Οι εκλογικές τάσεις που επικρατούν μεταξύ των νέων ψηφοφόρων, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών (2024), οι σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό τοπίο και η καθοδική πορεία που επιδεικνύει η Νέα Δημοκρατία.
Έξι μήνες πέρασαν από τις ευρωεκλογές του καλοκαιριού (2024) και τα αποτελέσματα έφεραν σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό τοπίο της χώρας. Η Νέα Δημοκρατία σημείωσε μεγάλη πτώση της εκλογικής της ισχύος (-12,25%), ο ΣΥΡΙΖΑ μπήκε σε μια περιδίνηση που έχει οδηγήσει στην έκπτωση του Στέφανου Κασσελάκη και σε μια διαδικασία ανάδειξης νέας ηγεσίας, το ΠΑΣΟΚ οδηγήθηκε σε εσωκομματικές εκλογές που κατέληξαν στην επανεπιβεβαίωση της εμπιστοσύνη των μελών του κόμματος στον Νίκο Ανδρουλάκη.
Η ανάλυση του Αντώνη Γαλανόπουλου, Project Coordinator & Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, για την ψήφο των νέων στις ευρωεκλογές, που βλέπει το φως της δημοσιότητας, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς εξετάζει ένα μεγάλο δείγμα 5.672 ψηφοφόρων -με προσωπικές συνεντεύξεις έξω από 90 εκλογικά κέντρα πανελλαδικά- που αντλήθηκαν από το Results Report του κοινού exit poll (Metron Analysis, Alco, Marc, MRB, GPO).
Το 60% των νέων (έως 29 ετών) στην Ελλάδα δηλώνει πως νιώθει ότι τα συμφέροντά τους δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στην ελληνική πολιτική σκηνή
Η έρευνα εστιάζει σε τρεις κατηγορίες: α) στην ηλικιακή ομάδα 17 – 24 ετών, β) σε όσες και όσους είναι φοιτητές και φοιτήτριες και γ) στην ηλικιακή ομάδα 25 – 34 ετών.
Έλλειψη αντιπροσώπευσης
Με την ηλικία να αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο σε σημαντικό δείκτη πρόβλεψης της εκλογικής συμπεριφοράς, σε πρόσφατη έρευνα του Γερμανικού ιδρύματος Friedrich Ebert Stiftung, το 60% των νέων έως 29 ετών στην Ελλάδα δηλώνει πως νιώθει ότι τα συμφέροντά τους δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στην ελληνική πολιτική σκηνή. Το στοιχείο αυτό υποδεικνύει μια έλλειψη αντιπροσώπευσης των νέων ψηφοφόρων.
Το Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, Eteron, εξετάζοντας τις μετατοπίσεις σε ένα πολιτικό τοπίο που αλλάζει στρέφει το βλέμμα του στη νεολαία, και ιδίως στη Gen Z, μελετώντας τη ψήφο των νέων κατά τις πρόσφατες ευρωεκλογές.
Πρώτη στο σύνολο όχι όμως και στους νέους/ες η Ν.Δ.
Ξεκινώντας τη διερεύνηση της νεανικής ψήφου, παραθέτει το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, για να φρεσκάρουμε τη μνήμη μας . Πρώτο κόμμα αναδείχθηκε η Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 28,31%. Στη δεύτερη θέση, αν και με απώλειες, διατηρήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, πετυχαίνοντας να αποσπάσει το 14,92% των ψήφων. Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής αναδείχθηκε τρίτο κόμμα με 12,79%. Στην τέταρτη θέση πέρασε η Ελληνική Λύση (9,3%), που κατάφερε να ξεπεράσει οριακά το ΚΚΕ (9,25%). Ακολουθεί η Νίκη με ποσοστό 4,37% και η Πλεύση Ελευθερίας με 3,4%. Το τελευταίο κόμμα που εξασφάλισε, έστω και οριακά, την εκπροσώπησή του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι η Φωνή Λογικής με 3,04%. Δυο κόμματα στον χώρο της Αριστεράς, το ΜέΡΑ 25-Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά και η Νέα Αριστερά, δεν κατάφεραν για περίπου 0,5-0,6% να εξασφαλίσουν μια έδρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκλογικές τάσεις που επικρατούν μεταξύ των νέων ψηφοφόρων με την ανάλυση να εστιάζει αν το μοτίβο εκλογικής συμπεριφοράς διαφέρει σημαντικά από το τελικό αποτέλεσμα των πρόσφατων ευρωεκλογών.
Το πρώτο αξιοσημείωτο εύρημα είναι το γεγονός πως η Νέα Δημοκρατία έχασε στις ευρωεκλογές την πρωτιά που είχε πετύχει και στις τρεις υπό εξέταση τρεις κατηγορίες στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές. Πιο συγκεκριμένα, το κυβερνητικό κόμμα κερδίζει το 16,1% (από 28,8% τον Ιούνιο 2023) των ψήφων στην ηλικιακή κατηγορία 17-24 ετών, το 15,8% (από 27,6% τον Ιούνιο 2023) στην ηλικιακή κατηγορία 25-34 ετών και μόλις 13% (από 29,4%) στον φοιτητικό πληθυσμό.
Οι κερδισμένοι
Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία κατάφερε να κερδίσει εκ νέου στις ομάδες αυτές. Συγκεκριμένα, ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία λαμβάνει 18,5% (από 19,2% τον Ιούνιο 2023) στην ηλικιακή ομάδα 17-24 ετών, 18% (από 20,6% τον Ιούνιο 2023) στην ηλικιακή ομάδα 25-34 ετών και 17,4% (από 17,9% τον Ιούνιο 2023) μεταξύ των φοιτητ(ρι)ών. Τα ποσοστά του σε αυτές τις τρεις ομάδες ήταν ελαφρώς μειωμένα σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2023. Ως εκ τούτου, η επιστροφή του στην πρώτη θέση σε αυτές τις κατηγορίες ψηφοφόρων οφείλεται περισσότερο στην μεγάλη πτώση της εκλογικής απήχησης της Νέας Δημοκρατίας.
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής βελτιώνει ελαφρώς τις επιδόσεις του στις δυο πιο νεανικές κατηγορίες αλλά σημειώνει περαιτέρω μείωση στους ψηφοφόρους 25-34 ετών. Οι νέοι ηλικίας 17-24 ετών δίνουν ποσοστό 11,3% (από 10% τον Ιούνιο 2023) και οι φοιτητές/φοιτήτριες 11,6% (από 8% τον Ιούνιο 2023). Αντιθέτως, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής περιορίζεται σε μονοψήφιο ποσοστό στη γενιά των millennials, καθώς κερδίζει μόνο το 7,8% (από 9,9% τον Ιούνιο 2023). Η κατεξοχήν γενιά της κρίσης φαίνεται να διατηρεί ακόμα μια πιο επιφυλακτική στάση απέναντι στο ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο πως το το κόμμα της Χαριλάου Τρικούπη καταγράφει σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα τη χαμηλότερη εκλογική του επίδοση στις ευρωεκλογές.
Τα υπόλοιπα κόμματα που εξέλεξαν ευρωβουλευτές
Η Ελληνική Λύση βελτίωσε σημαντικά τα ποσοστά της στις τρεις νεανικές κατηγορίες ψηφοφόρων. Το ΚΚΕ παρουσιάζει μια σταθερή άνοδο σε επίπεδο ποσοστών στις τελευταίες εκλογικές διαδικασίες που συνδυαζόταν με καλές και αυξανόμενες επιδόσεις στη νεολαία. Η Νίκη παρουσιάζει μια ενίσχυση των εκλογικών της ποσοστών στη νεολαία. Η Πλεύση Ελευθερίας βελτίωσε ακόμα περισσότερο στις Ευρωεκλογές τα ποσοστά της στη νεολαία, και ιδιαίτερα στη Gen Z. Το τελευταίο κόμμα που εξασφάλισε την εκπροσώπησή του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι η Φωνή Λογικής. Παρότι δεν υπάρχουν δεδομένα για να πραγματοποιηθεί σύγκριση, η Φωνή Λογικής πετυχαίνει σημαντικά ποσοστά στις νεανικές ομάδες ψηφοφόρων. Το μεγαλύτερο μάλιστα ποσοστό της μεταξύ όλων των ηλικιακών ομάδων το πετυχαίνει στη Gen Z.
Δεξιά της δεξιάς η τάση είναι ανοδική
Η βελτίωση των εκλογικών ποσοστών της Ελληνικής Λύσης και της Νίκης στις τρεις νεανικές κατηγορίες ψηφοφόρων και η είσοδος στην ευρωβουλή του κόμματος «Φωνή Λογικής», υποδεικνύουν ότι «υπάρχει ένα αυξανόμενο ρεύμα ακροδεξιάς εκλογικής στάσης μεταξύ των νέων», αναφέρει το Eteron και ο αναλυτής, Αντώνη Γαλανόπουλους. Οι Πατριώτες, ένα κόμμα που έλαβε μόλις 1,41% στις ευρωεκλογές, σημείωσαν τα υψηλότερα ποσοστά του στη Gen Z και τους millennials.
Τα μικρότερα Αριστερά κόμματα
Το ΜέΡΑ 25-Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά και η Νέα Αριστερά, παρουσιάζουν μια πολύ διαφορετική εικόνα στο επίπεδο της νεανικής ψήφου. Από τη μια, το ΜέΡΑ 25 διατηρεί ισχυρή εκπροσώπηση στη νεολαία, κερδίζοντας 5,7% (από 6,6% τον Ιούνιο 2023) στην ηλικιακή ομάδα 17-24 ετών, 8,8% (από 5,8% τον Ιούνιο 2023) στην ηλικιακή ομάδα 25-34 ετών και 8,2% (από 8,9% τον Ιούνιο 2023) μεταξύ των φοιτητ(ρι)ών. Από την άλλη, η Νέα Αριστερά κατέγραψε ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά στις τρεις νεανικές κατηγορίες: 1,7% μεταξύ των νέων ηλικίας 17-24 ετών, 1,7% στον φοιτητικό πληθυσμό και 1,9% στις ηλικίες 25-34 ετών.
Αποκλίσεις μεταξύ της νεανικής ψήφους και του εθνικού μέσου όρου των κομμάτων
Η πρώτη παρατήρηση που μπορεί να εξαχθεί είναι πως η ψήφος των νέων είναι περισσότερο κατακερματισμένη από αυτή του γενικού πληθυσμού, καθώς κανένα κόμμα δεν αγγίζει το κατώφλι του 20%. Επιπλέον, τόσο οι ψηφοφόροι της Gen Z όσο και οι millennials φέρνουν σημαντικές ανακατατάξεις στην εκλογική δύναμη των κομμάτων. Η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής και η Νέα Αριστερά συγκεντρώνουν και στις τρεις νεανικές κατηγορίες ψηφοφόρων ποσοστά χαμηλότερα του εθνικού μέσου όρους τους. Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, η Νίκη, η Πλεύση Ελευθερίας, η Φωνή Λογικής και το ΜέΡΑ25-Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά καταγράφουν και στις τρεις ομάδες ποσοστά υψηλότερα του εθνικού μέσου όρου τους. Μεικτή είναι η εικόνα στην Ελληνική Λύση και το ΚΚΕ, καθώς και τα δυο κόμματα πέτυχαν ποσοστά μεγαλύτερα του εθνικού μέσου όρου μόνο στις ηλικίες 25-34 ετών.