Ο Λιθουανός πρόεδρος Gitanas Nausėda, προσερχόμενος την Σύνοδο Κορυφής το Σάββατο 18 Ιουλίου, αναφέρθηκε στις προτεραιότητες της χώρας του δηλώνοντας, μεταξύ άλλων, ότι οι υποσχέσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το 2013 για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων σε σχέση με τις άμεσες ενισχύσεις ανά εκτάριο στη γεωργία δεν έχουν ικανοποιηθεί ακόμα, γεγονός που παραμένει ένα επώδυνο ζήτημα για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, το οποίο και θα τεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Στο ίδιο θέμα αναφέρθηκε και ο πρωθυπουργός της Εσθονίας χαρακτηρίζοντάς το ως ζήτημα σημαντικής προτεραιότητας για τις διαπραγματεύσεις. Οι χώρες του Βίζεγκραντ μάλιστα (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία) μαζί με την Βουλγαρία και τη Ρουμανία, σε κοινή επιστολή των υπουργών Γεωργίας τους ζητούν την επίσπευση της «εξωτερικής σύγκλισης».
Φαίνεται ότι η υπόθεση της πλήρους «εξωτερικής» σύγκλισης στην κατανομή των άμεσων ενισχύσεων των αγροτών, μεταξύ παλιών και νέων κρατών – μελών, επαναφέρεται ως διαπραγματευτικό χαρτί στο τραπέζι των συζητήσεων για το ΠΔΠ (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο/κοινοτικό προϋπολογισμό) και το Ταμείο Ανάκαμψης. Η χώρα μας έχει τη 2η μεγαλύτερη άμεση ενίσχυση ανά εκτάριο από όλες τις χώρες της ΕΕ. Η ενίσχυση που λαμβάνουμε ανά εκτάριο είναι σχεδόν διπλάσια του μέσου όρου της ΕΕ.
Η Επιτροπή στις θέσεις της για το ΠΔΠ 2021 – 2027 έχει προτείνει μερική σύγκλιση των ενισχύσεων με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και το κόστος της να το επωμισθεί το σύνολο των κρατών – μελών και όχι μόνο τα κράτη – μέλη των οποίων οι ενισχύσεις είναι ανώτερες του μέσου όρου της ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, έχει προτείνει να καλυφθεί σε έξι ίσα βήματα το 50% της απόστασης των χωρών που βρίσκονται κάτω από το 90% του μέσου όρου της ΕΕ, με πρώτο έτος το 2022 και τελευταίο το 2027. Η χρηματοδότηση αυτής της διαφοράς θα προέρχεται από όλα τα κράτη – μέλη με αναλογικό τρόπο, κάτι που επιβεβαιώνεται και στην αναθεωρημένη πρόταση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel στην Σύνοδο Κορυφής.
Σε αυτή την πρόταση οι απώλειες για τη χώρα μας είναι μικρές και δεν ξεπερνούν το 4% των πόρων σε τρέχουσες τιμές. Όμως, στο σενάριο πλήρους σύγκλισης των ενισχύσεων, όλα τα κράτη – μέλη θα λαμβάνουν τον κοινοτικό μέσο όρο ενισχύσεων ανά εκτάριο. Σε αυτή την περίπτωση οι αναγκαίοι πόροι αναμένεται να μεταφερθούν από τις χώρες με υψηλές ενισχύσεις ανά εκτάριο, προς τις χώρες με τις χαμηλές ενισχύσεις ανά εκτάριο, ώστε όλοι να καταλήξουν στο μέσο όρο της ΕΕ. Έχει εκτιμηθεί ότι, σε αυτό το ενδεχόμενο, οι απώλειες για την χώρα μας θα ξεπεράσουν το 40% του συνόλου των άμεσων ενισχύσεων, δηλαδή κοντά στα 900 εκατ. ευρώ ετησίως περίπου. Σενάριο καταστροφικό για την ελληνική γεωργία!
Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε πολύ νωρίς συνάψει συμμαχίες με άλλα κράτη – μέλη για να αντιπαλέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Είχε συγκροτήσει ισχυρό διαπραγματευτικό φάκελο για να υπερασπιστεί τη θέση της και φαινόταν ότι το ενδεχόμενο πλήρους σύγκλισης απομακρυνόταν. Η σημερινή κυβέρνηση στηρίχθηκε στο φάκελο και τα επιχειρήματα που οικοδομήσαμε αλλά ούτε τις συμμαχίες σφυρηλάτησε ούτε και φάνηκε να είναι σε επαγρύπνηση. Επαναπαύθηκε σε μια εικόνα υπαναχώρησης των χωρών Βίζεγκραντ και αποδοχής της πρότασης της Επιτροπής για σύγκλιση των χωρών κάτω από το μέσο όρο στο 50% της διαφοράς μέχρι το τέλος της νέας προγραμματικής περιόδου.
Τώρα το θέμα επανέρχεται απειλητικά ή τουλάχιστον ως ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί από ένα σημαντικό αριθμό χωρών. Οι πρωθυπουργοί αρκετών χωρών, προσερχόμενοι, ανέφεραν ότι στις προτεραιότητές τους είναι η στήριξη του αγροτικού τομέα. Όχι όμως και ο Έλληνας πρωθυπουργός.
Αναφορά στον αγροτικό τομέα δεν φαίνεται να υπήρξε ούτε στις προτεραιότητες της «Επιτροπής Πισσαρίδη», όπως συνοπτικά αναφέρθηκαν στην προ ημερών Σύσκεψη του πρωθυπουργού με τα μέλη της Επιτροπής, υπουργούς και κοινωνικούς εταίρους. Στην οποία σύσκεψη άλλωστε δεν συμμετείχε καν ο αρμόδιος υπουργός ΥΠΑΑΤ κ. Βορίδης. Στον ένα χρόνο της έως τώρα θητείας της, η κυβέρνηση εμφανίζεται να μην έχει τον αγροτικό τομέα ούτε στις στρατηγικές, αναπτυξιακές προτεραιότητές της αλλά ούτε και στις καθημερινές διαχειριστικές της.
Με αυτά τα δεδομένα, το μόνο που απομένει, είναι να ελπίζουμε στην επιμονή της Επιτροπής στην πρότασή της για σταδιακή μερική σύγκλιση, στις «καραμπόλες» της διαπραγμάτευσης άλλων κρατών – μελών κατά της πλήρους σύγκλισης, αλλά και στο κρυφό χαρτί των αδιάθετων υπολοίπων στη νέα πρόταση του Προέδρου του Συμβουλίου Charles Michel, με την διαχείριση/«αντίδωρα» των οποίων θα επιχειρήσει να κάμψει την αντίσταση των διεκδικητών της πλήρους σύγκλισης.
* Ο Χαράλαμπος Κασίμης, είναι καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρώην Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ