Η επιμονή του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο χαμηλό κόστος του δανεισμού στοχεύει στον μετασχηματισμό της οικονομίας σε μηχανή που θα παράγει θέσεις εργασίας και θα του διασφαλίσει τη νίκη στις εκλογές του 2023. Οι καθημερινοί άνθρωποι είναι, όμως, αυτοί που πληρώνουν το τίμημα.
Οπως ανακοίνωσε ο Τούρκος πρόεδρος, η Τουρκία δεν θα προσπαθεί πλέον να προσελκύσει ξένες επενδύσεις προσφέροντας υψηλές αποδόσεις και ισχυρό νόμισμα, αλλά θα εγκαταλείψει τη φιλική προς την αγορά πολιτική που στο παρελθόν τη βοήθησε να εξελιχθεί σε μια ισχυρή αναδυόμενη οικονομία. Ο Ερντογάν στοιχηματίζει ότι η φθηνή πίστωση και το ασθενές νόμισμα θα δώσουν ώθηση στη μεταποίηση και στις εξαγωγές, θα μειώσουν το κόστος των εργατικών χεριών και θα οδηγήσουν σε αύξηση των προσλήψεων, μειώνοντας έτσι τον έλεγχο που ασκεί η αγορά στην τουρκική οικονομία.
Πρόκειται για δοκιμασμένη συνταγή, καθώς έχει μετασχηματίσει αρκετές ασιατικές οικονομίες. Ο χρόνος, όμως, δεν είναι με το μέρος του Ερντογάν. Δεν έχει παρά μόνον 18 μήνες για να επιτύχει αυτήν την αλλαγή, που σε άλλες χώρες χρειάστηκε δεκαετίες για να ολοκληρωθεί και να αποφέρει καρπούς. Οι κίνδυνοι είναι μεγάλοι. Μέχρι στιγμής, τα χαμηλά επιτόκια έχουν οδηγήσει τον πληθωρισμό στο 20% και οι Τούρκοι αγωνίζονται να επιβιώσουν.
Το χειρότερο πλήγμα έχουν, άλλωστε, δεχθεί οι εργατικές τάξεις, που παραδοσιακά αποτελούν τους ψηφοφόρους του Ερντογάν, αλλά και οι εξαγωγικές επιχειρήσεις, που έπρεπε να ωφεληθούν από το υποτιμημένο νόμισμα αλλά δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη γενικότερη αστάθεια. Ιδού οι προτεραιότητες του Ερντογάν και τα εμπόδια που θα αντιμετωπίσει:
1. Το έλλειμμα. Μία από τις παθογένειες της Τουρκίας στη διάρκεια της εποχής Ερντογάν ήταν και είναι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Η στροφή στην υποτιμημένη τουρκική λίρα θα διευκολύνει τη μείωση του ελλείμματος, καθώς τα τουρκικά προϊόντα θα είναι φθηνότερα στο εξωτερικό, οι εξαγωγές θα αποφέρουν δολάρια και ευρώ και θα προσελκύσουν άμεσες ξένες επενδύσεις.
Σε κάποιο βάθος χρόνου θα σταθεροποιηθεί η λίρα και θα μειωθεί η εξάρτηση από το ξένο κεφάλαιο. Το πρόβλημα είναι ότι οι ξένοι επενδυτές έχουν εγκαταλείψει τα ομόλογα και το νόμισμα της Τουρκίας, καθώς υποχωρούν οι αποδόσεις, το κόστος των εισαγωγών αυξάνεται επιθετικά και τροφοδοτεί τον πληθωρισμό Οι τουρκικές μετοχές, πάντως, παραμένουν φθηνές για τους ξένους και προσελκύουν ξένους επενδυτές.
2. Το νόμισμα. Ο Ερντογάν ελπίζει να διασφαλίσει πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο, που αποτελεί καίριο συστατικό του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ευελπιστεί πως η υποχώρηση της τουρκικής λίρας θα οδηγήσει σε πτώση του κόστους των εργατικών χεριών και θα βοηθήσει, έτσι, τις βιομηχανίες της Ανατολίας να διευρύνουν το μερίδιό τους στις ευρωπαϊκές αγορές. Εξάλλου, οι παραλίες της Τουρκίας και οι αρχαιολογικοί χώροι είναι πιο ελκυστικοί για τους τουρίστες, αφού η υποτίμηση του νομίσματος τους προσφέρει φθηνές διακοπές.
Στο μεταξύ, ο Ερντογάν προσβλέπει στο κοίτασμα φυσικού αερίου που εντόπισε στη Μαύρη Θάλασσα και ελπίζει πως θα είναι αξιοποιήσιμο το 2023, οπότε θα μειωθεί το έλλειμμα ενέργειας που πλήττει τη χώρα και θα εξοικονομηθούν κεφάλαια σε σκληρό νόμισμα που τώρα δαπανώνται για εισαγωγές καυσίμων.
3. Χαμηλά επιτόκια. Η εκτόξευση του πληθωρισμού έχει οδηγήσει τα πραγματικά επιτόκια σε αρνητικό έδαφος και πολύ πιο κάτω από τα επιτόκια άλλων αναδυόμενων αγορών. Τα χαμηλά επιτόκια έχουν ήδη οδηγήσει τους ξένους επενδυτές να εγκαταλείψουν τα ομόλογα του τουρκικού δημοσίου και την τουρκική λίρα και να στραφούν στα ομόλογα άλλων χωρών με υψηλότερες αποδόσεις.
Έτσι η Τουρκία θα βρεθεί σε χειρότερη θέση από τις άλλες αναδυόμενες αγορές όταν αρχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια οι ΗΠΑ και οι άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες.
4. Ρητορική κατά της αγοράς. Δεν είναι μόνον τα χαμηλά επιτόκια που διώχνουν τους ξένους επενδυτές αλλά και η ρητορική του Ερντογάν, που πλέον έχει στραφεί στον λαϊκισμό και στις φραστικές επιθέσεις προς την αγορά. Εχει ήδη αποδώσει τα δεινά της τουρκικής οικονομίας «στα λόμπι των επιτοκίων και στις ξένες δυνάμεις», έχει επικαλεστεί τις προσταγές του Ισλάμ που απαγορεύει τον τόκο και έχει απολύσει όσους αξιωματούχους διαφωνούν με τις θεωρίες του.
Από τη νομισματική κρίση του 2018 υιοθέτησε μέτρα που καθιστούσαν εξαιρετικά δύσκολο το «σορτάρισμα» της τουρκικής λίρας, αλλά αυτό θεωρήθηκε εντελώς εχθρικό προς την αγορά και υπονόμευσε την εμπιστοσύνη των επενδυτών, με αποτέλεσμα να έχουν μειωθεί σε ιστορικό χαμηλό οι τουρκικοί τίτλοι στα χέρια ξένων επενδυτών και να έχει υποχωρήσει το χρηματιστήριο σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
5. Η φτώχεια. Παρά τις θεωρίες του Ερντογάν ότι η μείωση των επιτοκίων θα ανακόψει τον πληθωρισμό, έχει συμβεί το αντίθετο. Το νόμισμα έχει χάσει το 40% της αξίας του μέσα στο έτος και ο πληθωρισμός βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων τριών ετών, με τις τιμές παραγωγού στο υψηλότερο επίπεδο που έχουν σημειώσει τα 19 χρόνια του Ερντογάν στην εξουσία.
Με πληροφορίες από BLOOMBERG, UGUR YILMAZ, ABEER ABU OMAR μέσω kathimerini.gr