Του Κώστα Ράπτη
Στο νοητό τρίγωνο Τουρκίας-Ρωσίας-Ισραήλ οι γωνίες μετατοπίζονται. Η Άγκυρα κινείται πλησιέστερα προς το εβραϊκό κράτος, την ίδια ώρα που η Μόσχα απομακρύνεται από αυτό. Και δεν πρόκειται για ανεξάρτητες εξελίξεις.
“Θέλουμε να φέρουμε τις σχέσεις μας σε καλύτερο σημείο” διακηρύσσει ως προς το Ισραήλ ο Ταγίπ Ερντογάν, στον απόηχο της πλήρωσης της επί διετία κενής θέσης του Τούρκου πρεσβευτή στο Τελ Αβίβ και μάλιστα όχι με διπλωμάτη καριέρας, αλλά με τον ακαδημαϊκό προσκείμενο στο κυβερνών κόμμα και εξοικειωμένο με την ισραηλινή κοινωνία και πολιτική.
Ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας διακηρύσσει βέβαια ότι η Παλαιστινιακή πολιτική είναι η κόκκινη γραμμή του – υπονοώντας ότι δεν πρόκειται να γυρίσει την πλάτη στην ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς, η οποία όμως παραμένει πάντα για το Ισραήλ μια τρομοκρατική οργάνωση. Προσθέτει πάντως ο Ερντογάν ότι αν δεν υπήρχαν “προσωπικά προβλήματα σε επίπεδο κορυφής” οι σχέσεις με το Ισραήλ θα ήταν διαφορετικές – άλλωστε δεν έχουν διακοπεί ούτε στο επίπεδο της ανταλλαγής πληροφοριών.
Δεν είναι δύσκολη η ερμηνεία αυτών των ανοιγμάτων του Ερντογάν. Ο φόβος της υπερεπέκτασης σε πολυάριθμα μέτωπα οδηγεί την τουρκική ηγεσία στο χαμήλωμα των τόνων, τόσο έναντι της Δύσης όσο και των αραβικών δυνάμεων, σε φάση μάλιστα που αυτές προχωρούν στην ομαλοποίηση των σχέσεών τους με το Ισραήλ. Κυρίως δε, η οικονομική κρίση της Τουρκίας, σε συνδυασμό με την ασάφεια ως προς τις προθέσεις της αυριανής κυβέρνησης Μπάιντεν στην άλλη άκρη του Ατλαντικού αναδεικνύει στα μάτια του Ερντογάν τη χρησιμότητα μιας αναθέρμανσης των σχέσεων με το Ισραήλ, ως οιονεί ενδιάμεσου για την εξασφάλιση της εύνοιας τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Ουόλ Στριτ.
Στο Ισραήλ δεν δείχνουν να εντυπωσιάζονται. Σε άρθρο της Jerusalem Post την Κυριακή υψλόβαθμη μη κατονομαζόμενη διπλωματική πηγή δήλωνε ότι ο Ερντογάν δεν είναι ειλικρινής και πάντως δεν μπορεί να τα έχει όλα, και την οικονομική στήριξη του Ισραήλ και τη διατήρηση των σχέσεων με τη Χαμάς. “Χρειάζεται να δούμε πράξεις” σημείωνε η ίδια πηγή.
Άλλοι πάντως, εμφανίζονται πιο δεκτικοί, γεγονός που ενδεχομένως παραπέμπει σε έντονο προβληματισμό στο εσωτερικό της ισραηλινής ηγεσίας. Με δηλώσεις του στην ισραηλινή εφημερίδα Israel Hayyom ο πρεσβευτής στην Άγκυρα την περίοδο 2003-2007, Πίνι Αβίβι υποστηρίζει ότι δεν τον εκπλήσσει καθόλου που ο Ερντογάν επιθυμεί βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ, θεωρεί ωστόσο αξιοσημείωτο ότι το διακηρύσσει αυτό φωναχτά.
Κατά τον Ισραηλινό διπλωμάτη, ο Τούρκος πρόεδρος ανησυχεί όλο και περισσότερο για τον ρόλο του Ιράν στη Συρία και αυτό προορίζεται να τον φέρει πιο κοντά στο Ισραήλ, σε συνδυασμό με το δέλεαρ των στενότερων οικονομικών σχέσεων.
Θα έπρεπε υπό το φως αυτών των διαπιστώσεων του Αβίβι να διαβάσουμε συνεπώς τα όσα αναφέρει σε άρθρο της στην φιλοκυβερνητική Dialy Sabah η Ναγκεχάν Αλτσί. “Η Τουρκία θέλει πάντα να αποτελεί τμήμα της Δυτικής συμμαχίας, ενώ διατηρεί καλές σχέσεις με τη Ρωσία και τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Αυτό απαιτεί η πολυπολική εξωτερική πολιτική. Η πολιτική αυτή εξυπηρετεί όχι μόνο την Άγκυρα αλλά επίσης τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.
Οι “ευρασιατικές δυνάμεις” παρακολουθούν με προσοχή. Και από αυτή την άποψη δεν είναι τυχαία η στιγμή κατά την οποία ο Ρώσος πρεσβευτής στο Τελ Αβίβ έστειλε με συνέντευξή του στην Jerusalem Post νωρίτερα αυτό τον μήνα αυστηρά μηνύματα που προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στην περιοχή.
“Το πρόβλημα στην περιοχή δεν είναι οι δραστηριότητες του Ιράν. Είναι η έλλειψη κατανόησης μεταξύ των χωρών και η μη συμμόρφωση με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ σχετικά με την ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη” τόνισε ο Ανατόλι Βικτόροφ, ο οποίος πρόσθεσε χαρακτηριστικά: “Δεν επιτίθεται η Χεζμπολάχ στο Ισραήλ. Επιτίθεται το Ισραήλ στη Χεζμπολλάχ”.
Δεδομένων των ποικίλων δεσμών που δημιουργεί η παρουσία ενός εκατομμυρίου Ισραηλινών με καταγωγή από τη Σοβιετική Ένωση, αλλά και η χαρακτηριστική ανοχή που έδειχνε μέχρι τώρα η Ρωσία στις επιδρομές του Ισραήλ εναντίον στόχων της Χεζμπολλάχ και των ιρανικών δυνάμεων στη Συρία, η αλλαγή ρητορικής υπήρξε θεαματική.
Και μολονότι ο Βικτόροφ, στο οποίο επιδόθηκε διάβημα στο ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών, διόρθωσε με επιστολή του τις διατυπώσεις που “ελήφθησαν εκτός συμφραζομένων”, η εκπρόσωπος της ρωσικής διπλωματίας Μαρία Ζαχάροβα επανήλθε στο ζήτημα εκφράζοντας έκπληξη για την ισραηλινή υπερευαισθησία, καθώς οι θέσεις του Ρώσου πρεσβευτή είναι αυτές που παγίως εκφράζει η Μόσχα, ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και του “κουαρτέτου” για τη Μέση Ανατολή.