Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος είναι ένας από τους ολίγους πολιτικούς που μελέτησαν διεξοδικώς τα Αρχεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Και αυτό τον τιμά.
Ειδικά αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι είναι μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού οι υπουργοί και οι βουλευτές της Ν.Δ. που έπραξαν κάτι ανάλογο. Τα αρχεία αυτά αποτελούν πολύτιμο εθνικό θησαυρό, εγχειρίδιο για κάθε πολιτικό που θέλει να μάθει την Ιστορία του τόπου από τις πηγές, από ποιους παρέλαβε τη σκυτάλη. Για ένα πράγμα δεν προσφέρονται τα Αρχεία Καραμανλή: Για πολιτική εργαλειοποίηση προς ικανοποίηση αλλότριων σκοπών.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος συνεργάστηκε ως υπουργός με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή για την κατάρτιση του νόμου για την απαλλοτρίωση της βασιλικής περιουσίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί να κόβει και να ράβει φράσεις του Καραμανλή στα μέτρα των φιλοδοξιών του, όπως έπραξε προσφάτως, όταν ισχυρίστηκε ότι «το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη» και προς αποφυγήν πολιτικών επιθέσεων εις βάρος του απέδωσε τη φράση αυτή στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, σε κείμενο που περιέχεται στα αρχεία του.
Το καλύτερο μνημόσυνο προς τον μεγάλο πατριώτη Μακεδόνα πολιτικό, ο οποίος έφυγε από τη ζωή τον Απρίλιο του 1998, είναι ο σεβασμός στις απόψεις του, όχι η διαστρέβλωσή τους. Οι ύστατες σκέψεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή για το Αιγαίο διατυπώθηκαν στις 16 Ιουλίου 1991 μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο, κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον πρόεδρο Μπους τον πρεσβύτερο, και τις αποδίδει πιστά σε εμπεριστατωμένο σημείωμά του ο Πέτρος Μολυβιάτης. Το σημείωμα δημοσιεύεται στις σελίδες 587-588 του τόμου 12Β των Αρχείων Καραμανλή. Το αφιερώνω στον αγαπητό κατά τα λοιπά Ευάγγελο Βενιζέλο, βέβαιος ότι του διέφυγε το συγκεκριμένο απόσπασμα. Ο διάλογος Καραμανλή – Μπους έχει ως εξής:
«Πρόεδρος Μπους: Χωρίς να θέλω να αναμειχθώ στα εσωτερικά σας, αλλά επειδή τα θέματα αυτά έχουν πάρει διεθνή χαρακτήρα, θα ήθελα να μιλήσουμε για την Κύπρο και τις σχέσεις σας με την Τουρκία.
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Είναι δυσάρεστο ότι οι σχέσεις μας με την Τουρκία, κατά τα τελευταία 30 χρόνια, βρίσκονται σε κακή αλλά και επικίνδυνη κατάσταση. Δεν είναι μόνο το Κυπριακό, αλλά υπάρχουν και άλλα προβλήματα σε βάρος της Ελλάδος, όπως τα νησιά του Αιγαίου, η Θράκη κ.λπ. Επίστευα πάντοτε και πιστεύω στην ανάγκη επιλύσεως των διαφορών μας με την Τουρκία. Η γεωγραφία μάς υποχρεώνει να συνυπάρχουμε. Χρειάζεται λίγη λογική και λίγο πολιτικό θάρρος. Εγώ προσπάθησα πολύ να λύσω τις διαφορές μας με την Τουρκία. Για να σώσω τη φιλία των δύο χωρών εγκατέλειψα την ιδέα της Ενώσεως που ήταν εθνικό θέμα και συμφωνήσαμε για την ανεξαρτησία της Κύπρου.
»Πρόεδρος Μπους: Πότε έγινε αυτό;
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Τον Ιανουάριο του 1959… Μετά προσπάθησα να συνεννοηθώ με τους Τούρκους και έκανα προτάσεις συνάψεως Συμφώνου μη Επιθέσεως το 1976 στον Ντεμιρέλ. Το δέχθηκε και μετά 10 ημέρες μετάνιωσε. Εκανα και μια προσπάθεια για το πρόβλημα της υφαλοκρηπίδας και πρότεινα να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Συναντηθήκαμε με τον Ντεμιρέλ στις Βρυξέλλες και υπογράψαμε γι’ αυτό ένα κοινό ανακοινωθέν.
Μετά 10 ημέρες έστειλα τους αντιπροσώπους μας για να συζητήσουν τη σχετική διαδικασία και ο Ντεμιρέλ υπαναχώρησε, λέγοντας ότι υπέγραψε το ανακοινωθέν χωρίς να το διαβάσει. Οταν συνάντησα τον Ετσεβίτ, του είπα και πάλι για τη Χάγη γιατί, πέραν των άλλων, συμφέρει και πολιτικά, αφού η απόφαση θα είναι του Δικαστηρίου και δεν θα κατηγορηθούν οι κυβερνήσεις. Μου είπε ότι είχα δίκιο, αλλά πρόσθεσε ότι δεν μπορούσε να δεχθεί γιατί ο ίδιος είχε κατηγορήσει τον Ντεμιρέλ για προδοσία, όταν είχε συμφωνήσει. Οπως βλέπετε, επικρατεί κλίμα φανατισμού. Ο πολιτικός ανταγωνισμός των κομμάτων έχει οξύνει τα θέματα αυτά σε τέτοια έκταση ώστε να μην ελέγχονται από καμία κυβέρνηση. Εάν ευρίσκετο στην Αγκυρα μια κυβέρνηση με θάρρος να πάρει τις ευθύνες της, θα προχωρούσε σε λύσεις. Και υπάρχουν λύσεις.
»Πρόεδρος Μπους: Ο Οζάλ δεν μπορεί να το κάνει; Είναι καλός και σώφρων.
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Δεν τον ξέρω. Η φιλοδοξία μου ήταν, πριν αποσυρθώ από τον δημόσιο βίο, να λύσω τις διαφορές μας με την Τουρκία, αλλά δεν βρήκα συνομιλητή.
»Πρόεδρος Μπους: Ίσως αποδειχθεί κατάλληλος συνομιλητής ο Οζάλ, αν και στερείται επαρκούς υποστηρίξεως στην Τουρκία.
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Οταν μιλάμε για ανάγκη επιδείξεως πολιτικού θάρρους, εννοούμε να αγνοηθεί η κοινή γνώμη.
(…)
»Πρόεδρος Μπους: Τι μπορούν να κάνουν οι ΗΠΑ, εάν μπορούν να κάνουν κάτι;
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Έχω πει και παλιότερα ότι, αντί οι ΗΠΑ να δίνουν χρήματα και όπλα στην Τουρκία, που πρέπει να της δίνουν γιατί είναι σύμμαχος, θα ήταν καλύτερα να της έδιναν περισσότερες συμβουλές. Να είναι λίγο λογικότεροι. Γιατί αυτό που κάνουν οι Τούρκοι είναι παράλογο. Δεν το λέω ως Ελλην, αλλά ως τρίτος, χωρίς προκατάληψη. Επί 30 χρόνια προσπαθώ να αποκαταστήσω μια καλή συνεργασία με την Τουρκία. Κάποτε οι “New York Times” γράψανε κάτω από μια φωτογραφία μου ότι αυτός είναι ο Καραμανλής, του οποίου άσπρισαν τα μαλλιά, λόγω του Κυπριακού.
»Πρόεδρος Μπους: Ο Οζάλ είναι λογικός άνθρωπος περισσότερο από όλους. Συνεργάσθηκα μαζί του στον πόλεμο. Δεν ξέρω βέβαια τις θέσεις του σε κάθε πτυχή του Κυπριακού.
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Έχω 59 χρόνια δημόσιο βίο. Και έχω γνωρίσει όλους τους Τούρκους ηγέτες, αλλά όχι τον Οζάλ. Πάντως είναι ανάγκη να λυθούν οι διαφορές μας με την Τουρκία. Είναι συμφέρον των δύο λαών. Είναι συμφέρον της Βαλκανικής. Είναι συμφέρον της Συμμαχίας. Χρειάζεται λίγη λογική και θάρρος.
»Πρόεδρος Μπους: Ποιο είναι συγκριτικά μεγαλύτερο πρόβλημα για εσάς; Μεταξύ των νησιών του Αιγαίου και της Κύπρου;
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Εξαρτάται από το τι επιδιώκει η Τουρκία. Εάν έχει βλέψεις σε βάρος των νησιών του Αιγαίου, τότε ασφαλώς αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία από το Κυπριακό. Αν όχι, δεν υπάρχει θέμα. Το Αιγαίο πάντως είναι κατοχυρωμένο με τη Συνθήκη της Λωζάννης.
»Πρόεδρος Μπους: Υπάρχει ακόμη αυτή τη στιγμή φασαρία για το θέμα;
»Στρατηγός Σκόουκροφτ: Υπάρχει σχετικά με την υφαλοκρηπίδα.
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Ναι, αλλά αν οι Τούρκοι πάρουν υφαλοκρηπίδα μεγαλύτερης εκτάσεως αυτής που δικαιούνται, τότε τα ελληνικά νησιά θα ενταχθούν στον χώρο της Τουρκίας. Και έτσι διασπάται η εθνική ενότης της Ελλάδος.
»Πρόεδρος Μπους: Το αντιλαμβάνομαι.
»Πρόεδρος Δημοκρατίας: Το Αιγαίο είναι 50% ελληνικός χώρος, 42% διεθνής και 8% τουρκικός. Και παρά ταύτα, οι Τούρκοι θέλουν να το μοιράσουμε στη μέση. Αν γίνει αυτό, διχοτομείται η ελληνική επικράτεια. Πρόκειται για περίπλοκο πρόβλημα. Και δυστυχώς φοβούμαι ότι όλα αυτά γίνονται άνευ λόγου, γιατί τελικά δεν υπάρχει πετρέλαιο».