Για τον πρόεδρο Ερντογάν και τους συντηρητικούς μουσουλμάνους υποστηρικτές του, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι ένα ορόσημο στην αναγέννηση της Τουρκίας ως ενός ισχυρού μουσουλμανικού έθνους, ύστερα από σχεδόν έναν αιώνα από λανθασμένες προσπάθειες μίμησης της χριστιανικής Δύσης.
Όσοι αντιτίθενται στην κίνηση -τόσο στο εσωτερικό, όσο και εκτός της χώρας- την αντιλαμβάνονται ως την τελευταία δραματική απόδειξη ότι επί της θητείας του Ερντογάν αναδύεται μια Τουρκία λιγότερο κοσμική και λιγότερο ανεκτική, αναφέρει σε άρθρο του το Bloomberg.
“Η εκ νέου μετατροπή του ναού σε τζαμί δηλώνει σε όλο τον κόσμο ότι δυστυχώς δεν είμαστε πλέον κοσμικό κράτος”, ανέφερε στο BBC ο βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας Τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ. “Υπάρχουν εκατομμύρια κοσμικών Τούρκων όπως εγώ που δηλώνουμε την αντίθεσή μας, αλλά οι φωνές μας δεν ακούγονται”, συμπληρώνει ο Παμούκ.
Ο βυζαντινός καθεδρικός ναός άλλαξε καθεστώς σε δύο περιπτώσεις εντός της περασμένης χιλιετίας. Μετατράπηκε σε τζαμί ύστερα από την οθωμανική κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης και την εκ νέου μετατροπή του σε μουσείο το 1934 από τον Κεμάλ Ατατούρκ στην προσπάθειά του να εκκοσμικεύσει την τότε νέα Τουρκική Δημοκρατία.
“Προάγγελος ελευθερίας”
Η απόφαση του τουρκικού ΣτΕ, η οποία αναίρεσε την κίνηση του Ατατούρκ, ήταν λιγότερο δραματική απ’ ό,τι η πτώση του Βυζαντίου.
“Η αναγέννηση της Αγίας Σοφίας είναι ένας προάγγελος ελευθερίας του Αλ- Ακσά και τα βήματα των μουσουλμάνων αναδύονται ύστερα από μια περίοδο διαλείμματος”, δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος αργά το βράδυ της Παρασκευής, σε μια αναφορά του στο τζαμί Αλ-Ακσά της Ιερουσαλήμ, το οποίο πολλοί μουσουλμάνοι θεωρούν ότι τελεί υπό κατοχή.
Σύμφωνα με τον Ερντογάν, η Αγία Σοφία θα ανοίξει για να δεχθεί τους πιστούς μουσουλμάνους στις 24 Ιουλίου, στην επέτειο της συνθήκης του 1923 (της συνθήκης της Λωζάνης) που καθιέρωσε τα υφιστάμενα σύνορα της Τουρκίας. Η εν λόγο συνθήκη επί μακρόν θεωρείτο ως νίκη για τους Τούρκους, αλλά το τελευταίο καιρό ο Ερντογάν της έχει ασκήσει κριτική, θεωρώντας ότι εκχώρησε εδάφη και και έκλεψε από την Τουρκία το νόμιμο status που είχε ως μεγάλη δύναμη.
Το βράδυ της Παρασκευής, χιλιάδες προσευχήθηκαν έξω από το μνημείο, με πολλούς από αυτούς να ξεσπούν σε κραυγές θριάμβου.
Για τους Τούρκους θρησκευόμενους συντηρητικούς, “η μετατροπή της Αγίας Σοφίας είναι η απόλυτη στιγμή”, ανέφερε ο Mustafa Akyol, ειδικός στο Ισλάμ που συνεργάζεται με το Cato Institute, ένα think tank με έδρα την Ουάσινγκτον.
“Το δίκαιο του ξίφους”
“Πιστεύουν σε αυτό που ονομάζουν το δίκαιο του ξίφους, το δικαίωμα των Οθωμανών να μετατρέψουν μια εκκλησία σε τζαμί ως αποτέλεσμα της κατάκτησής τους”, αναφέρει ο Akyol. “Η Τουρκία έχει το κυριαρχικό δικαίωμα να το πράξει. Όμως τη ρωτάω: Τι θα λέγατε αν το Ισραήλ έκανε κάτι ανάλογο με το Αλ- Ακσά; Θα ήταν και αυτό δίκαιο του ξίφους;” διερωτάται ο Akyol.
Η Αγία Σοφία δεν είναι ο μοναδικός καθεδρικός ή τζαμί που έχει μετατραπεί. Στην Κόρδοβα, η οποία για αιώνες υπήρξε το κέντρο της Ισλαμικής κυριαρχίας στην Ισπανία, το μεγάλο τζαμί έδωσε τη θέση σε έναν χριστιανικό καθεδρικό ναό που χτίστηκε στην “καρδιά” του τζαμιού , ύστερα από την ανάκτηση της περιοχής τον 13ο αιώνα.
Σύμφωνα με τον Akyol, μια πιθανή μεγάλη διαφορά είναι ότι στην Κόρδοβα οι μουσουλμανικές απεικονίσεις παραμένουν στον καθεδρικό και είναι ορατές σε όλους. Όμως το Ισλάμ απαγορεύει τη χριστιανική εικονογράφηση και παραμένει ασαφές τι θα συμβεί στις αγιογραφίες της Αγίας Σοφίας -οι οποίες είχαν καλυφθεί από τους Οθωμανούς και αποκαλύφθηκαν το 1934- και αν θα καλυφθούν εκ νέου.
Ο Ερντογάν στον λόγο του την Παρασκευή ανέφερε ότι το κτίριο “θα διατηρήσει το καθεστώς του μνημείου πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας”.
Η απόφασή του φαινόταν εδώ και αρκετό καιρό να έρχεται. Και όπως η απόφαση του Ατατούρκ για μετατροπή σε μουσείο -η οποία βοήθησε να να λειανθεί το έδαφος στις σχέσεις με την Ελλάδα, σε μια εποχή που αυξανόντουσαν οι στρατιωτικές εντάσεις στην Ευρώπη- και τώρα το timing ήταν πολιτικό. Η δημοφιλία του Ερντογάν υποχωρεί υπό το βάρος μιας κατεστραμμένης οικονομίας, την ώρα που δέχεται την πίεση των πολιτικών του αντιπάλων.
Το πιθανότερο είναι ότι η κίνηση του Ερντογάν θα προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά στις ήδη δύσκολες σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα, για την οποία η Αγία Σοφία έχει ιδιαίτερη σημασία ως το σημαντικότερο μνημείο της ορθοδοξίας. Ούτως ή άλλως οι εντάσεις ανάμεσα στις δύο χώρες είναι αυξημένες λόγω των ενεργειακών ερευνών στη Μεσόγειο.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, καταδίκασε την απόφαση Ερντογάν με δήλωσή του την Παρασκευή, τονίζοντας ότι δεν επηρεάζονται “μόνο οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα, αλλά επίσης οι σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την UNESCO και τη διεθνή κοινότητα”.
Η Αγία Σοφία βρίσκεται στη λίστα της UNESCO με τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομίας, με τον οργανισμό να δηλώνει τη “βαθύτατη λύπη του” για την απόφαση των τουρκικών αρχών. Η ΕΕ από την πλευρά της χαρακτήρισε την απόφαση του Ερντογάν ως “λυπηρή”.
“Πράγματι για πολλούς λόγους είναι μια σοκαριστική απόφαση”, αναφέρει ο James Ker-Lindsay του London School of Economics, ο οποίος εστιάζει στην ασφάλεια στη νοτιοανατολική Ευρώπη. “Το μόνο που πετυχαίνει είναι η επιδείνωση των σχέσεων Αθήνας-Άγκυρας, όπως τις παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια και έχει υπολογιστεί έτσι ώστε να απομακρύνει και τα τελευταία ίχνη εμπιστοσύνης”, αναφέρει ο καθηγητής του LSE.
Πηγή: capital.gr