Η Ελλάδα και η Τουρκία απέφυγαν την εκδήλωση μιας μεγάλης κρίσης κατά τη διάρκεια των βυθομετρικών ερευνών που πραγματοποιούσε το ιταλικό πλοίο «Ievoli Relume» μεταξύ Κάσου – Καρπάθου, για τη μελλοντική πόντιση υποβρύχιων καλωδίων του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου.
Του Αλέξανδρου Τάρκα*
Ωστόσο, ο κυβερνητικός αυτοθαυμασμός περί λειτουργίας των καναλιών συνεννόησης με την Άγκυρα είναι λανθασμένος ως προς την ουσία του προβλήματος και παραπλανητικός έναντι της κοινής γνώμης. Κρύβει την αλήθεια ότι πρόκειται για έναν πρόσκαιρο μόνον κατευνασμό, καθώς ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης οφείλει να απαντήσει, εντός των επόμενων λίγων μηνών, στο ερώτημα αν και πώς θα συνεχίσει τον διάλογο με τον Τούρκο πρόεδρο Ρ.Τ. Ερντογάν. Γιατί ναι μεν ο διάλογος είναι απολύτως θεμιτός και επιβεβλημένος για την αποτροπή επικίνδυνων εξελίξεων, αλλά οι σημερινοί όροι διεξαγωγής του αφενός συρρικνώνουν τα ελληνικά δικαιώματα, αφετέρου στερούν από την Αθήνα πρωτοβουλίες προώθησης ζωτικών οικονομικών συμφερόντων της. Η κρίση στην Κάσο, αν επαναληφθεί εκεί ή σε άλλη θαλάσσια περιοχή, μπορεί να ενταφιάσει ολόκληρο το -στρατηγικής σημασίας- σχέδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ (Great Sea Interconnector).
Έλληνες και ξένοι διπλωμάτες αναρωτιούνται ήδη για τις συνέπειες της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο, επισημαίνοντας ότι το Μέγαρο Μαξίμου αποκρύπτει, μεταξύ άλλων, τις εξής σημαντικές πτυχές της προ δεκαπενθημέρου έντασης:
-Πρώτον, η τουρκική πλευρά δεν αρκέστηκε στην πρωτοφανή, ως προς τη διάρκεια και τις μεθόδους, παρενόχληση του ερευνητικού «Ievoli Relume». Προέβη, ταυτόχρονα, σε αλλεπάλληλες παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων σε απόσταση αναπνοής από τις μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού, που είχαν λάβει διαταγές αδράνειας από την ηγεσία της κυβέρνησης. Αθροιστικά, οι τουρκικές φρεγάτες «Goksu» και «Gokova» και η κορβέτα «Beykoz» έκαναν 7 παραβιάσεις με συνολική διάρκεια πάνω από 3 ώρες και 15 λεπτά! Ακόμα και μετά τη συμφωνία αποκλιμάκωσης, μέσω των διπλωματικών διαύλων, η «Beykoz» παραβίασε τα ελληνικά χωρικά ύδατα κατά τον πλου της προς τον ναύσταθμο του Ακσάζ, στη Μαρμαρίδα, σε μια προσβλητικότατη επίδειξη υπόμνησης του ποιος έχει τον τελευταίο λόγο.
-Δεύτερον, η κυβέρνηση εμφανίζεται ανήμπορη να προχωρήσει σε πολιτικές αποφάσεις και διπλωματικό (ή και στρατιωτικό) σχεδιασμό για τους προσεχείς 16-17 μήνες, καθώς όλοι οι εμπλεκόμενοι (με πρώτη την Άγκυρα) γνωρίζουν ότι οι έρευνες είναι προγραμματισμένο να διεξαχθούν ως τα τέλη Δεκεμβρίου του 2025. Το θέμα δεν αφορά μόνον την Αθήνα (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και κυριαρχικά δικαιώματα σε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), αλλά και τη Λευκωσία (κυπριακά χωρικά ύδατα και περιοχές της ΑΟΖ στις οποίες δραστηριοποιούνται και διεθνείς ενεργειακοί όμιλοι). Άλλωστε, η διυπουργική Επιτροπή Χορήγησης Αδειών Ερευνών Θαλάσσης (ΕΧΑΕΘ) έχει προεγκρίνει -επιπλέον του «Ievoli Relume»- τις εργασίες ακόμη ενός ιταλικού πλοίου και ενός ελληνικού. Πώς θα προστατεύσει και αυτά τα δύο πλοία η ελληνική κυβέρνηση; Και, αν δεν το πράξει και οι εργασίες τους ανασταλούν, ποιος θα καλύψει το τεράστιο κόστος καθυστέρησης (άνω των 150.000 δολαρίων ημερησίως) για πολλές εβδομάδες ή και μήνες;
-Τρίτον, πρακτικά, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα εξαρτώνται από την εξέλιξη του Great Sea Interconnector τα επόμενα πέντε χρόνια, ως το 2029. Γιατί, όπως σε όλα τα παρόμοια έργα διεθνώς, έπονται η πόντιση των καλωδίων, νέες βυθομετρικές έρευνες και σημαντικές εργασίες για την εγκατάσταση-προστασία του νέου υποβρύχιου δικτύου και τον μη επηρεασμό του από υφιστάμενα καλώδια.
-Τέταρτον, ανακύπτει ζήτημα ασυνέπειας ως προς όσα έχει συζητήσει ο κ. Μητσοτάκης με τον Ισραηλινό ομόλογό του Μπενιαμίν Νετανιάχου. Το Ισραήλ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Great Sea Interconnector, επειδή θα στηρίξει την ενεργειακή ασφάλειά του τις επόμενες δεκαετίες και θα διευκολύνει τις εξαγωγές του λεγόμενου «πράσινου ηλεκτρικού» (που θα παράγει ίσως μαζί με τα ΗΑΕ και την Ιορδανία) προς τις χώρες της Ε.Ε.
-Πέμπτον, αποδεικνύεται ότι η Ελλάδα αρχίζει πλέον να πληρώνει ακριβά τα τετελεσμένα του τουρκολιβυκού μνημονίου για στοιχειώδη δικαιώματά της στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Η ευθύνη του σημερινού πρωθυπουργού είναι βαριά, επειδή δεν αξιοποίησε τις σχετικές προειδοποιήσεις του Κύπριου τότε υπουργού Εξωτερικών (και νυν Προέδρου) Ν. Χριστοδουλίδη, τον Ιούλιο του 2019. Ούτε και τα επείγοντα μηνύματα από την Αίγυπτο, τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, λίγο πριν από την υπογραφή του μνημονίου. Αντί της ανάληψης μιας διεθνούς διπλωματικής πρωτοβουλίας, ο κ. Μητσοτάκης είχε επιλέξει τότε να κάνει τριήμερο ιδιωτικό ταξίδι στο Λονδίνο.
Βέβαια, επιπρόσθετα, προκύπτει και μια εσωτερική πολιτική ειρωνεία. Oι έρευνες του «Ievoli Relume» είναι επιβεβαιωτικές των αρχικών γεωφυσικών ερευνών και μελετών βυθού, το δεύτερο εξάμηνο του 2014, όταν το έργο ονομαζόταν ακόμα EuroAsia Interconnector. Δηλαδή, ο κ. Μητσοτάκης δεν μπορεί να επαναλάβει και να εγγυηθεί σήμερα όσα η κυβέρνηση Σαμαρά στην πιο δύσκολη συγκυρία της (ναυάγιο διαπραγμάτευσης με την τρόικα, αυτοχειρία με τη «λίστα Λαγκάρντ» και τις offshore εταιρίες) είχε πετύχει έναντι της Τουρκίας.
*Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη