε μεγάλο βαθμό παπικά διορισμένους) καθολικούς λαϊκούς να συμμετέχουν και να ψηφίζουν, αφού οι διασκέψεις των επισκόπων σε όλο τον κόσμο είχαν σε μεγάλο βαθμό εκλέξει ως εκπροσώπους τους στη σύνοδο άνδρες αφοσιωμένους στην παραδοσιακή καθολική ηθική.
- Παροχή υποστήριξης υψηλού προφίλ σε κορυφαίους ακτιβιστές που υποστηρίζουν την αποδοχή των ομοφυλοφιλικών σχέσεων από την εκκλησία.
Ενώ υπάρχουν λίγες αναφορές σχετικά με το τι έλαβε χώρα στο πλαίσιο των συζητήσεων της συνόδου – λόγω των απαιτήσεων μυστικότητας – οι συμμετέχοντες αποκάλυψαν έντονες διαφωνίες και σημαντική αντίθεση στην επιείκεια προς τα ομόφυλα ζευγάρια.
Οι επίσκοποι σε όλο τον κόσμο είδαν αμέσως ότι η «Fiducia Supplicans» αποσκοπούσε στο να εξασφαλίσει αυτό που η σύνοδος δεν μπορούσε να κάνει, μέσω του διαφανούς τεχνάσματος της διφορούμενης γλώσσας και των λεπτών τεχνικών λεπτομερειών.
Σύμφωνα με τον Πήτερ Κουασνιέφσκι – θεολόγο και φιλόσοφο που έχει διδάξει στο Διεθνές Θεολογικό Ινστιτούτο, το Φραγκισκανικό Πανεπιστήμιο, το Καθολικό Κολέγιο του Γουαϊόμινγκ και έχει δημοσιεύσει σχεδόν είκοσι βιβλία – αυτό ήταν «σαφώς κάτι που ξεπερνούσε μια πολύ μεγάλη μερίδα Καθολικών», ανεξάρτητα από το αν θα θεωρούνταν «παραδοσιακοί» ή «συντηρητικοί».
Το αποτέλεσμα ήταν η ευρεία απόρριψη της «Fiducia Supplicans» από τους Καθολικούς ιεράρχες, αναγκάζοντας το Βατικανό να υποχωρήσει σε σημείο που, σύμφωνα με τον κο Κουασνιέφσκι, «όλα όσα κάνει το Βατικανό από τις 18 Δεκεμβρίου ήταν ‘έλεγχος ζημιών’» με «[τον καρδινάλιο του Βατικανού] Φερνάντεζ [ο οποίος εξέδωσε τη «Fiducia Supplicans» ως έπαρχος της Δικαστικής Υπηρεσίας του Βατικανού για το Δόγμα της Πίστης] να χάνει όλο και περισσότερο έδαφος».
Αρχικά, ο καρδινάλιος Φερνάντεζ έδωσε μια συνέντευξη, στις 23 Δεκεμβρίου. Ακολούθησε ένα επίσημο ανακοινωθέν που εξέδωσε στις 4 Ιανουαρίου.
Κάθε προσπάθεια να ηρεμήσουν τα πνεύματα συναντούσε διευρυνόμενη αντίσταση, καθώς επιπλέον επισκοπικές διασκέψεις και επισκοπές ανακοίνωναν τη μη συμμόρφωση.
Την ίδια ακριβώς ημέρα που εκδόθηκε το ανακοινωθέν του καρδινάλιου Φερνάντεζ, μια ολόκληρη επαρχία επισκόπων στη Γαλλία έδωσε εντολή στους ιερείς να απέχουν από το να δίνουν κοινή ευλογία σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια, προτείνοντας να λαμβάνει κάθε άτομο ξεχωριστή ευλογία, για να τονίσει ότι αυτές οι σχέσεις δεν είναι αποδεκτές ούτε επικυρώνονται από την εκκλησία.
Στις 6 Ιανουαρίου, η αυξανόμενη αντίθεση υποστηρίχθηκε από μία από τις πιο ισχυρές φωνές στην Καθολική Εκκλησία, αυτή του καρδιναλίου της Γουινέας Ρόμπερτ Σάρα – ο οποίος υπηρέτησε για επτά χρόνια ως έπαρχος της Συνόδου της Θείας Λατρείας του Βατικανού, αφού διορίστηκε στη θέση αυτή από τον ίδιο τον Πάπα Φραγκίσκο το 2014.
Μέσα σε δύο ημέρες, η όποια ικανότητα του καρδινάλιου Φερνάντεζ να αντιμετωπίσει την κατάσταση δέχτηκε ένα ακόμη πλήγμα, όταν αποκαλύφθηκε ότι κάποτε είχε δημοσιεύσει ένα βιβλίο – «Το Μυστικό Πάθος» – που επικρίθηκε ότι άγγιζε τα όρια της πορνογραφίας.
Μέχρι τις 11 Ιανουαρίου, ο Πάπας Φραγκίσκος και ο καρδινάλιος Φερνάντεζ έδωσαν πλήρη έγκριση στο έγγραφο του SECAM, το οποίο περιγράφεται από τον κο Κουασνιέφσκι ως μια προσπάθεια των Αφρικανών επισκόπων να «είναι όσο πιο διπλωματικοί μπορούν», ενώ «παραμερίζουν αποφασιστικά τη Fiducia Supplicans εντελώς».
Το έκαναν αυτό κατεδαφίζοντας τις φιλικές προς τους ομοφυλόφιλους προεκτάσεις της «Fiducia Supplicans», δηλώνοντας απερίφραστα ότι πρέπει να υπενθύμιζεται στους ομοφυλόφιλους ότι «οι ενώσεις ατόμων του ίδιου φύλου είναι αντίθετες προς το θέλημα του Θεού και επομένως δεν μπορούν να λάβουν την ευλογία της εκκλησίας» – και ότι η Αγία Γραφή θεωρεί τέτοιες σχέσεις βδέλυγμα τόσο σοβαρό που μπορεί να «οδηγήσει ακόμη και στην καταστροφή της πόλης [Σόδομα]» – και προσθέτοντας δύο ακόμη κρίσιμα σημεία.
Το ένα είναι ότι «η Fiducia Supplicans δεν έχει σκοπό να επιβάλει να υπάρξουν ευλογίες για ζευγάρια του ίδιου φύλου» και ότι «αν και προσφέρει τη δυνατότητα αυτών των ευλογιών, δεν τις επιβάλλει».
Αυτό μπορεί να μην φαίνεται πολύ σημαντικό. Αλλά μια αξιοσημείωτη αν και περιορισμένη μειοψηφία Καθολικών επισκόπων σε όλο τον κόσμο παίρνει έντονα «φιλο-ομοφυλοφιλικές» θέσεις.
Για να εγκρίνει το Βατικανό ένα έγγραφο που επιβεβαιώνει ότι η παροχή τέτοιων ευλογιών δεν μπορεί να επιβληθεί, παρέχει στους ιερείς που υπόκεινται σε τέτοιους επισκόπους τέλειους λόγους για να αρνηθούν να τις δώσουν.
Το άλλο αγγίζει κατευθείαν την καρδιά του θέματος, επισημαίνοντας ότι: «Η γλώσσα της Fiducia Supplicans παραμένει πολύ λεπτή για να την καταλάβουν οι απλοί άνθρωποι».
Δεδομένου ότι η σύγχυση μέσω της λεπτότητας ήταν το ζητούμενο, η έγκριση του εγγράφου του SECAM από το Βατικανό σημαίνει την εξασφάλιση της «αποδοχής» της «Fiducia Supplicans» μόνο με την υποβάθμισή της σε ανούσια ως μέρος μιας βιτρίνας που υπάρχει για να σώζει τα προσχήματα.
Η «Fiducia Supplicans» μπορεί ακόμη να δώσει στους ιερείς που επιθυμούν να ευλογήσουν ομοφυλόφιλα ζευγάρια την κάλυψη και τη διαβεβαίωση της υποστήριξης του Βατικανού που χρειάζονται για να το κάνουν με σχετική ατιμωρησία και ενισχύει τη θέση της χούφτας των επισκοπικών διασκέψεων και των επισκοπών που έχουν λάβει θέσεις υπέρ των ομοφυλοφίλων.
Ανακοινώθηκε μάλιστα ότι τέτοιες ευλογίες θα επιτρέπονται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου.
Αλλά το Βατικανό έχει ουσιαστικά παραδεχτεί ότι η δική του αδυναμία, η περιορισμένη υποστήριξη και η ευρεία αντίθεση έχουν καταστήσει αδύνατη την επιβολή της «Fiducia Supplicans».
Του James Baresel