Ενοικιαστές σε απόγνωση: Ο ένας στους τέσσερις δυσκολεύεται να πληρώσει το ενοίκιο

Οι ενοικιαστές στην Ελλάδα είναι οι πιο ζορισμένοι της Ευρώπης, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε χθες η Eurostat.  Κι ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ακόμα αναζητά τη φόρμουλα για να αντιμετωπίσει τη στεγαστική κρίση,  στις μέχρι τώρα συζητήσεις δεν έχουν ακουστεί χειροπιαστά μέτρα για τη μείωση των ενοικίων,  που ιδίως στην Ελλάδα αυξάνονται δραματικά.

Η έκθεση της  Eurostat εστιάζει στα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη στέγαση και στην ενοικίαση, με βάση τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία για το 2023.

Το 4 ,9% των ατόμων ηλικίας 16 ετών και άνω στην ΕΕ ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν δυσκολίες στέγασης κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Για τα άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, τα ποσοστά όσων αντιμετωπίζουν δυσκολίες στέγασης είναι σχεδόν διπλάσια, στο 8,5%.  Αντίστοιχα, δυσκολίες ενοικίασης αντιμετωπίζει το 13% του πληθυσμού άνω των 16 ετών και το 23,3% όσων βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας.

Δυσκολίες στέγασης

Οι δυσκολίες στέγασης είναι μια μορφή στεγαστικής επισφάλειας, που δεν ταυτίζεται απόλυτα με την αστεγία.  Αναφέρεται σε καταστάσεις στις οποίες ένα άτομο δεν είχε δικό του σπίτι (είτε ιδιόκτητο είτε ενοικιαζόμενο) και αναγκάστηκε να μείνει με φίλους ή συγγενείς, να χρησιμοποιήσει καταλύματα έκτακτης ανάγκης ή προσωρινά καταλύματα, να ζήσει σε χώρο που δεν προοριζόταν για μόνιμη κατοικία ή να κοιμηθεί σε δημόσιο χώρο. Εξαιρούνται όσοι εγκατέλειψαν προσωρινά το σπίτι τους λόγω έκτακτων συνθηκών (π.χ. φυσικές καταστροφές), αλλά έχουν μόνιμη κατοικία να επιστρέψουν.

Όπως διευκρινίζεται, τα στοιχεία της Eurostat αφορούν μόνο όσους ζουν σε ιδιωτικά νοικοκυριά. Αρα εξαιρούνται εκ προοιμίου κατηγορίες πληθυσμού που ζουν σε ιδρύματα, οίκους ευγηρίας, πρόσφυγες σε καμπ φιλοξενίας κ.ά.  Επίσης όπως διευκρινίζει και η ΕΛΣΤΑΤ, στις αντίστοιχες στατιστικές υποεκπροσωπούνται πληθυσμιακές ομάδες που κατά τεκμήριο είναι φτωχές, όπως άτομα που είναι ήδη άστεγα, παράνομοι οικονομικοί μετανάστες, Ρομά που μετακινούνται και αλλάζουν τόπο διαμονής κ.λπ.

Αποκούμπι η οικογένεια

Στην κατηγορία «δυσκολίες στέγασης» η Ελλάδα βρίσκεται αισθητά χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με 1,9% να αναφέρουν ότι βρέθηκαν κάποια περίοδο της ζωής τους χωρίς μόνιμη στέγη. Το ποσοστό ανεβαίνει στο 3,3% για τα άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή/και κοινωνικού αποκλεισμού.

Τα χαμηλά ποσοστά δυσκολίας στέγασης στην Ελλάδα πιθανόν έχουν να κάνουν με τους ισχυρούς ακόμα οικογενειακούς δεσμούς. Οι νέοι που ζουν με τους γονείς τους και μετά τα 30, δεν καταγράφονται στις στατιστικές ως άτομα με δυσκολίες στέγασης. Όμως στην πράξη, η αναγκαστική συγκατοίκηση με τους γονείς οφείλεται ακριβώς στη δυσκολία αυτόνομης διαβίωσης. Τα τσουχτερά ενοίκια, σε συνδυασμό με τους χαμηλούς μισθούς και το υψηλό κόστος ζωής, καθηλώνουν τους νέους της Ελλάδας στα εφηβικά τους δωμάτια.

Τα υψηλά ποσοστά ατόμων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στέγασης δεν συνδέονται απαραίτητα με το βιοτικό επίπεδο κάθε χώρας, αλλά με τη διάρθρωση του κοινωνικού ιστού.

Χώρες με επίπεδα φτώχειας πολύ υψηλότερα από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, έχουν χαμηλά ποσοστά ατόμων με δυσκολίες στέγασης (1,5% και 2,1% αντίστοιχα). Αντιθέτως τα υψηλότερα ποσοστά ατόμων με δυσκολίες στέγασης καταγράφονται σε εύρωστες οικονομικά χώρες, όπως η Φινλανδία, η Δανία και η Σουηδία (10,8%, 9,4% και 9,1%). Πρωταθλήτρια στις δυσκολίες στέγασης είναι η Κύπρος, με το 11,2% του πληθυσμού άνω των 16 ετών να έχουν βρεθεί σε κάποια περίοδο της ζωής τους χωρίς σταθερή κατοικία. Το ποσοστό δυσκολίας στέγασης ανεβαίνει στο 14,7% για τα άτομα σε κίνδυνο φτώχειας.

Ενοίκια στα ύψη, ενοικιαστές στα πατώματα

Η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική σε ό,τι αφορά τις δυσκολίες ενοικίασης. Σε αυτή την κατηγορία η Ελλάδα εμφανίζει τις χειρότερες επιδόσεις πανευρωπαϊκά, με το 26,1% του πληθυσμού άνω των 16 ετών να έχει βρεθεί σε αδυναμία πληρωμής ενοικίου. Πρόκειται για ποσοστό υπερδιπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (13%).  Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα για τους ενοικιαστές που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας, με το 44,6% να δυσκολεύονται να πληρώσουν το ενοίκιο. Το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ είναι 23,3%.

Δυσκολίες ενοικίασης, σύμφωνα με τον ορισμό της Εurostat υπάρχουν όταν ένα άτομο δεν είναι σε θέση να καλύψει το κόστος της ενοικιαζόμενης στέγασής του, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών, με δικούς του πόρους, χωρίς να χρειαστεί να δανειστεί χρήματα, να αιτηθεί τραπεζικό δάνειο ή να καταφύγει σε άλλα οικονομικά μέσα.

Με άλλα λόγια, ο ένας στους τέσσερις ενοικιαστές και ο ένας στους δύο φτωχούς ενοικιαστές, έχει αναγακαστεί να ζητήσει από γονείς, φίλους ή συγγενείς να «τσοντάρουν» για να βγει το μηνιαίο μίσθωμα. Για να μη μιλήσουμε για την ακραία περίπτωση να πρέπει να ζητήσει «ενοικιο-δάνειο» για να μην του κάνουν έξωση. Πρόκειται για κάτι που ακόμα στην Ελλάδα δεν έχουμε δει σε μαζική κλίμακα, αλλά υπό μία έννοια εφαρμόζεται για τους υπερχρεωμένους δανειολήπτες, που χάνουν το σπίτι τους και  μετατρέπονται σε ενοικιαστές, με νοικάρη την τράπεζα.

Μετά την Ελλάδα τα υψηλότερα ποσοστά δυσκολιών στην ενοικίαση παρατηρούνται στη Γαλλία (24,1%) και την Ισπανία (17,2%). Τα χαμηλότερα παρατηρήθηκαν στη Ρουμανία (0,3%), τη Σλοβακία (1,1%), το Βέλγιο (4,3%), τη Γερμανία και την Ουγγαρία (και οι δύο 4,7%).

Το 26,3% των οικογενειών με παιδιά στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν δυσκολίες ενοικίασης

Δυσκολίες ενοικίασης και οικογένειες με παιδιά

Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ οι δυσκολίες ενοικίασης είναι μεγαλύτερες σε οικογένειες με εξαρτώμενα παιδιά.

Στον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ,  το 18,1% των νοικοκυριών με εξαρτώμενα παιδιά δεν μπορούν να πληρώσουν το ενοίκιο με δικά τους χρήματα.
Το 2023, το 13,0% του πληθυσμού της ΕΕ ηλικίας 16 ετών και άνω ανέφερε δυσκολίες.

Για τα νοικοκυριά με εξαρτώμενα παιδιά, η Γαλλία (33,2%), η Ελλάδα (26,3%) και η Ισπανία (20,8%) ανέφεραν τα υψηλότερα ποσοστά, ενώ η Ρουμανία (0,4% η Σλοβακία (1,2%) και η Βουλγαρία (3,7%) είχαν τα χαμηλότερα.

Μεταξύ των νοικοκυριών χωρίς εξαρτώμενα παιδιά, η Ελλάδα (25,9%), η Γαλλία (18,0%) και η Σλοβενία (15,3%) αντιμετώπισαν τις περισσότερες δυσκολίες.

Τα χαμηλότερα ποσοστά  βρέθηκαν στη Ρουμανία (0,4%), τη Σλοβακία (1,1%) και την Κύπρο (2,5%).