Του Κώστα Βαξεβάνη
Χαμένοι όλοι πλην ακροδεξιών στις γερμανικές εκλογές. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα πρώτο συμπέρασμα, το οποίο όμως δεν εμβαθύνει σε όσα συνέβησαν και κυρίως όσα θα συμβούν στη Γερμανία. Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε μερικά ερωτήματα για το τι έχει συμβεί:
Τι συνέβη με τη Μέρκελ;
Παρότι το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα συγκέντρωσε τα χαμηλότερε ιστορικά ποσοστά του, η Μέρκελ είναι η μεγάλη χαμένη. Μπορεί να ανανεώνει το ραντεβού με την εξουσία, αλλά χάνει 8 μονάδες ενώ έτσι κι αλλιώς είναι αυτή που ανασταίνει το φάντασμα της ακροδεξιάς, είτε με την πολιτική της, είτε με τα κομμάτια που δραπετεύουν από το εκλογικό της σώμα. Εκφραστής των πολιτικών της λιτότητας, της δημοσιονομικής τάξης και του οικονομικού τιμωρητικού προτεσταντισμού στην Ευρώπη, ευνόησε τον ακροδεξιό λαϊκισμό ο οποίος φαντάζει ως η τιμωρία των μαζών απέναντι στην Ευρώπη των Τραπεζών και της εθνικής ισοπέδωσης. Φυσικά η αναγωγή του μεταναστευτικού σε κύριο πρόβλημα της Γερμανίας, η ξενοφοβική ρητορική και οι αόριστες αναφορές από τη Μέρκελ στο γερμανικό όνειρο μιας Γερμανίας όπου όλοι θα ζουν ευτυχισμένοι, έριξαν νερό στον μύλο της ακροδεξιάς που έλεγε τα ίδια πράγματα χωρίς προσχήματα και φίλτρα πολιτικά ορθού.
Σοσιαλδημοκρατία για κλάματα
Το ιστορικό κόμμα της σοσιαλδημοκρατίας στη Γερμανία, έμελλε να ζήσει την πρωτοφανή συμπίεσή του ανάμεσα σε δεξιά, φιλελεύθερους και ακροδεξιά. Οι σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία, όπως και σε όλη την Ευρώπη, αφού εγκατέλειψαν τις κοινωνικές τους θέσεις, τις αξίες της αλληλεγγύης και την πολιτική τους ευαισθησία για όσα εξελίσσονταν στην Ευρώπη, συμπορεύτηκαν με τη χριστιανοδημοκρατία για να καταλήξουν ουραγοί και τελικώς να πληρώσουν το τίμημα. Δεν είναι τυχαίο πως το μοναδικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα στην Ευρώπη με άνοδο είναι αυτό του Κόρμπιν στη Βρετανία που επέλεξε τον δρόμο της αυτονομίας και των σαφών πολιτικών θέσεων. Γιατί κάποιος να ψηφίσει σοσιαλδημοκράτες όταν είναι αυτοί που επικροτούν τις original θέσεις της χριστιανοδημοκρατίας; Η ευαισθησία που έδειξε προεκλογικά στο ελληνικό ζήτημα και τις κοινωνικές ανάγκες το κόμμα του Σούλτς, δεν ήταν ικανά για να θέσουν τα ουσιαστικά διλήμματα για την άλλη Ευρώπη και την πιο ανθρώπινη Γερμανία.
Αριστερά που προσπαθεί να πείσει
Το αριστερό κόμμα έχει ένα καθόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό της τάξης του 10%. Στην προεκλογική εκστρατεία, το Die Linke, είχε σταθερά έναν προσανατολισμό μιας άλλης πολιτικής για την Ευρώπη. Συγκρούστηκε με τις συντηρητικές αντιλήψεις της χριστιανοδημοκρατίας, τις ξενοφοβικές αντιλήψεις, την ενοχοποίηση της Ελλάδας και τον ερμαφρόδιτο ρόλο των σοσιαλδημοκρατών. Αν και έπιασε τον εκλογικό του στόχο, αδυνατεί να επιβάλει στη σκληρή πολιτικά Γερμανία κοινωνικές θέσεις και αντιλήψεις που στα μάτια των Γερμανών φαντάζουν ως ανατροπή της γερμανικής και ευρωπαϊκής τάξης. Είναι προφανές πως οι θέσεις του Die Linke απαιτούν ευρύτερες συμμαχίες σε όλη την Ευρώπη αλλά και σταθερή επιμονή σε δημοκρατικές και εναλλακτικές λύσεις χωρίς τον φόβο πως εκφράζει αντιευρωπαϊσμό. Αυτό ισχύει άλλωστε για το σύνολο της αριστεράς στην Ευρώπη.
Ο Αγών της ακροδεξιάς
Η άνοδος των ακροδεξιών (τους οποίους δεν αποκαλούν νεοναζί αν και αρκετές φορές είναι στη Γερμανία) είναι το αποτέλεσμα από τη μια μεριά της επιβολής μιας ισοπεδωτικής αντιλαϊκής Ευρώπης που χτυπάει τα κατώτερα στρώματα αλλά και του ιστορικού αναθεωρητισμού που επιχειρείται συστηματικά. Οι σύγχρονοι Γερμανοί, μέσα από τις αναθεωρητικές βεβαιότητες, που θέλουν και άλλους (για παράδειγμα τους κομμουνιστές) να έχουν συνυπευθυνότητα στα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, για πρώτη φορά μπορούν να παραγράψουν τα εγκλήματα των γονιών τους και, μοιραία να απενοχοποιήσουν τον ναζισμό. Οι θέσεις για ισχυρή Γερμανία και μάλιστα ευτυχισμένη όπως λέει η Μέρκελ, ξαναβάζουν τη Γερμανία στο επίκεντρο του κόσμου και στο αυτοκρατορικό στέγαστρο της ανωτερότητας. Ο φτωχός Γερμανός που ζει δουλεύοντας σε καθεστώς ελαστικής εργασίας ίσα για να ζει, ταυτίζει τις οικονομικές ελίτ με την αιτία του προβλήματός του με επεκτάσεις όμως που έχουν την παλιά γερμανική θεώρηση της Γερμανίας που πρέπει να επικρατήσει έναντι όλων. Η ακροδεξιά θερίζει δυσφορία, αλλά πάνω της, εύκολα μπορεί να οικοδομήσει το νέο εφιάλτη με ιδεολογική δόμηση.
Κινδυνεύουμε με επιστροφή στο παρελθόν;
Η μηχανιστική ανάγνωση όσων έχουν συμβεί, ως επιστροφή στο παρελθόν, μπορεί να οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα. Το 13% της ακροδεξιάς του AfD, είναι ανησυχητικό, αλλά σε τελευταία ανάλυση δημοσιοποιεί μια κατάσταση που ήταν κρυφή και υποβόσκουσα στη Γερμανία. Η Γερμανία είναι σταθερό κράτος με δημοκρατικές δομές και δεν κινδυνεύει από αυτό το επικίνδυνο 13%. Ολόκληρη όμως η Ευρώπη κινδυνεύει αν συνεχίσει την πορεία της προς τις «τακτοποιημένες» οικονομίες που παράγουν κοινωνικές ανισορροπίες. Σε αυτές τις ανισορροπίες ψαρεύουν ο ακροδεξιός λαϊκισμός και οι θεωρίες της λυτρωτικής εθνικής ανωτερότητας. Η Ευρώπη ή θα αλλάξει ή θα εκφυλιστεί. Προφανώς η χειρότερη μορφή εκφυλισμού είναι αυτή που θα μετατρέπει τους φασίστες σε όπλο και δίκιο.