Η προσπάθεια του Ερντογάν να μετατρέψει σε τζαμί το ιερό σύμβολο της Χριστιανοσύνης εντάσσεται σε μια στρατηγική προσβολής των ιερών και των οσίων μας.
Από τον
Νίκο Σταυρουλάκη
«κυριακάτικη δημοκρατία»
Είναι βάσιμη η εκτίμηση ότι το τελευταίο διάστημα η Τουρκία ψάχνει να βρει ζητήματα για να προκαλέσει την Ελλάδα και τους Ελληνες. Η προοπτική μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί δεν μπορεί να ερμηνευθεί με άλλο τρόπο, παρά ως μία προσπάθεια να προκληθεί, πέραν των γεωπολιτικών προκλήσεων, ακόμα και η συνείδηση των Ελλήνων. Γιατί ούτε η Τουρκία ολόκληρη ούτε η Κωνσταντινούπολη έχει ανάγκη από τη μετατροπή του Ιερού Ναού της του Θεού Σοφίας σε τέμενος, καθώς ούτε έλλειψη θρησκευτικών χώρων υπάρχει στην Πόλη των πόλεων ούτε και φαίνεται να εξυπηρετεί την ίδια την Τουρκία η μετατροπή του παγκόσμιας εμβέλειας μνημείου, το οποίο προσελκύει κάθε χρόνο εκατομμύρια επισκέπτες, σε θρησκευτικό χώρο μιας άλλης θρησκείας από αυτήν για την οποία αρχιτεκτονήθηκε…
Ασφαλώς, μετά τη βίαιη κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το ιερό κτίριο περιέπεσε, για λόγους γοήτρου του κατακτητή, στην ιδιοκτησία του. Και επομένως μπορεί να το κάνει ό,τι θέλει… Την εξυπηρετεί όμως;
Στις 2 Ιουλίου το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας αναμένεται να συνέλθει γι’ αυτό το θέμα, δηλαδή να εξετάσει το αίτημα ακύρωσης του προεδρικού διατάγματος που μετέτρεψε την Αγία Σοφία σε μουσείο το 1934. Παρά τις αντιδράσεις της Αθήνας, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και των ελληνικών οργανώσεων στο εξωτερικό, η Αγκυρα επιμένει να στήσει ακόμα μία πρόκληση.
Αν και ως νομικό θέμα η υπόθεση της χρήσης του ναού είχε κλείσει οριστικά και αμετάκλητα τον Σεπτέμβριο του 2018 από το ανώτατο νομικό σώμα της Τουρκίας, το Συνταγματικό Δικαστήριο, η σημερινή Αγκυρα του Τ. Ερντογάν θεωρεί ότι πρέπει να ανατρέψει αυτήν την απόφαση και να πλειοδοτήσει στη μετατροπή του ναού σε «επισκέψιμο τέμενος»!
Τον Σεπτέμβριο του 2018 το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας απέρριψε αίτημα της τουρκικής «Μη Κυβερνητικής» Οργάνωσης «Σύνδεσμος Προστασίας Ιστορικών Μνημείων και Περιβάλλοντος», που έχει βάλει στόχο τα τελευταία χρόνια να «κερδίσει» την Αγία Σοφία το μουσουλμανικό θρήσκευμα. Θα θεωρούσε κάποιος ότι η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου θα ήταν αρκετή για να κλείσει οριστικά το ζήτημα. Αλλά στην Τουρκία τίποτα δεν είναι βέβαιο, ποτέ. Το ζήτημα φαίνεται ότι ανοίγει ξανά τώρα το κατώτερο σε βαθμίδα Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας, το οποίο αποφάσισε να επανεξετάσει το αίτημα της τουρκικής ΜΚΟ. Σε αντίθεση με την επωνυμία της «Μη Κυβερνητικής» Οργάνωσης, που θα όφειλε, ως εκ του ονόματός της, να ζητά το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή τη διατήρηση της Αγίας Σοφίας σε προστατευόμενο από την UNESCO πολιτιστικό μνημείο, το σημερινό τουρκικό κράτος φαίνεται να ενδίδει ή και να ενισχύει την καθολική πλέον μετατροπή της χώρας σε μουσουλμανική φυλακή, την ώρα που κατηγορεί την Ευρώπη για αντιμουσουλμανισμό.
Το χρονικό της προσπάθειας μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί βρίθει στιγμιοτύπων κατά την τελευταία τετραετία. Ακριβώς την ίδια περίοδο, που συμπίπτει με τη μουσουλμανική εορτή του Ραμαζανιού, πριν από τέσσερα χρόνια, στις 6.6.2016, για πρώτη φορά από το 1934 ιμάμης ανέγνωσε εντός του Ιερού Ναού της Αγίας Σοφίας στίχους του Κορανίου στη διάρκεια της πρώτης αφιερωματικής στο Ραμαζάνι εκπομπής του κρατικού TRT Diyanet, του καναλιού που προβάλλει θρησκευτικά θέματα. Η τελετή έγινε στο πλαίσιο του sahur (πρωινή προσευχή και γεύμα πριν από την έναρξη της νηστείας), παρουσία του γενικού γραμματέα Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας, ο οποίος δήλωσε τότε υπερήφανος.
Για τις ημέρες του Ραμαζανιού, το οποίο αρχίζει στις 6 Ιουνίου και διαρκεί έως τις 5 Ιουλίου, η Αγία Σοφία, που λειτουργεί σταθερά ως μουσείο, μετατράπηκε φέτος σε «στιγμιαίο» μουσουλμανικό τέμενος, όπου καθημερινά αναγιγνώσκεται το Κοράνι μέσα στον ναό (όχι στον αύλειο χώρο) προς χάριν της πανηγυρικής θρησκευτικής μουσουλμανικής εκπομπής του τουρκικού ΤRT.
Η υπόθεση που λειτουργεί ως «πιλότος»
Πριν από μερικούς μήνες, στις 5.11.2019, η «Γενί Σαφάκ» είχε «προειδοποιήσει» με πρωτοσέλιδο τίτλο της ότι «Παράθυρο προκειμένου να μετατρέψει τον ναό της Αγίας Σοφίας σε τζαμί αναζητεί η κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν», φέρνοντας ως νομικό πρότυπο την αλλαγή του καθεστώτος της γνωστής Μονής της Χώρας σε τέμενος.
«Το Συμβούλιο της Επικρατείας της Τουρκίας εξετάζει το ζήτημα της μετατροπής του μουσείου της Μονής της Χώρας -με τα σπάνιας αξίας μωσαϊκά- σε τέμενος και η απόφασή του αναμένεται να αποτελέσει προηγούμενο και για άλλα μουσεία, που κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία λειτουργούσαν ως τζαμιά, μεταξύ των οποίων και η Αγία Σοφία» έγραψε η «Γενί Σαφάκ».
Η εκδίκαση της υπόθεσης έγινε και το δικαστήριο αποφάνθηκε θετικά για μετατροπή της μονής σε τέμενος, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο και για την Αγία Σοφία. Στις 5.6.2020, μία εβδομάδα ακριβώς από τη φιέστα για την 567η επέτειο της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης, ο πρόεδρος της Τουρκίας άναψε το πράσινο φως για αλλαγή του καθεστώτος που διέπει την Αγία Σοφία, δηλαδή του μουσειακού χαρακτήρα της. Ο Τούρκος ηγέτης, μιλώντας στην κεντρική επιτροπή του κόμματός του, σημείωσε: «Η Αγία Σοφία ως τζαμί θα μπορεί να είναι επισκέψιμη στους τουρίστες. Οπως συμβαίνει με το Σουλταναχμέτ Τζαμί (Μπλε Τζαμί)». Στις 8.6.2020 πάλι η «Γενί Σαφάκ» σε δημοσίευμα με τίτλο «Η Αγία Σοφία μπορεί να ανοίξει ως τζαμί» ανέφερε ότι «εάν το τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας κρίνει στη διάρκεια της ακρόασης της 2ας Ιουλίου ότι η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου το 1934 για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσείο αντίκειται στον νόμο, τότε η Αγία Σοφία θα λειτουργήσει ξανά ως τζαμί».
Οργανωμένη προσπάθεια επί 15 χρόνια
Είχε προηγηθεί η ανταλλαγή ανακοινώσεων των ΥΠΕΞ Ελλάδας και Τουρκίας. Μετά τις ελληνικές αντιδράσεις, το τουρκικό ΥΠΕΞ με προκλητική ανακοίνωσή του επιτέθηκε στην Αθήνα, ζητώντας της να «απαλλαγεί από τα ιστορικά της κόμπλεξ», αναφερόμενο στην Αγία Σοφία και στις αντιδράσεις που προκάλεσε στη χώρα μας η «φιέστα» για την 567η επέτειο της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Υπάρχει νομική φόρμουλα, ισχυρίζεται η εφημερίδα, καθώς πέρυσι (2019) αντίστοιχη δικαστική απόφαση της Τουρκίας μετέτρεψε τη Μονή της Χώρας από μουσείο σε τζαμί. Την ίδια ακριβώς διαδικασία ενδέχεται να προτείνει και στις 2 Ιουλίου το τουρκικό δικαστήριο και για την Αγία Σοφία. Σημειώνεται ότι η «Γενί Σαφάκ» είναι η «φωνή» του τουρκικού «προεδρικού», που επιστράτευσε τη συγκεκριμένη ΜΚΟ για να τελειώσει και αυτή τη δουλειά».
Η «Μη Κυβερνητική» Οργάνωση «Σύνδεσμος Προστασίας Ιστορικών Μνημείων και Περιβάλλοντος» προσπαθεί εδώ και 15 χρόνια διά της νομικής οδού να πετύχει την ακύρωση του προεδρικού διατάγματος που χαρακτήρισε την Αγία Σοφία μουσείο. Όλες οι αγωγές που έχουν υποβληθεί από το 2005 ως και πέρυσι έχουν απορριφθεί.