Ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι είναι αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη συνταγματική κρίση στην Ισπανία εδώ και δεκαετίες μετά τη διεξαγωγή, την Κυριακή, του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Καταλονίας που σημαδεύτηκε από βία και άνοιξε τον δρόμο για την απόσχιση της πλουσιότερης περιοχής της ακόμη και αυτή την εβδομάδα.
Οι δρόμοι της Βαρκελώνης, της πρωτεύουσας της Καταλονίας, ήταν ήσυχοι σήμερα, όμως τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ανέφεραν πως το απαγορευμένο δημοψήφισμα, στο οποίο, σύμφωνα με καταλανούς αξιωματούχους, το 90% των ψηφισάντων επέλεξε την απόσχιση από την Ισπανία, έθεσε το σκηνικό για μια αποφασιστική σύγκρουση ανάμεσα στη Μαδρίτη και στην περιοχή.
«Θα μπορούσαν όλα να πάνε χειρότερα», γράφει στο κύριο άρθρο της η μετριοπαθής ισπανική εφημερίδα La Vanguardia μετά τη χρησιμοποίηση από την ισπανική αστυνομία γκλομπ και πλαστικών σφαιρών για να εμποδίσουν την ψηφοφορία, προκαλώντας βίαια επεισόδια κατά τα οποία, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία των καταλανικών υπηρεσιών υγείας, προκάλεσαν τον τραυματισμό 893 ανθρώπων, τέσσερις από τους οποίους βρίσκονται σε σοβαρή αλλά σταθερή κατάσταση.
«Εισερχόμαστε σε μια φάση απεργιών και διαδηλώσεων στους δρόμους… και με περισσότερη κίνηση, θα υπάρξει περισσότερη καταστολή.»
Η Καταλονία είναι κέντρο για τη βιομηχανία και τον τουρισμό που συνεισφέρει το ένα πέμπτο του ισπανικού ΑΕΠ, αποτελώντας βάση παραγωγής για πολλές πολυεθνικές, από τη Volkswagen έως τη Nestle, ενώ φιλοξενεί το πιο γρήγορα αναπτυσσόμενο λιμάνι της Ευρώπης.
Ο περιφερειακός ηγέτης της Καταλονίας δήλωσε αργά χθες πως οι ψηφοφόροι κέρδισαν το δικαίωμα για την ανεξαρτησία και είπε πως θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα στο κοινοβούλιο της περιοχής, το οποίο θα έχει στο εξής την εξουσία να κινήσει ένα αίτημα για ανεξαρτησία.
Το δημοψήφισμα δεν έχει νομική υπόσταση: μπορεί να μπλοκαριστεί από την κυβέρνηση της Μαδρίτης και το Συνταγματικό Δικαστήριο με το επιχείρημα ότι αντίκειται στο Σύνταγμα του 1978, το οποίο αναφέρει πως η Ισπανία δεν μπορεί να διασπαστεί, και δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι υπάρχει υποστήριξη για την ανεξαρτησία της Καταλονίας σε οποιοδήποτε άλλο τμήμα της Ισπανίας.
Ο Πουτζεμόντ συγκάλεσε επειγόντως την καταλανική περιφερειακή κυβέρνηση. Στη Μαδρίτη, ο Ραχόι σχεδιάζει να συντονίσει τα επόμενα βήματα σε μια συνάντηση με τον Πέδρο Σάντσεθ, ηγέτη των Σοσιαλιστών, του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Στα σχόλια του Κάρλες Πουτζεμόντ απείχαν λίγο από το να θεωρηθούν διακήρυξη ανεξαρτησίας αλλά αποτελούν μια πρόκληση για τον Ραχόι ο οποίος έχει τη συνταγματική εξουσία να αποπέμψει την τοπική κυβέρνηση και να θέσει την Καταλονία υπό κεντρικό έλεγχο εν αναμονή της διεξαγωγής εκλογών.
Κάτι τέτοιο θα αύξαινε περαιτέρω την ένταση στην περιοχή των 7,5 εκατομμυρίων κατοίκων, που έχει τη δική της γλώσσα και τον δικό της πολιτισμό, και θα μπορούσε ενδεχομένως θα πλήξει την ανακάμπτουσα ισπανική οικονομία.
Πριν από λίγο, ο υπουργός Δικαιοσύνης Ραφαέλ Καταλά δήλωσε πως η Ισπανία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την εξουσία που της δίνει το Σύνταγμα και να αναστείλει την καταλανική αυτονομία αν το περιφερειακό κοινοβούλιο ανακηρύξει την ανεξαρτησία της περιοχής.
Βάσει του άρθρου 155 του ισπανικού Συντάγματος, η κεντρική κυβέρνηση μπορεί να αναστείλει τις αυτόνομες εξουσίες της περιοχής.
«Το άρθρο 155 είναι εκεί. Θα χρησιμοποιήσουμε την πλήρη δύναμη του νόμου. Υποχρέωσή μας είναι να επιλύουμε προβλήματα και θα το κάνουμε, ακόμη και αν η χρήση ορισμένων μέτρων μπορεί να πονέσει. Αλλά, αν κάποιος κηρύξει ανεξαρτησία, θα πρέπει να του πούμε ότι δεν μπορεί», είπε ο Καταλά σε τηλεοπτική συνέντευξη.
Τα συνδικάτα της Καταλονίας έχουν καλέσει σε γενική απεργία αύριο Τρίτη.
Ο Ραχόι προσφέρθηκε χθες να καλέσει πολιτικές συνομιλίες μεταξύ όλων των κομμάτων για «να σκεφθούν το μέλλον» της Καταλονίας, αλλά επέμεινε στην απόλυτη απόρριψη της ανεξαρτησίας ως επιλογής.
Οι προσπάθειες της κυβέρνησης της Μαδρίτης να εμποδίσουν τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος της Κυριακής με τη χρήση αστυνομικής βίας προκάλεσε επικρίσεις από άλλες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβανομένης της Βρετανίας και του Βελγίου. Ωστόσο, από την πλευρά της ίδιας της ΕΕ, υπήρξε σιγή.
Στο εσωτερικό η κρίση δεν φαίνεται να έχει θέσει σε κίνδυνο την υποστήριξη στην κυβέρνηση μειοψηφίας εθνικής ενότητας του Ραχόι, με τα καθεστωτικά κόμματα να υποστηρίζουν εν πολλοίς την αντίθεσή του στην ανεξαρτησία της Καταλονίας.
Διατυπώνονται, ωστόσο, επικρίσεις για τους χειρισμούς του στο θέμα.
Η εφημερίδα El Pais, που τάσσεται κατά της ανεξαρτησίας, σημειώνει την «απόλυτη ανικανότητα του Ραχόι να διαχειριστεί την κρίση από την αρχή».
Η καταλανική κυβέρνηση ανακοίνωσε πως 2,26 εκατομμύρια άνθρωποι ψήφισαν την Κυριακή, με το ποσοστό συμμετοχής να ανέρχεται περίπου στο 42%, παρά την καταστολή. Τα αποτελέσματα δεν αποτελούν έκπληξη, δεδομένου ότι πολλοί από εκείνους που τάσσονται κατά της ανεξαρτησίας δεν αναμενόταν να προσέλθουν στις κάλπες. Οι δημοσκοπήσεις έδειξαν περίπου 40% υποστήριξη για την ανεξαρτησία.
Κατά την περίοδο που προηγήθηκε τους δημοψηφίσματος ο Πουτζεμόντ είχε πει πως θα προχωρούσε σε ανακήρυξη της ανεξαρτησίας μέσα σε 48 ώρες μετά τη νίκη του «Ναι». Το γεγονός ότι υπήρξαν προβλήματα στη διεξαγωγή της ψηφοφορίας θα μπορούσε να περιπλέξει οποιαδήποτε τέτοια κίνηση.
Ο Πουτζεμόντ κάλεσε την Κυριακή την Ευρώπη να παρέμβει προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα να γίνουν πλήρως σεβαστά.
«Αυτή την ημέρα ελπίδας και δεινών, οι πολίτες της Καταλονίας κερδίσαμε το δικαίωμα να αποκτήσουμε ένα ανεξάρτητο κράτος που θα πάρει τη μορφή μιας Δημοκρατίας», δήλωσε ο Πουτζεμόντ σε τηλεοπτικό διάγγελμα.
Ο ίδιος τόνισε ότι η κυβέρνησή του θα επιδώσει τις προσεχείς ημέρες τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος στο κοινοβούλιο της Καταλονίας, προκειμένου αυτό «να μπορέσει να ενεργήσει βάσει του νόμου με τον οποίο οργανώθηκε το δημοψήφισμα».
Ο Ραχόι πρότεινε τη διεξαγωγή πολιτικών συζητήσεων, αλλά είπε πως οποιοσδήποτε διάλογος θα διεξαχθεί «στο πλαίσιο του νόμου».
«Προτείνω να συναντηθούν όλα τα κόμματα που έχουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και, μαζί, να σκεφθούμε το μέλλον που αντιμετωπίζουμε όλοι», είπε ο Ραχόι σε τηλεοπτικό διάγγελμα.