«Η τελική ευθύνη ανήκει στο αφεντικό» έλεγε κάποτε ο Αμερικανός πρόεδρος που έριξε τις ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία, Χάρυ Τρούμαν. Σύμφωνα όμως με τον βετεράνο της αμερικανικής διπλωματίας Daniel Kurtzer, αυτό το μότο δεν φαίνεται να το ασπάζεται ο Ισραηλινός ηγέτης Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο άνθρωπος που υπήρξε persona non grata ακόμα και στις… ΗΠΑ.
Κοντεύοντας σχεδόν ένας μήνας μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο Kurtzer θεωρεί ότι οι μέρες του Μπενιαμίν Νετανιάχου ως πρωθυπουργού του Ισραήλ είναι μετρημένες, τονίζοντας μάλιστα ότι θα πρέπει να φύγει τώρα, «όσο έχει ακόμα, έστω, λίγο ίχνος αξιοπρέπειας» όπως λέει χαρακτηριστικά.
Πως είναι δυνατόν όμως ένας Αμερικανός πρέσβης να είναι τόσο επικριτικός έναντι το μακροβιότερου Ισραηλινού πρωθυπουργού;
Τη πρώτη φορά που συνάντησε ο 74χρονος σήμερα Kurtzer τον Νετανιάχου ήταν το 1989, όταν εκείνος ήταν αναπληρωτής βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και ο Νετανιάχου αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ.
«Όλα αυτά τα πράγματα έχουν κάνει τον Νετανιάχου ένα αίνιγμα, τόσο σε πολιτική όσο και σε προσωπικότητα»
Προς μεγάλη έκπληξη του Αμερικανού διπλωμάτη, ο Νετανιάχου δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με τη πρόταση ειρήνευσης ακόμα και του προϊσταμένου του τότε Ισραηλινού πρωθυπουργού Yitzhak Shamir. «Η κυβέρνηση των ΗΠΑ υποστήριξε περισσότερο ένα ισραηλινό ειρηνευτικό σχέδιο παρά ένας από τους ανώτατους αξιωματούχους της» θυμάται με έκπληξη ο Kurtzer, καταγράφοντας στο Foreign Policy τους σοβαρότατους λόγους που πρέπει να παραιτηθεί ο Νετανιάχου από την εξουσία.
Ο Νετανιάχου ήταν τόσο ακραίος που είχε επικρίνει ακόμα και τις ΗΠΑ λέγοντας ότι η πολιτική τους «χτίστηκε σε ψέματα και κατασκευές». Από εκείνη την ημέρα μέχρι το τέλος της κυβέρνησης Μπους, ο Νετανιάχου ήταν persona non grata στο Στειτ Ντιπάρτμεντ, θυμάται ο Kurtzer, ο οποίος τη δεκαετία του 1990 ήταν πρέσβης στο Ισραήλ.
Επί Ομπάμα, ο Νετανιάχου έθεσε σε κίνδυνο την πιο σημαντική στρατηγική σχέση του Ισραήλ, λέει ο πρέσβης. Κατηγορεί τον Νετανιάχου ότι ακολούθησε μια έντονη αντι-ιρανική πολιτική τη στιγμή που η κυβέρνηση Ομπάμα προωθούσε το Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης του 2015 (JCPOA). Πιο πριν μάλιστα είχε τη συνήθεια να δίνει διαλέξεις σε Αμερικανούς προέδρους, ακόμα και δημόσια, ενώ το 1996 είχε προκαλέσει την οργή του Μπιλ Κλίντον.
Επιτεύγματα και αποτυχίες
Ο Νετανιάχου υπηρέτησε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο Ισραηλινό ηγέτη, κάτι που αντανακλά τις οξυδερκείς πολιτικές δεξιότητές του και την εικόνα που δημιούργησε για τον εαυτό του ως o «κ. Ασφάλεια».
Στα επιτεύγματά του καταγράφεται η άνθιση της υψηλής ισραηλινής τεχνολογίας, κυρίως λόγω του Ισραηλινού Στρατού, οι επέκταση των δεσμών με ορισμένες αραβικές χώρες.
Ωστόσο, η προτίμησή του και η διοχέτευσή του τεράστιων κεφαλαίων στους παράνομους εποικισμούς σαμποτάρισαν τις προοπτικές ειρήνης με τους Παλαιστίνιους. Στήριξε οικονομικά τη υπερορθόδοξη ακραία κοινότητα του Ισραήλ για να επανεκλεγεί επιβαρύνοντας τα δημόσια ιδρύματα της χώρας του. Το 50% των παιδιών στο Ισραήλ λάμβαναν «τριτοκοσμική εκπαίδευση», ενώ στον συντελεστή Gini το Ισραήλ βρέθηκε κοντά στον πάτο μεταξύ Μαυρίκιου και Σενεγάλης.
Δεν μπορεί να μεταφράσει τις ιδέες σε πράξη
Το γεγονός όμως ότι ο Νετανιάχου περαιτήθηκε το 2003, αμέσως μετά την ψήφιση για απόσυσρη των Ισραηλινών από τη Γάζα, ήταν που ταρακούνησε τον Αμερικανό πρώην πρέσβη.
«Αυτή η εμπειρία και άλλες μου δίδαξαν πολλά για αυτόν τον άνθρωπο, […]» λέει ο Daniel C. Kurtzer, δηλαδή ότι «ο Νετανιάχου είναι ένας άνθρωπος με αξιόλογη νοημοσύνη, αλλά χωρίς «GPS» στην πολιτική για το πώς να φτάσει εκεί που θέλει να πάει. Μπορούσε να διατυπώσει μεγάλες ιδέες, αλλά μερικές φορές πάλευε να τις μεταφράσει σε πράξη».
O πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου το 2017.
Σύμφωνα με τον 74χρονο διπλωμάτη, η αμφιθυμία του Νετανιάχου σχετικά με την ειρήνη και το ζήτημα των κατεχόμενων εδαφών εμπόδισαν την ισραηλινή πολιτική για δεκαετίες. Ενώ το 2009 έδειχνε πρόθυμος να επιδιώξει ειρήνη με τους Παλαιστινίους, την ίδια στιγμή υποστήριζε αμείλικτα τους εποικισμούς στα κατεχόμενα εδάφη, έκανε τα στραβά μάτια στη βία που ασκούσαν οι έποικοι στους Παλαιστινίους ενώ αποδυνάμωνε την εδραιώνοντας έτσι την ισραηλινή κυριαρχία.
«Όλα αυτά τα πράγματα έχουν κάνει τον Νετανιάχου ένα αίνιγμα, τόσο σε πολιτική όσο και σε προσωπικότητα. Έχει θέσει ως προτεραιότητά του την ασφάλεια του, υπονομεύοντας τη στρατηγική εταιρική σχέση Ισραήλ-ΗΠΑ» υποστηρίζει ο Kurtzer.
Εξαιρετικά επιδέξιος
Για τον Αμερικανό διπλωμάτη, ο Νετανιάχου είναι σίγουρα, πιο επιδέξιος πολιτικά από οποιονδήποτε άλλον στη χώρα, αλλά έχει συνεργαστεί με τις πιο ακροδεξιές και υπερορθόδοξες προσωπικότητες του πολιτικού φάσματος. Οι δικοί του στρατιωτικοί αρχηγοί αμφισβήτησαν την προσέγγισή του στο παλαιστινιακό ζήτημα. Επίσης ο Νετανιάχου, όπως αναφέρει ο Αμερικανός αξιωματούχος, έχει διχάσει τη χώρα με την αμφιλεγόμενη δικαστική μεταρρύθμιση, εν μέρει υποκινούμενη από τη δική του προσπάθεια να αποφύγει τη δίωξη.
Αυτοί οι περισπασμοί συνέβαλαν στη συστημική αποτυχία της ισραηλινής κυβέρνησης πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Μπορεί η Χαμάς, σύμφωνα με τον Αμερικανό να είναι υπεύθυνη για τις σφαγές «αλλά ο Νετανιάχου ενορχήστρωσε μια πολιτική κατευνασμού της Χαμάς, πιστεύοντας ότι θα ήταν ικανοποιημένη με μια μακροπρόθεσμη χούντα, ή εκεχειρία, αντί να εκπληρώσει τον αρχικό καταστατικό της, που ζητά την καταστροφή του Ισραήλ. Αυτή η πολιτική έχει οδηγήσει το Ισραήλ στον πιο θανατηφόρο πόλεμο των τελευταίων δεκαετιών».
Μετά τον τερματισμό του πολέμου, ο Kurtzer ανησυχεί ότι Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι δεν θα έχουν κανένα πολιτικό ορίζοντα να κοιτάξουν, καμία ειρηνευτική διαδικασία για να αναζωπυρωθεί και λίγη ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, ως αποτέλεσμα της κληρονομιάς Νετανιάχου.
Μπορεί ο Νετανιάχου να επέρριψε ευθύνες στους αρχηγούς των υπηρεσιών πληροφοριών, αλλά ο διπλωμάτης θεωρεί ότι η οργισμένη αντίδραση του κόσμου θα έπρεπε να τον πείσει ότι δεν πρόκειται να γλιτώσει ο ίδιος. Έρευνα του Ισραηλινού Ινστιτούτου Δημοκρατίας, έδειξε ότι μια σημαντική πλειοψηφία των Ισραηλινών εξέφρασε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους επικεφαλής των ισραηλινών αμυντικών δυνάμεων παρά στον Νετανιάχου.
«Για να αποφύγει έναν νομικό απολογισμό γύρω από τις κατηγορίες του, έθεσε σε κίνδυνο ένα ολόκληρο έθνος. Έχοντας χάσει την αύρα του ως προστάτη του Ισραήλ και έχοντας αποτύχει μέχρι στιγμής να καθορίσει τους πολεμικούς στόχους του Ισραήλ στη Γάζα πέρα από την υπερβολή της καταστροφής της Χαμάς, ο Νετανιάχου προσκολλάται τώρα στην εξουσία για χάρη της ίδιας της εξουσίας».
Συνεπώς, είναι καιρός να να λογοδοτήσει και να παραιτηθεί, καταλήγει ο Kurtzer.