Η Αγία Σοφία είναι ένα σύμβολο ειρηνικής συνύπαρξης, ουσιαστικού διαλόγου και σεβασμού μεταξύ των θρησκειών και βεβαίως δεν είναι ένα διμερές ζήτημα ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία, άλλο αν η πατρίδα μας λόγο Βυζάντιου έχει ιδιαίτερες ευαισθησίες.
Ο ναός σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και υπήρξε ο σημαντικότερος ναός της Ορθόδοξης εκκλησίας. Την περίοδο που οι σταυροφόροι κατέλαβαν την πόλη και συγκεκριμένα από το 1204 -1261 έγινε Ρωμαιοκαθολικός, ενώ κατά την διάρκεια της Φραγκοκρατίας η Αγία Σοφία υπέστη τεράστιες ζημιές. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους Οθωμανούς μετατρέπεται σε μουσουλμανικό τέμενος και γίνονται σημαντικές καταστροφές στο εσωτερικού του ναού μια και οι τοιχογραφίες του ασβεστώθηκαν, αφού η απεικόνιση του ανθρώπινου σώματος θεωρείται μη συμβατή για το Ισλάμ.
Το έτος 1934 o Μουσταφά Κεμάλ, στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, μετατρέπει το τέμενος σε μουσείο. Σήμερα ο ναός εξακολουθεί να είναι μουσείο, ενώ πραγματοποιούνται σε αυτόν πολιτιστικές εκδηλώσεις, αλλά και εκδηλώσεις που από ορισμένους θεωρούνται ότι δεν αρμόζουν στο χώρο, όπως επιδείξεις μόδας. Παράλληλα γίνονται προσπάθειες για τη διάσωση των σημαντικών ψηφιδωτών του ναού.
Η Αγιά Σοφιά είναι Μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και ως τέτοιο πρέπει να δώσει την απάντηση που αρμόζει η διεθνής κοινότητα στον νεο σουλτάνο Ερντογάν που για δικούς του λόγους αποφάσισε να γίνει τζαμί το σύμβολο των απανταχού χριστιανών, βάζοντας απέναντι του ολόκληρους λαούς, λάθος ή σωστό η ιστορία θα δείξει. Παραμένω όμως στο θέμα της Αγίας Σοφίας από την Ελληνική πλευρά και σας παραθέτω την επίκαιρη και ενδιαφέρουσα δήλωση του κου Αμανατίδη Γιάννη, αναπληρωτή τομεάρχη Εξωτερικών, υπεύθυνου για τον Ελληνισμό της Διασποράς και της Πολιτιστικής και Θρησκευτικής διπλωματίας.
«Η Αγία Σοφία είναι ενταγμένη από το 1985 στον κατάλογο των προστατευόμενων μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (Παγκόσμιος Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό), η οποία έχει και τη θεσμική αρμοδιότητα για την προστασία της, με την Σύμβαση του 1972 ( World Heritage Convention). Ο οικουμενικός χαρακτήρας της Αγίας Σοφίας και η μακραίωνη παράδοση του πανανθρώπινου αυτού μνημείου δέχτηκε απόπειρες μετατροπής του και κατά την προηγούμενη περίοδο, επί διακυβέρνησής μας. Αντιμετωπίστηκε με ενημέρωση του διεθνή παράγοντα, με επιστολές του ΥΠΕΞ στην τότε Γενική διευθύντρια κ. Irina Bokova, με ενημέρωση όλων των εθνικών επιτροπών της UNESCO και προσφυγή στο αρμόδιο όργανο της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Για πρώτη φορά υπήρξε δε σαφής δήλωση (Ιούνιος 2017) του αναπληρωτή διευθυντή για θέματα πολιτισμού της UNESCO κ. Bandarin ότι: «Η θέση μας είναι ξεκάθαρη και θα την κάνουμε πιο ξεκάθαρη. Η Αγία Σοφία είναι ένα μνημείο που ανήκει στην ανθρωπότητα, η Αγία Σοφία πρέπει να διατηρηθεί ως μουσείο, καθώς είναι ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς στον κόσμο και έχει έναν υψηλό συμβολισμό για πολλούς πολιτισμούς, άρα είναι παγκόσμιο». Έτσι ενεγράφη και η Αγία Σοφία στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο (List of World Heritage in Danger). Την συμπεριφορά αυτή της Τουρκίας έθεσε επίσης στις δηλώσεις του και ο τότε πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας, ενώπιον του κ. Ερτογάν, κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Αθήνα. ( Εμείς ποτέ δεν σκεφτήκαμε να κάνουμε ορθόδοξες λειτουργίες σε κάποιο τζαμί, όπως συμβαίνει τελευταία στην Αγιά Σοφιά. Πρέπει να υπάρχει σεβασμός στις ιδιαιτερότητες κάθε θρησκείας). Η Διεθνής κοινότητα, μέσω του ΟΗΕ και της UNESCO, δίνει αγώνα κατά της συνειδητής καταστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς σε εμπόλεμες ζώνες και των παράπλευρων συνεπειών της, ενώ προωθεί την πολιτιστική πολιτική ως μέσο άμβλυνσης των διενέξεων μεταξύ των λαών, αλλά και ως όχημα ενίσχυσης των σχέσεων μεταξύ των πολιτών των κρατών. Δεν νοείται, λοιπόν, η έλλειψη σεβασμού σε μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, τόσο στην καθολική, συμβολική τους σημασία, όσο και ως προς τη χρήση τους, όπως η Αγιά Σοφία. Η Αγία Σοφία είναι ένα μνημείο, που ανήκει στην ανθρωπότητα και έχει έναν υψηλό συμβολισμό για τους απανταχού Χριστιανούς, το θρησκευτικό συναίσθημα των οποίων πλήττεται από ενέργειες, που θίγουν τον χαρακτήρα και τον συμβολισμό του μνημείου. Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να κινητοποιηθεί και να αντιδράσει αναλόγως, ενώ καλούμε την Τουρκία να επιδείξει συμπεριφορά σύγχρονης και δημοκρατικής χώρας , σεβόμενη και τις υποχρεώσεις της ως μέλος της UNESCO». Γεγονός είναι ότι το μνημείο ανήκει στα εδάφη της Τουρκίας, ψυχικά όμως ανήκει σε όλη την χριστιανοσύνη και αρχιτεκτονικά σε όλη την οικουμένη. Αν αυτά οι γείτονες μας δεν θέλουν, δεν γουσταρουν, δεν τους αρέσει να τα σεβαστούν, ας σεβαστούν την υπογραφή τους που έχουν βάλει στην ΟΥΝΕΣΚΟ και λέει ότι είναι «μνημείο παγκόσμιας κληρονομίας».