Πολιτικές συγκρούσεις και διχογνωμίες μεταξύ δικαστών και συνταγματολόγων πυροδοτεί η απόφαση της κυβέρνησης να απαγορεύσει τις συναθροίσεις προκειμένου να προστατευθεί η δημόσια Υγεία εξαιτίας της έξαρσης του κορονοϊού.
Μόνο την Κυριακή σημειώθηκε το θλιβερό ρεκόρ των 71 θανάτων μέσα σε 24 ώρες με αποτέλεσμα η συζήτηση γύρω από οποιεσδήποτε συναθροίσεις να θεωρείται από πολλούς άκαιρη.
Το ΜέΡΑ25 σήμερα προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) ζητώντας την ακύρωση της απαγόρευσης της πορείας για το Πολυτεχνείο, ενώ χαρακτηριστικό των αντιδράσεων είναι ότι ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και ΜέΡΑ25 “ενώθηκαν” καταδικάζοντας με ένα κοινό κείμενο την απόφαση του αρχηγού της ΕΛ.ΑΣ. περί απαγόρευσης. Πρόκειται για κείμενο του ΚΚΕ, το οποίο υιοθετείται και υπογράφεται, έπειτα από πρόταση του Αλέξη Τσίπρα, από όλους τους βουλευτές της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, όπως και από το ΜέΡΑ25 και συνδικαλιστικούς και άλλους φορείς. Το πλήρες κείμενο ως εξής:
“Καταδικάζουμε την αυταρχική απόφαση της κυβέρνησης για την απαγόρευση του αγωνιστικού γιορτασμού της 17ης Νοέμβρη. Η απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, με την οποία απαγορεύονται οι δημόσιες συναθροίσεις άνω των τριών ατόμων σε όλη τη χώρα και για τέσσερις ημέρες, υπό την απειλή υψηλών χρηματικών προστίμων, μας οδηγεί σε άλλες εποχές. Πρόκειται για μια απόφαση βαθιά αντιδημοκρατική αλλά και αντισυνταγματική, όπως επισημαίνει και η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, αφού πλήττει τον πυρήνα του συνταγματικού δικαιώματος της συνάθροισης (άρθρο 11), επιβάλλοντας συνολική ανεπίτρεπτη αναστολή της ελευθερίας συνάθροισης και όχι απλά έναν ορισμένο τοπικό περιορισμό.
Όμως, τέτοιου είδους γενική απαγόρευση επιβάλλεται μόνο σε συνθήκες κατάστασης πολιορκίας (άρθρο 48 του Συντάγματος), και υπό αυστηρά περιορισμένες και οριοθετημένες προϋποθέσεις. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να δικαιολογηθεί από λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας. Άλλωστε, οι φορείς του εργατικού και λαϊκού κινήματος έχουν αποδείξει στην πράξη ότι κινητοποιούνται λαμβάνοντας όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας.
Δεν καλύπτεται ούτε καν από τον αντιδραστικό νόμο για τις διαδηλώσεις, ο οποίος ρητά εξαιρεί τις συγκεντρώσεις για τις επετείους της Πρωτομαγιάς και της 17ης Νοέμβρη από τη γνωστοποίηση, την απαγόρευση ή τον περιορισμό τους. Τα δημοκρατικά δικαιώματα και οι λαϊκές ελευθερίες αποτελούν κατάκτηση του εργατικού και λαϊκού κινήματος. Η κυβέρνηση έχει τεράστια ευθύνη για αυτήν την εξέλιξη. Ακόμα και τώρα πρέπει να αποσύρει την απαράδεκτη απόφαση”.
Ο Αλέξης Τσίπρας στο μεταξύ σε δήλωσή του ανακοίνωσε πως δεν θα καταθέσει στεφάνι στο μνημείο του Πολυτεχνείου αλλά στον χώρο του ΕΑΤ-ΕΣΑ. “Η κυβέρνηση της Ν.Δ. όμως, έχοντας χάσει εντελώς τον έλεγχο τόσο στο ζήτημα της πανδημίας όσο και σε αυτό της οικονομίας, προσπαθεί με αφορμή το Πολυτεχνείο να στήσει ένα τεχνητό σκηνικό έντασης προκειμένου να αλλάξει την ατζέντα από τις εγκληματικές της ευθύνες για την εξέλιξη της πανδημίας”, τονίζει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ για να έρθει η απάντηση από τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο, Στέλιο Πέτσα υποστηρίζοντας ότι “ο Αλέξης Τσίπρας έκανε μια δήλωση γεμάτη αντιφάσεις καθώς από τη μία καλεί τους πολίτες να τηρήσουν τα μέτρα προστασίας και την καραντίνα και από την άλλη εξαιρεί τις πορείες. “Υπηρέτης δύο αφεντάδων ο κ. Τσίπρας δεν καταλαβαίνει ότι η εποχή τον ξεπέρασε, καθώς οι πολίτες έχουν αντιληφθεί ότι φέτος είναι αλλιώς”.
Εδώ και ημέρες πάντως, κυβερνητικά στελέχη με αποκορύφωμα βέβαια τη δήλωση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη από τη Θεσσαλονίκη, είχαν επισημάνει σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να γίνει φέτος η πορεία του Πολυτεχνείου όπως δεν εορτάστηκε και η 28η Οκτωβρίου, η 25η Μαρτίου, το Πάσχα κ.α.
Γεννηματά: Σταματήστε τώρα, η χώρα δεν αντέχει άλλη διχόνοια
Θέση για την απόφαση της κυβέρνησης να απαγορεύσει τις δημόσιες συναθροίσεις πήρε η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά. Όπως τονίζει, “για να κερδίσουμε τη μάχη με τον κορονοϊό πρέπει να είμαστε όλοι μαζί. Το είπα και δεν θα κουραστώ να το λέω. Κάποιοι δεν θέλουν, επιλέγουν τον διχασμό και μάλιστα με αφορμή και την επέτειο του Πολυτεχνείου. Πρώτη η κυβέρνηση που ρίχνει λάδι στη φωτιά με απαγορεύσεις που θυμίζουν τα “Αποφασίζομεν και διατάσσομεν””. Παράλληλα, η κα Γεννηματά σημειώνει ότι η κυβέρνηση επιδιώκει με την στάση της να οδηγήσει σε μια τεχνητή σύγκρουση για να αποκομίσει μικροκομματικά οφέλη.
“Δυστυχώς παγιδεύονται στη μεθόδευση της Κυβέρνησης και άλλες πολιτικές δυνάμεις. Ας επικρατήσει η κοινή λογική, είναι αυτή τη στιγμή το αντίδοτο απέναντι στον φανατισμό, στη βία και τις αντιδημοκρατικές πρακτικές. Το Κίνημα Αλλαγής αυτή τη στάση κρατά. Σταματήστε τώρα, η χώρα δεν αντέχει άλλη διχόνοια” καταλήγει η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ.
Η ανακοίνωση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων “άναψε φωτιές”
Σε ανακοίνωσή της η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων την Κυριακή τόνισε μεταξύ άλλων ότι είναι αντισυνταγματική η γενική απαγόρευση συναθροίσεων ενόψει Πολυτεχνείου και ζήτησε να ανακληθεί άμεσα η απόφαση. Συγκεκριμένα ανέφερε τα εξής:
“Με την υπ’ αριθμό 1029/8/18 (ΦΕΚ 5046 Β’/ 14-11-2020) απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας αποφασίστηκε η απαγόρευση όλων των δημόσιων υπαίθριων συγκεντρώσεων στο σύνολο της Επικράτειας για το διάστημα από 15 Νοεμβρίου και ώρα 06.00’ μέχρι 18 Νοεμβρίου 2020 και ώρα 21.00’, στις οποίες συμμετέχουν 4 ή και περισσότερα άτομα με την απειλή επιβολής κυρώσεων. Το άρθρο 11 παρ. 2 του Συντάγματος ορίζει ότι “υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής γενικά αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια…”.
Η γενική απαγόρευση δεν παύει και αυτή να αφορά συγκεκριμένη συνάθροιση η οποία έχει εξαγγελθεί για ορισμένο τόπο και χρόνο με το ένα ή άλλο περιεχόμενο. Δεν μπορεί να επεκταθεί σε απαγόρευση και κάθε άλλης συνάθροισης σε ολόκληρη γεωγραφική περιοχή (πχ σε Νομό ή πολύ περισσότερο σε όλη την Επικράτεια) διότι τούτο θα ισοδυναμούσε με αναστολή της ισχύος του άρθρου 11 του Συντάγματος κάτι που μόνο στις έκτακτες συνθήκες του άρθρου 48 του Συντάγματος (κατάσταση πολιορκίας) μπορεί να συμβεί (Σβώλου/Βλάχου, Το Σύνταγμα της Ελλάδος , Β’ , 1955, 228 και σε Κ. Χρυσόγονο, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, έκδ. 2006, 489).
Η δε ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 5 του Συντάγματος, την οποία επικαλείται η απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, αφορά στη λήψη ατομικών διοικητικών μέτρων περιορισμού της ελεύθερης κίνησης (πχ θέση σε καθεστώς καραντίνας συγκεκριμένου πολίτη) και δεν βρίσκει έδαφος εφαρμογής στις μαζικές υπαίθριες συναθροίσεις για τις οποίες προβλέπει αποκλειστικά και μόνο το άρθρο 11. Επιπρόσθετα θα πρέπει να τονιστεί, ότι για τις συναθροίσεις κατά την επέτειο του Πολυτεχνείου όπως και της Πρωτομαγιάς, σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 3 του ΠΔ 73/2020 που εκδόθηκε για τη ρύθμιση ειδικότερων θεμάτων του ν. 4703/2020, δεν οφείλεται γνωστοποίηση στις Αρχές. Η Πολιτεία οφείλει να προστατεύσει τη δημόσια υγεία μέσα στις συνθήκες της πανδημίας, χωρίς να υπερβαίνει τα όρια του Κράτους Δικαίου. Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων θεωρεί ότι η σχολιαζόμενη απόφαση για γενική απαγόρευση των συναθροίσεων σε όλη την Επικράτεια βρίσκεται εκτός Συνταγματικού πλαισίου και θα πρέπει άμεσα να ανακληθεί”.
Η απάντηση Αλιβιζάτου και Μανιτάκη
Την ηχηρή παρέμβαση του έγκριτου νομικού Νίκου Αλιβιζάτου προκάλεσε η θύελλα που έχει ξεσπάσει για την απαγόρευση των συναθροίσεων ενόψει της επετείου του Πολυτεχνείου από την ΕΛΑΣ. Συγκεκριμένα, την «έκπληξή» του για την ευκολία με την οποία ορισμένοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την απαγόρευση συναθροίσεων ως αντισυνταγματική εξέφρασε ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου. Ειδικότερα, απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφων για τη νομιμότητα της απαγόρευσης των δημόσιων συναθροίσεων, κατά το επόμενο τριήμερο, από τον αρχηγό της ΕΛΑΣ, ο κ. Αλιβιζάτος έκανε την ακόλουθη δήλωση:
- «Τη δυνατότητα απαγόρευσης δημόσιων συναθροίσεων σε ορισμένη περιοχή ή ακόμη και σε ολόκληρη τη χώρα, εξ αιτίας της τρέχουσας πανδημίας, επιτρέπει ρητά η πράξη νομοθετικού περιεχομένου του περασμένου Μαρτίου, την οποία έχει από καιρό κυρώσει η Βουλή (άρθρο 68§2 ν. 4683/2020). Αρκεί να έχει διατυπώσει γνώμη η Εθνική Επιτροπή Δημόσιας Υγείας.
- Εν προκειμένω, εξ όσων πληροφορούμαι, η Εθνική Επιτροπή έχει διατυπώσει γνώμη, και μάλιστα ομόφωνη.
- Εξ όσων γνωρίζω, εξ άλλου, κανένα δικαστήριο δεν έχει κηρύξει την ανωτέρω διάταξη αντισυνταγματική.
- Εκπλήσσομαι, συνεπώς, για την ευκολία με την οποία, υπό τις σημερινές ειδικά συνθήκες, ορισμένοι συνάδελφοι, αλλά και δικαστικοί λειτουργοί, έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την συγκεκριμένη απαγόρευση αντισυνταγματική».Απάντηση στην Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων έδωσε και ο Συνταγματολόγος Αντώνης Μανιτάκης. Ο κ. Μανιτάκης και πρώην υπουργός, προερχόμενος από την Δημοκρατική Αριστερά, μιλώντας στον ΣΚΑΪ ανέφερε χαρακτηριστικά πως όταν το Σύνταγμα σε τρεις διατάξεις μας προστατεύει ρητά και προβλέπει ειδικά μέτρα για την προστασία της Δημόσιας Υγείας, όταν κι αυτό δικαιολογεί επιτάξεις προσωπικών υπηρεσιών, είναι δυνατόν να μην δικαιολογεί και τη λήψη περιοριστικών μέτρων που αφορά έστω και την Επικράτεια, αλλά για πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα, όταν διακυβεύεται σε όλη την Επικράτεια ταυτόχρονα η Δημόσια Υγεία;
Δικηγορικοί Σύλλογοι Ελλάδος: Ανεκτή η λήψη περιοριστικών μέτρων – Τι ζητούν
Ανεκτή, είναι σύμφωνα με την Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδοςη λήψη περιοριστικών μέτρων, όπως η απαγόρευση των συναθροίσεων ενόψει του εορτασμού του Πολυτεχνείου, υπό τις παρούσες εξαιρετικές συνθήκες που βιώνει η χώρα λόγω της πανδημίας.
Ωστόσο επισημαίνει ότι οι περιορισμοί του δικαιώματος σε δημόσια συνάθροιση δεν θα πρέπει να φθάνουν μέχρι του σημείου προσβολής και κατάργησης του σκληρού πυρήνα του και θα πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένοι, βασιζόμενοι, στην προκειμένη περίπτωση, σε αιτιολογημένη γνώμη της Εθνικής Επιτροπής προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορονοϊού. Προς τούτο καλεί τον Αρχηγό της Ελληνικής Αστυνομίας και τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη να δώσουν στη δημοσιότητα την εν λόγω γνώμη κι αν δεν υπάρχει να αναθεωρηθεί η απόφαση.
Ολόκληρη η ανακοίνωση της Ολομέλειας έχει ως εξής:
«Η Συντονιστική Επιτροπή της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος, η οποία συνεδρίασε έκτακτα σήμερα, Κυριακή 15.11.2020, υπό την προεδρία του Προέδρου Δημήτρη Βερβεσού, με τηλεδιάσκεψη, αποφάσισε κατά πλειοψηφία:
3. Στην περίπτωση σύγκρουσης συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα σε δημόσια συνάθροιση, το δικαίωμα ανάπτυξης της προσωπικότητας και το δικαίωμα προστασίας της δημόσιας υγείας και στα πλαίσια της στάθμισής τους , οι τυχόν περιορισμοί τους προκειμένου να είναι συνταγματικά ανεκτοί θα πρέπει να είναι αναγκαίοι, πλήρως αιτιολογημένοι και σύμφωνοι με την αρχή της αναλογικότητας.
4. Υπό τις επικρατούσες υγειονομικές συνθήκες, εθνικές και θρησκευτικές εορτές, επετειακές και κάθε είδους μαζικές εκδηλώσεις δεν μπορούν να γίνουν με τη μορφή που γνωρίζαμε μέχρι την εκδήλωση της πανδημίας και η λήψη περιοριστικών μέτρων, που κάμπτουν το δικαίωμα, υπό τις παρούσες εξαιρετικές συνθήκες, θεωρείται ανεκτή . Οι περιορισμοί όμως του δικαιώματος σε δημόσια συνάθροιση δεν θα πρέπει να φθάνουν μέχρι του σημείου προσβολής και κατάργησης του σκληρού πυρήνα του. Η πάγια αυτή θέση του δικηγορικού σώματος για τις δημόσιες συναθροίσεις έχει εκφραστεί ενόψει και της ψήφισης του ν. 4703/2020.
5. Η σχετική απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, η οποία εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 68 παρ. 2 της από 20.3.2020 ΠΝΠ, που κυρώθηκε με το άρθρο 1 του ν. 4683/2020, θεωρούμε ότι πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη και να εδράζεται σε προηγούμενη ad hoc αιτιολογημένη γνώμη της Εθνικής Επιτροπής προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού, όπως απαιτείται, άλλωστε, από την άνω εξουσιοδοτική διάταξη. Προς τούτο, ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας και ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη οφείλουν να δώσουν στη δημοσιότητα την γνώμη της αρμόδιας Επιτροπής επί του θέματος αυτού, η οποία είναι και η μόνη που μπορεί να δικαιολογήσει την σωρευτική έκταση του τόσο δραστικού περιορισμού του συνταγματικού δικαιώματος σε δημόσια υπαίθρια συνάθροιση, όπως αυτός οριοθετείται στην απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας.
Σε περίπτωση που δεν υπάρχει η άνω ad hoc γνώμη της αρμόδιας Επιτροπής, ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας θα πρέπει να αναθεωρήσει την απόφασή του ως προς την έκταση του χρονικού διαστήματος της απαγόρευσης (επί 4ήμερο περίπου), την τοπική έκταση ισχύος της (σε όλη την Επικράτεια) και τον αριθμό των προσώπων (4 και άνω), που απαγορεύεται να συμμετέχουν σε δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις, ώστε να μην τίθενται ζητήματα αναλογικότητας.
6. Το δικηγορικό σώμα τοποθετήθηκε επί του θέματος αυτού, ως οφείλει εκ του θεσμικού του ρόλου, σύμφωνα με το άρθρο 90 Κώδικα Δικηγόρων. Μας προβληματίζει η θέση συνδικαλιστικών φορέων λειτουργών της δικαιοσύνης, οι οποίοι τοποθετούνται διαφορετικά όταν η προάσπιση της δημόσιας υγείας αφορά στο μείζονος σημασίας δικαίωμα του πολίτη στην πρόσβαση στη Δικαιοσύνη και διαφορετικά όταν αφορά στο δικαίωμα σε δημόσια συνάθροιση και ταυτόχρονα με τη θέση τους αυτή δύνανται να επηρεάσουν την κρίση δικαστών- μελών τους που θα κληθούν να εκδικάσουν σχετικές υποθέσεις.
7. Το δικηγορικό σώμα θα τιμήσει την επέτειο του Πολυτεχνείου με την κατάθεση στεφάνου από αντιπροσωπεία του, με την τήρηση των προβλεπόμενων μέτρων.»