Την τελευταία του πνοή σε ηλικία 90 ετών άφησε την Κυριακή (26/12) ο αρχιεπίσκοπος και εμβληματική μορφή του αγώνα κατά του απαρτχάιντ Ντέσμοντ Τούτου.
Ο Τούτου υπήρξε έντονα επικριτικός απέναντι στο καθεστώς καταπίεσης της Νότιας Αφρικής εις βάρος των μαύρων κατοίκων της. Υπήρξε ασυμβίβαστος αντίπαλος του απαρτχάιντ και πάλεψε ακούραστα, χωρίς τη χρήση βίας, για την πτώση του.
Ο ενθουσιώδης και ωμός στον λόγο του αγγλικανός κληρικός χρησιμοποίησε τον άμβωνα που του δόθηκε όταν αναδείχθηκε πρώτος μαύρος επίσκοπος του Γιοχάνεσμπουργκ και εν συνεχεία αρχιεπίσκοπος Κέιπ Τάουν και συχνά προέβαινε σε δημόσιες δηλώσεις για να συσπειρώσει την κοινή γνώμη κατά της φυλετικής ανισότητας τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων.
Για τον αγώνα του υπέρ της μη-βίαιης αντίστασης στο καθεστώς της λευκής μειοψηφίας ο Τούτου βραβεύθηκε το 1984 με το Νόμπελ Ειρήνης. Είχε χαρακτηριστεί ως «η συνείδηση της Νότιας Αφρικής».
Ο θάνατος του αρχιεπισκόπου επί τιμή Ντέσμοντ Τούτου αποτελεί «ακόμη ένα κεφάλαιο πένθους στον αποχαιρετισμό του έθνους μας προς μια γενιά εξαιρετικών Νοτιοαφρικανών, η οποίοι μας κληροδότησαν μια απελευθερωμένη Νότια Αφρική», δήλωσε μεταξύ άλλων ο πρόεδρος της χώρας Συρίλ Ραμαφόσα.
«Από τα πεζοδρόμια της αντίστασης στη Νότια Αφρική στους άμβωνες των σπουδαίων καθεδρικών και λατρευτικών χώρων του κόσμου και στο πολυτελές πλαίσιο της απονομής του Νόμπελ Ειρήνης, ο αρχιεπίσκοπος διακρίθηκε ως ένας μη θρησκευτικός και χωρίς αποκλεισμούς υπέρμαχος των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων», προσθέτει ο Νοτιοαφρικανός πρόεδρος.
«Ένας άνδρας εξαιρετικής ευφυΐας, ακεραιότητας και ακατάβλητος απέναντι στις δυνάμεις του απαρτχάιντ, ήταν επίσης τρυφερός και ευάλωτος στη συμπόνια του για αυτούς που υπέστησαν καταπίεση, αδικία και βία υπό το απαρτχάιντ και για τους καταπιεσμένους ολόκληρου του κόσμου», σύμφωνα με τον Ραμαφόσα.
Η υγεία του Ντέσμοντ Τούτου είχε επιδεινωθεί εδώ και αρκετούς μήνες. Δεν έκανε πλέον δημόσιες ομιλίες, όμως πάντα χαιρετούσε τις κάμερες, που ήταν παρούσες σε κάθε μετακίνησή του, χαμογελώντας ή με πειρακτικό βλέμμα, όπως όταν εμβολιάστηκε κατά της COVID-19 σε νοσοκομείο, ή κατά τη διάρκεια του εορτασμού των γενεθλίων του τον Οκτώβριο.
Σύμφωνα με γραπτή ανακοίνωση εκ μέρους της οικογένειάς του, ο Τούτου «πέθανε ειρηνικά στο κέντρο φροντίδας Oasis Frail στο Κέιπ Τάουν σήμερα (σ.σ. Κυριακή 26/12) το πρωί».
Οι ημερομηνίες-κλειδιά της ζωής του
- 1931 Γεννιέται στην Κλάρκσντορπ, περίπου 170 χιλιόμετρα δυτικά του Γιοχάνεσμπουργκ.
- 1943 Η οικογένεια Τούτου, που μέχρι τότε ανήκε στους μεθοδιστές, εντάσσεται στην αγγλικανική εκκλησία.
- 1947 Παθαίνει φυματίωση ενώ φοιτά σε δευτεροβάθμιο σχολείο κοντά στη Σοφίαταουν, στο Γιοχάνεσμπουργκ. Αποκτά φιλική σχέση με ιερέα και γίνεται βοηθός του στην εκκλησία μετά την ανάρρωσή του.
- 1948 Το Εθνικό Κόμμα – η παράταξη της λευκής μειοψηφίας – επιβάλλει το απαρτχάιντ, το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων, εν όψει των εκλογών του 1948. Κερδίζει την αναμέτρηση χάρη στην υποστήριξη των ψηφοφόρων της λευκής μειονότητας που επιθυμούν διακαώς να διατηρήσουν την κυριαρχία τους επί της πλειοψηφίας των μαύρων.
- 1955 Παντρεύεται τη Λέα. Αρχίζει να διδάσκει σε γυμνάσιο του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου γυμνασιάρχης είναι ο πατέρας του.
- 1958 Εγκαταλείπει το σχολείο, αρνούμενος να γίνει μέρος ενός συστήματος διδασκαλίας που προωθεί την ανισότητα σε βάρος των μαύρων μαθητών. Γίνεται ιερέας.
- 1962
Μεταναστεύει στη Βρετανία για να σπουδάσει θεολογία στο King’s College του Λονδίνου. - 1966
Επιστρέφει στη Νότια Αφρική. Αρχίζει να διδάσκει θεολογία σε ιεροσπουδαστήριο στο Ίστερν Κέιπ. Αρχίζει να κάνει γνωστές τις απόψεις του, την εναντίωσή του στο απαρτχάιντ. - 1975
Γίνεται ο πρώτος μαύρος αγγλικανός αρχιμανδρίτης του Γιοχάνεσμπουργκ. - 1980
Με την ιδιότητα του γενικού γραμματέα του Συμβουλίου των Εκκλησιών της Νότιας Αφρικής, ο Ντέσμοντ Τούτου είναι επικεφαλής του κλιμακίου των ιεραρχών που επισκέπτεται τον πρωθυπουργό Πίτερ Βέλεμ Μπόθα για να τον καλέσει να βάλει τέλος στο απαρτχάιντ. Αν και η συνάντηση δεν έχει κανένα πρακτικό αντίκρισμα, θα σηματοδοτήσει μια ιστορική στιγμή: την καταγγελία του καθεστώτος του φυλετικού διαχωρισμού από έναν ηγέτη των μαύρων μπροστά στον επικεφαλής της κυβέρνησης των λευκών. Έξαλλη, η κυβέρνηση προχωρά στην κατάσχεση του διαβατηρίου του Τούτου. - 1984
Βραβεύεται με το Νόμπελ Ειρήνης για τις μη βίαιες προσπάθειές του να τερματιστεί το σύστημα κυριαρχίας της λευκής μειονότητας επί της μαύρης πλειοψηφίας. - 1985
Γίνεται ο πρώτος μαύρος αρχιεπίσκοπος Γιοχάνεσμπουργκ. Τάσσεται δημόσια υπέρ του μποϊκοτάζ της Νότιας Αφρικής και της εκστρατείας πολιτικής ανυπακοής προκειμένου να πέσει το απαρτχάιντ. - 1986
Γίνεται ο πρώτος μαύρος που διορίζεται αρχιεπίσκοπος Κέιπ Τάουν και επικεφαλής της Αγγλικανικής Εκκλησίας Νότιας Αφρικής. Μαζί με άλλους πνευματικούς ηγέτες, μεσολαβεί για την επίλυση διαφορών μεταξύ μαύρων διαδηλωτών και των κυβερνητικών δυνάμεων ασφαλείας. - 1990
Ο πρόεδρος Φρέντρικ Βίλεμ ντε Κλερκ νομιμοποιεί το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC). Ανακοινώνει το σχέδιό του να αποφυλακίσει τον Νέλσον Μαντέλα. - 1991
Νόμοι του απαρτχάιντ και ρατσιστικοί περιορισμοί ακυρώνονται. Ξεκινούν συνομιλίες ανάμεσα στο κράτος και 16 οργανώσεις που δίνουν αγώνα εναντίον του καθεστώτος των φυλετικών διακρίσεων. - 1994
Αφού ο Μαντέλα καταγάγει σαρωτική νίκη στο τιμόνι του ANC στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στη χώρα, ο Τούτου εισηγείται τον όρο «έθνος του ουράνιου τόξου» με τον οποίο περιγράφει την ένωση των πολλών και διαφόρων φυλών της Νότιας Αφρικής μετά το απαρτχάιντ. - 1994
Ο Νέλσον Μαντέλα ζητεί από τον Ντέσμοντ Τούτου να αναλάβει πρόεδρος της υπό σύσταση Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης. Στον ρόλο αυτό θα ακούσει, θα καταγράψει και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θα δώσει αμνηστία σε δράστες κατάφωρων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επί των ημερών του απαρτχάιντ. - 1996
Αποσύρεται από τα ιερατικά καθήκοντά του για να επικεντρωθεί αποκλειστικά στο έργο του στην επιτροπή. Συνεχίζει τον ακτιβισμό του, τασσόμενος υπέρ της ισότητας και υπέρ της συμφιλίωσης. Του απονέμεται ο τίτλος του επίτιμου αρχιεπισκόπου. - 1997
Ενημερώνεται πως έχει καρκίνο του προστάτη. Θα χρειαστεί έκτοτε νοσηλεία και θεραπεία αρκετές φορές. - 2011
Ο Δαλάι Λάμα ανακοινώνει την ίδρυση της ετήσιας Ομιλίας για τη Διεθνή Ειρήνη Ντέσμοντ Τούτου. Αλλά το κάνει μέσω δορυφορικής βιντεοσύνδεσης, αφού η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής δεν του δίνει βίζα ώστε να είναι παρών ο πνευματικός ηγέτης των θιβετανών. - 2013
Ο Τούτου ξεσπά εναντίον του ANC. Λέει πως δεν μπορεί πλέον να ψηφίζει το κόμμα αυτό, διότι δεν αντιμετώπισε όπως όφειλε την ανισότητα, τη βία, τη διαφθορά. - 2013
Ο επίτιμος αρχιεπίσκοπος, για πολλούς η «ηθική πυξίδα» της Νότιας Αφρικής, εκφράζεται υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων δηλώνοντας πως «ποτέ του δεν θα λάτρευε έναν ομοφοβικό θεό». - 2021
Ο Τούτου, εμφανώς με εύθραυστη υγεία, οδηγείται με αναπηρικό αμαξίδιο – μολαταύτα χαμογελαστός – στην παλιά του ενορία, στον καθεδρικό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Κέιπ Τάουν, ο οποίος αποτελούσε άλλοτε καταφύγιο για διωκόμενους αγωνιστές κατά του απαρτχάιντ, όπου τελείται ειδική λειτουργία για τα 90ά του γενέθλια. - 26 Δεκεμβρίου 2021
Αφήνει την τελευταία του πνοή στο Κέιπ Τάουν, στα 90 του χρόνια.