Μετά από μια αιφνίδια προέλαση των ανταρτών που κατέλαβαν τη Δαμασκό και ανάγκασαν τον Μπασάρ αλ Άσαντ να διαφύγει από τη χώρα η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί την επόμενη μέρα στη Συρία και τις συνέπειές της με κομμένη την ανάσα. Το Politico, σε ανάλυσή του, παρουσιάζει τους νικητές και τους χαμένους από την πτώση του καθεστώτος στη Συρία.
Η Συρία (Ίσως)
Οι Σύροι έχουν υποστεί έναν 13χρονο, πολυεπίπεδο εμφύλιο πόλεμο και σχεδόν μισό αιώνα βίαιης διακυβέρνησης από την οικογένεια Άσαντ, η οποία χρησιμοποίησε λογοκρισία, κρατικό τρόμο, μαζικές απελάσεις, χημικά όπλα και σφαγές για να διατηρήσει την εξουσία. Ο πόλεμος έχει στοιχίσει τη ζωή σε 470.000 έως 600.000 ανθρώπους, καθιστώντας τον τη δεύτερη πιο θανατηφόρα σύγκρουση του 21ου αιώνα μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Κονγκό.
Περισσότεροι από 13 εκατομμύρια Σύροι έχουν εκτοπιστεί βίαια λόγω της σύρραξης – 6,2 εκατομμύρια από αυτούς έχουν καταφύγει στο εξωτερικό. Ο πόλεμος διαμόρφωσε τις συνθήκες για την άνοδο της ιδιαίτερα βάρβαρης τζιχαντιστικής ομάδας Ισλαμικό Κράτος (ISIS).
Το αν οι απλοί Σύροι είναι νικητές εξαρτάται από το τι θα συμβεί στη συνέχεια στη χώρα και αν η Συρία μπορεί να αποφύγει περισσότερη βία και να αναπτυχθεί με ειρηνικό τρόπο. Μερικοί φοβούνται ότι θα υπάρξει κενό εξουσίας και ότι οι διάφορες πολιτικές φατρίες και θρησκευτικές ομάδες της χώρας θα συγκρουστούν.
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι λόγοι ανησυχίας. Η Hayat Tahrir al-Sham (HTS), η κύρια ομάδα των ανταρτών, έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική ομάδα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ηγέτης της, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι, έχει μακρά ιστορία τζιχαντιστικής μιλιταριστικής δράσης και ήταν πρώην σύμμαχος του εκλιπόντος Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι , ηγέτη της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος. Οι δύο τελικά διαφώνησαν για τακτικές που θα ακολουθούσαν και έγιναν αντίπαλοι και σκληροί εχθροί.
Η HTS αποχώρησε από την αλ-Κάιντα, αλλά ο αλ-Τζολάνι έχει κάνει πολλά για να επαναπροσδιορίσει την ομάδα του, με τους εκτιμώμενους 30.000 μαχητές της, ως μια εθνικιστική δύναμη και έχει υιοθετήσει έναν συγκαταβατικό τόνο απέναντι στις θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας. Στην επαρχία της Ιντλίμπ, την οποία η HTS διοικεί από το 2016, η ομάδα έχει μαλακώσει τη στάση της απέναντι στις μειονότητες των Χριστιανών και των Δρούζων. Κατά την κατάληψη του Χαλεπίου, ο αλ-Τζολάνι υποσχέθηκε στους Χριστιανούς ότι θα είναι ασφαλείς και οι εκκλησίες της πόλης μπόρεσαν να λειτουργήσουν ανενόχλητες.
Το ερώτημα είναι αν ο αλ-Τζολάνι και η HTS έχουν πραγματικά εγκαταλείψει τις εξτρεμιστικές τους ρίζες. Την Παρασκευή, ο αλ-Τζολάνι δήλωσε ότι η ομάδα είχε εξελιχθεί και ότι η ανασυγκρότηση της Συρίας ήταν πλέον προτεραιότητα. «Η Hayat Tahrir al-Sham είναι απλώς ένα μέρος αυτού του διαλόγου και μπορεί να διαλυθεί ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο για την εκτέλεση μιας αποστολής: την αντιμετώπιση αυτού του καθεστώτος», δήλωσε στο CNN.
Η ελπίδα είναι ότι η HTS έχει πράγματι μετριαστεί, αλλά «η εμπιστοσύνη στον αλ-Τζολάνι και την HTS είναι πολύ παρόμοια με το περίφημο ρητό του Όσκαρ Ουάιλντ για τους δεύτερους γάμους [ως] ‘ο θρίαμβος της ελπίδας έναντι της εμπειρίας’», προειδοποίησε ο πρώην Αμερικανός διπλωμάτης Άλμπερτο Φερνάντες.
Τουρκία
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Μπασάρ Άσαντ ήταν κάποτε φίλοι, αλλά ο Τούρκος ηγέτης υποστήριξε την εξέγερση όταν ξέσπασε πριν από σχεδόν 14 χρόνια – κυρίως επειδή ο γεωπολιτικός αντίπαλος της Τουρκίας, το Ιράν, υποστήριζε το συριακό καθεστώς.
Η Τουρκία υπήρξε ο βασικός προστάτης των ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων αντιπολίτευσης της Συρίας. Καθώς ο πόλεμος εξελισσόταν και οι μετριοπαθείς και πιο κοσμικοί φιλοδημοκρατικοί αντάρτες παραμερίζονταν ή εξοντώνονταν από τους σκληρότερους και πιο πειθαρχημένους ισλαμιστές αντιπάλους τους, το χέρι της Άγκυρας ενισχύθηκε.
Η πτώση του Άσαντ θα βοηθήσει τώρα τον Ερντογάν να προωθήσει τη γεωπολιτική του ατζέντα, δίνοντάς του την ευκαιρία να επιτύχει διάφορους στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των Κούρδων αυτονομιστών στη βορειοανατολική Συρία που έχουν στενούς δεσμούς με τους Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας. Η αναγκαία ανασυγκρότηση θα αποδειχθεί επίσης καλή για τις τουρκικές επιχειρήσεις.
«Τεράστια νίκη για την Τουρκία — ιδιοφυής κίνηση του Ερντογάν», έγραψε ο Timothy Ash, οικονομολόγος και σχολιαστής, σε ανάρτηση στο X.
Ισραήλ
Το Ιράν ήταν γρήγορο να κατηγορήσει το Ισραήλ για τον σχεδιασμό της ανατροπής του Άσαντ. Όταν το Χαλέπι έπεσε στα χέρια των ανταρτών, ο Ιρανός Υπουργός Εξωτερικών Άμπας Αραγκτσί δήλωσε ότι ήταν «συνωμοσία του ισραηλινού καθεστώτος για να αποσταθεροποιήσει την περιοχή». Αν και είναι βολικό για την Τεχεράνη να κατηγορεί τους Σιωνιστές – και η στρατιωτική ταπείνωση της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ σίγουρα βοήθησε τους αντάρτες στη Συρία – δεν υπάρχουν αποδείξεις άμεσης στρατιωτικής βοήθειας του Ισραήλ. Επιπλέον, τέτοια βοήθεια δεν θα ήταν απαραίτητη δεδομένης της προστασίας της Τουρκίας προς τους αντάρτες.
Παρά ταύτα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου υποκλίθηκε για την ανατροπή του Άσαντ, λέγοντας ότι η πτώση του Άσαντ «είναι άμεσο αποτέλεσμα της ισχυρής δράσης μας εναντίον της Χεζμπολάχ και του Ιράν, των κύριων υποστηρικτών του Άσαντ. Ξεκίνησε μια αλυσίδα αντιδράσεων όλων όσων θέλουν να απελευθερωθούν από αυτήν την τυραννία και την καταπίεση της». Ωστόσο, τόνισε ότι, παρά τη μεγάλη ευκαιρία που προσφέρει αυτή η «ιστορική ημέρα», είναι «επίσης γεμάτη σημαντικούς κινδύνους». Διέταξε τα ισραηλινά στρατεύματα να αναλάβουν τις θέσεις του συριακού στρατού αφού εγκαταλείφθηκαν στη ζώνη απομόνωσης μεταξύ Ισραήλ και Συρίας στις Υψίπεδα του Γκολάν, προκειμένου «να διασφαλιστεί ότι καμία εχθρική δύναμη δεν θα εγκατασταθεί δίπλα στα σύνορα του Ισραήλ» και να είναι έτοιμη για οποιοδήποτε χάος ενδέχεται να ξεσπάσει στη Συρία.
Η ανατροπή του Άσαντ ωφελεί σαφώς το Ισραήλ. Αποτελεί περαιτέρω αποδυνάμωση της περιφερειακής ισχύος του Ιράν και εξαλείφει ένα σημαντικό μέλος του λεγόμενου άξονα αντίστασης τηςΤεχεράνης. Χωρίς τον Άσαντ και μια φιλική κυβέρνηση στη Συρία, το Ιράν δεν θα έχει χερσαίες οδούς για να ανεφοδιάσει τη Χεζμπολάχ για να την βοηθήσει στον πόλεμό της με το Ισραήλ, καθιστώντας το σιιτικό κίνημα της Χεζμπολάχ έναν άλλο (ξεκάθαρα) χαμένο από την πτώση του Άσαντ. Αυτό θα μπορούσε επίσης να καταστήσει και τον Λίβανο νικητή, εάν η χώρα καταφέρει να ξεφύγει από την παγίδα της Χεζμπολάχ και να γίνει μια πιο φυσιολογική χώρα.
Ραγκίντ Τατάρι
Ο Ραγκίντ Τατάρι, ο μακροβιότερος κρατούμενος της Συρίας, αφέθηκε ελεύθερος την Κυριακή μετά από 43 χρόνια φυλάκισης, έχοντας φυλακιστεί το 1981 κατά τη διάρκεια της εξουσίας του Χαφέζ αλ-Άσαντ. Απελευθερώθηκε στις 8 Δεκεμβρίου μαζί με χιλιάδες άλλους κρατούμενους.
Οι Χαμένοι
Οι Κούρδοι της Συρίας
Ο Μπασάρ αλ-Άσαντ άφησε σε μεγάλο βαθμό τους Κούρδους της Συρίας στην τύχη τους στη βορειοανατολική Συρία, όπου απολάμβαναν ημιαυτονομία. Είναι αμφίβολο αν ένα νέο καθεστώς στη Δαμασκό, εάν κυριαρχείται από ισλαμιστές, θα δώσει στους Κούρδους την ίδια ελευθερία κινήσεων – ειδικά καθώς θα χρωστάει στον Ερντογάν. Φυσικά, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα εξελιχθεί πολιτικά η Συρία. Ωστόσο, η επίθεση των Σύρων ανταρτών έχει επίσης δει εδαφικά κέρδη από τους υποστηριζόμενους από την Τουρκία ισλαμιστές εναντίον της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ κουρδικής αντάρτικης ομάδας, YPG, η οποία έχει χάσει τον έλεγχο ορισμένων πόλεων και χωριών στην ανατολική ύπαιθρο του Χαλεπίου.
Οι Κούρδοι της Συρίας δύσκολα θα καθησυχαστούν με την ανάρτηση του Ντόναλντ Τραμπ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την Κυριακή, σύμφωνα με την οποία η Συρία είναι ένα χάος. «Η Συρία είναι ένα χάος, αλλά δεν είναι φίλος μας και ΟΙ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΥΤΗ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΟΣ ΜΑΣ ΑΓΩΝΑΣ. ΑΦΗΣΤΕ ΤΟ ΝΑ ΕΞΕΛΙΧΘΕΙ. ΜΗΝ ΕΜΠΛΑΚΕΙΤΕ», έγραψε ο Τραμπ στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης Truth Social.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του ως πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Τραμπ ήθελε να αποσύρει όλα τα στρατεύματα ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ στη βορειοανατολική Συρία, όπου πολεμούσαν τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους μαζί με τους Κούρδους. Το Πεντάγωνο τον έπεισε να διατηρήσει κάποιες δυνάμεις αναπτυγμένες στην περιοχή. Εκτιμάται ότι 900 εξακολουθούν να βρίσκονται στη χώρα.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο σύμμαχος του Τραμπ και μέλος του υπουργικού συμβουλίου Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ αποκάλυψε ότι ο Τραμπ ήθελε να αποσύρει όλους τους Αμερικανούς στρατιώτες λόγω του φόβου ότι θα μπορούσαν να γίνουν «τροφή» σε τυχόν συγκρούσεις μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων μαχητών.
Οι Αλαουίτες της Συρίας
Οι Αλαουίτες αποτελούν περίπου το 12% του πληθυσμού της Συρίας και φοβούνται εδώ και καιρό ότι εάν ανατραπεί ο ομόθρησκός τους Μπασάρ αλ-Άσαντ, θα υποφέρουν. Είναι απόγονοι του σιιτικού Ισλάμ, αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του καθεστώτος Άσαντ και κατέχουν κορυφαίες θέσεις στην κυβέρνηση, τον στρατό και τις μυστικές υπηρεσίες. Κατά τα πρώτα χρόνια της εξέγερσης, σχημάτισαν τους Σαμπίχα, χαλαρά οργανωμένες πολιτοφυλακές υπέρ του Άσαντ που θεωρούνταν υπεύθυνες για σφαγές και συστηματικούς βιασμούς. Ακόμα κι αν η HTS προσπαθήσει να αποφύγει τη στοχοποίησή τους, θα υπάρχει δίψα για εκδίκηση.
Η Ρωσία, το Ιράν και η Χεζμπολάχ
Η πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ έχει αποδυναμώσει δραματικά τη θέση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή καθώς και του Ιράν. Η Μόσχα και το Τεχεράν μαζί έσωσαν το συριακό καθεστώς από την κατάρρευση το 2015, όταν ο Άσαντ φαινόταν κοντά στην ανατροπή. Οι σιιτικές πολιτοφυλακές υπό την ηγεσία του Ιράν – με τη βοήθεια μιας στρατηγικής εκστρατείας βομβαρδισμών από τη Ρωσία – βοήθησαν τον Σύρο δικτάτορα να ανακαταλάβει το Χαλέπι από τους αντάρτες που είχαν τον έλεγχο περίπου του μισού της πόλης για τέσσερα χρόνια.
Η Μόσχα είχε πιέσει τον Άσαντ να συνδιαλλαχθεί με τον Τούρκο Ερντογάν και να διερευνήσει πολιτικές λύσεις για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου. Αν αυτό είχε συμβεί, αναμφίβολα η Συρία θα είχε γίνει πιο προσβάσιμη σε κερδοφόρο εμπόριο για τις ρωσικές επιχειρήσεις και πιθανώς θα είχε εξασφαλίσει την ασφάλεια των στρατηγικών αεροπορικών και ναυτικών βάσεων της Μόσχας στη Συρία. Το καλοκαίρι, το Κρεμλίνο προσπάθησε επανειλημμένα να κανονίσει προσωπικές συναντήσεις μεταξύ των Σύρων και Τούρκων ηγετών.
Σε μια διεθνή διάσκεψη στη Ντόχα το Σαββατοκύριακο, ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εξοργίστηκε: «Είναι απαράδεκτο να επιτραπεί στην τρομοκρατική ομάδα να καταλάβει τη [Συρία]». Παρόλα αυτά, η Μόσχα έκανε λίγα για να αποτρέψει την κατάρρευση του Άσαντ και φαινόταν να είχε αποσταθιοποιηθεί από το καθεστώς. Οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές προς υποστήριξη του Άσαντ από την αρχή της ανταρτικής επίθεσης στις 27 Νοεμβρίου ήταν ελάχιστες, αναμφίβολα κυρίως επειδή ο Βλαντιμίρ Πούτιν έπρεπε να επικεντρωθεί στην Ουκρανία.
«Η Χεζμπολάχ έχει αποδεκατιστεί από τον πόλεμο με το Ισραήλ, το Ιράν είναι επίσης πολύ πιο αδύναμο ως αποτέλεσμα, ενώ η Ρωσία έχει αποσύρει πολλές από τις δυνάμεις της στην Ουκρανία. Κανένας σύμμαχος δεν μπόρεσε να στείλει ούτε το ελάχιστο επίπεδο υποστήριξης που λάμβανε ο Άσαντ στο παρελθόν, αποδυναμώνοντας τις δυνάμεις του», δήλωσε ο Κρίστοφερ Φίλιπς του βρετανικού Chatham House.
Ο Τραμπ επίσης υπογράμμισε την αδυναμία της Ρωσίας. «Η Ρωσία, επειδή είναι τόσο εμπλεκόμενη στην Ουκρανία και με την απώλεια εκεί πάνω από 600.000 στρατιωτών, φαίνεται ανίκανη να σταματήσει αυτή την κυριολεκτική πορεία μέσα από τη Συρία, μια χώρα που προστάτευε για χρόνια», έγραψε στην πλατφόρμα Truth Social.