Προτεραιότητα σε νοικοκυριά με χαμηλότερα εισοδήματα, σε ΑμεΑ, μονογονεϊκές οικογένειες, μακροχρόνια ανέργους, πολυτέκνους και σε νοικοκυριά με αυξημένες ενεργειακές ανάγκες δίνει το νέο «Εξοικονομώ».
- Από τον Βασίλη
Παπακωνσταντόπουλο
Η μεγάλη τομή σε σχέση με όλα τα προηγούμενα προγράμματα έγκειται στον τρόπο υποβολής των αιτήσεων. Επιτέλους, καταργείται η χρονική προτεραιότητα ως διαδικασία για την ένταξη στο πρόγραμμα που δημιούργησε τεράστια προβλήματα σε όλους τους κύκλους τού «Εξοικονομώ». Η αξιολόγηση των αιτήσεων θα γίνεται βάσει ενεργειακών, οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων, με φθίνουσα σειρά προτεραιότητας, ενώ, ως κριτήριο ένταξης, παραμένει η υποχρέωση της ενεργειακής αναβάθμισης κατά 3 κλάσεις. Το ποσοστό επιδότησης ανέρχεται από 40% έως 75% (ανάλογα με το εισόδημα) και το υπόλοιπο της συμμετοχής θα μπορεί να καλύπτεται και μέσω δανεισμού.
Στο νέο πρόγραμμα υπάρχει για πρώτη φορά πρόβλεψη για επιλαχόντες, οι οποίοι θα επιλεγούν για να λάβουν την επιδότηση σε περίπτωση που εξασφαλιστούν περισσότερα κονδύλια, είτε από το ΕΣΠΑ, είτε από εθνικούς πόρους.
Επίσης, με το νέο «Εξοικονομώ» αλλάζει το καθεστώς των ωφελούμενων, καθώς δικαιούχοι μπορούν να είναι μόνο όσοι έχουν εμπράγματο δικαίωμα στο ακίνητο το οποίο αποτελεί την κύρια κατοικία τους. Όσοι έχουν εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο και το ενοικιάζουν θα πρέπει αυτό να χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία. Σε περίπτωση ιδιοκατοίκησης δηλώνεται από τον συγκύριο που τη χρησιμοποιεί ως πρώτη κατοικία, ενώ σε περίπτωση δωρεάν παραχώρησης ή ενοικίασης, η αίτηση υποβάλλεται από τον επικαρπωτή ή τον πλήρη κύριο και η επιδότηση ανέρχεται στο 40%, ανεξαρτήτως εισοδηματικής κατηγορίας.
Παράλληλα, περιορίζεται ο αριθμός των αιτήσεων ανά ωφελούμενο σε μία αίτηση, ενώ καταργούνται οι αιτήσεις αποκλειστικά για παρεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους σε πολυκατοικίες.
Εξαιρέσεις και διαφοροποιήσεις
Από τις επιδοτούμενες παρεμβάσεις εξαιρούνται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, φορτιστών ηλεκτρικών οχημάτων, μπαταριών και οι ανελκυστήρες. Ειδικά, όσον αφορά τους ανελκυστήρες, ετοιμάζεται νέο πρόγραμμα το οποίο θα στοχεύει στη βελτίωση της προσβασιμότητας.
Μια άλλη διαφοροποίηση σε σύγκριση με τα άλλα «Εξοικονομώ» αφορά την κατανομή των κονδυλίων, που θα γίνεται πλέον ανά Περιφερειακή Ενότητα (νομός) και όχι ανά Περιφέρεια, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Πέρα απ’ αυτό, για πρώτη φορά θα είναι υποχρεωτική για την αίτηση η Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου, το κόστος της οποίας θα επιδοτείται.
Όλες οι πτυχές θα αποτυπωθούν στον οδηγό του προγράμματος, η προδημοσίευση του οποίου αναμένεται τις επόμενες ημέρες από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το νέο «Εξοικονομώ» αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία τον Οκτώβριο, με την ενεργοποίηση της πλατφόρμας υποβολής αιτήσεων ταυτόχρονα σε όλη την επικράτεια. Η πλατφόρμα θα παραμείνει ανοιχτή για έναν μήνα και η υποβολή των αιτήσεων θα γίνεται ηλεκτρονικά. Ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται σε 632.000.000 ευρώ και, μαζί με τη μόχλευση, θα κινητοποιηθούν κεφάλαια πάνω από 1 δισ. ευρώ.
Η μέση εκτιμώμενη επιδότηση ανέρχεται στο 62% της συνολικής δαπάνης, ενώ στόχος είναι η ενεργειακή αναβάθμιση περισσότερων κατοικιών σε ποσοστό 38% συγκριτικά με τον προηγούμενο κύκλο του προγράμματος (50.000 κατοικίες, έναντι 37.000 στο προηγούμενο «Εξοικονομώ»).
Η χρηματοδότηση θα γίνει από πόρους του ΕΣΠΑ της νέας προγραμματικής περιόδου (2021-2027) και από το Ταμείο Ανάκαμψης. Σύμφωνα με όσα έχει ανακοινώσει το ΥΠΕΝ, δημιουργείται ξεχωριστός προϋπολογισμός, ύψους 100.000.000 ευρώ, για τα ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά, μέσω του οποίου, μεταξύ άλλων, θα παρέχονται εγγυήσεις στις τράπεζες, προκειμένου να εκταμιεύσουν τα δάνεια που θα καλύψουν την ιδιωτική συμμετοχή στις επενδύσεις.
Επιλέξιμες κατοικίες, αυθαίρετα υπό τακτοποίηση
Επιλέξιμες θα είναι μονοκατοικίες, μεμονωμένα διαμερίσματα και πολυκατοικίες, υπό τους όρους ότι υφίστανται νόμιμα και δεν έχουν κριθεί κατεδαφιστέα, χρησιμοποιούνται ως κύρια κατοικία και ιδιοκατοικούνται, έχουν καταταχθεί βάσει του Α πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης σε κατηγορία χαμηλότερη ή ίση του Γ και έχει εκδοθεί η ηλεκτρονική ταυτότητα του κτιρίου.
Σε περίπτωση που υπάρχουν εκκρεμότητες νομιμοποίησης σε ακίνητο με πολεοδομικές αυθαιρεσίες, η υποβολή δήλωσης για υπαγωγή σε νόμο «τακτοποίησης» αυθαίρετων κατασκευών θα πρέπει να έχει γίνει πριν από την υποβολή της αίτησης στο «Εξοικονομώ». Μεταγενέστερη δήλωση για υπαγωγή σε νόμο αυθαιρέτων δύναται να υποβληθεί σε περίπτωση απόκλισης της ωφέλιμης επιφάνειας του ακινήτου μέχρι το όριο των 7 τετραγωνικών μέτρων (για τις πολυκατοικίες, το όριο σε τετραγωνικά μέτρα είναι το γινόμενο του 7 επί του πλήθους των διαμερισμάτων).
Σε κάθε περίπτωση, πριν από την τελική εκταμίευση της επιχορήγησης του έργου θα πρέπει να έχει προσκομιστεί η βεβαίωση περαίωσης της υπαγωγής περί τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών, όπου και θα προκύπτει η εξόφληση του συνόλου του ενιαίου ειδικού προστίμου του ακινήτου.
Φορολογικές εκκρεμότητες
Σε περίπτωση που στα φορολογικά στοιχεία του αιτούντος υπάρχουν εκκρεμότητες που αφορούν τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος (Ε1), θα πρέπει να γίνει εκκαθάριση πριν από την υποβολή της αίτησης. Επισημαίνεται ότι στα έντυπα φορολογίας, μίσθωσης ακινήτων και περιουσιακής κατάστασης θα πρέπει να αναγράφεται ορθά ο αριθμός παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Σε περίπτωση πρόσφατης απόκτησης ακινήτου (απόκτηση για πρώτη φορά εμπράγματου δικαιώματος μετά τις 31/12/2020 και μόνο για την πλήρη κυριότητα ή την επικαρπία) θα πρέπει να έχει προηγηθεί η καταχώριση/τροποποίηση των στοιχείων στο Ε9 και μετά να προχωρήσει ο ενδιαφερόμενος στην υποβολή αίτησης.
Με την αίτηση επισυνάπτονται ο τίτλος ιδιοκτησίας και το πιστοποιητικό μεταγραφής από το αρμόδιο υποθηκοφυλακείο ή πιστοποιητικό καταχώρισής του στα κτηματολογικά φύλλα του οικείου κτηματολογικού γραφείου. Η μελλοντική χρήση του ακινήτου ως κύριας κατοικίας θα τεκμηριώνεται με Υπεύθυνη Δήλωση του ν. 1599/1986.
Εάν υπάρχουν περισσότεροι δικαιούχοι εμπράγματων δικαιωμάτων στο ακίνητο, θα πρέπει να έχει εξασφαλισθεί η συναίνεση των συγκυρίων και να αναγράφεται ορθά ο αριθμός παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στα Ε9. Σε περίπτωση υποβολής αίτησης πολυκατοικίας, θα πρέπει αρχικά να ληφθεί απόφαση, στο πλαίσιο γενικής συνέλευσης, για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα και τον ορισμό εκπροσώπου, αλλά και για την επιλογή του συνεργαζόμενου χρηματοπιστωτικού οργανισμού για τη λήψη δανείων.
Για την υποβολή της αίτησης και την παρακολούθηση του έργου, ο ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει σύμβουλο έργου, το κόστος του οποίου καλύπτεται από το πρόγραμμα μετά την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων και την επίτευξη του ενεργειακού στόχου.
Τα κριτήρια αξιολόγησης
Κάθε αίτηση θα συγκεντρώνει βαθμολογία βάσει κριτηρίων αξιολόγησης, καθένα από τα οποία θα έχει συγκεκριμένη βαρύτητα στην τελική βαθμολογία.
Ειδικότερα:
- Κόστος εξοικονόμησης ενέργειας – 50% βαρύτητα
- Υφιστάμενη ενεργειακή κλάση – 5%
- Βαθμοημέρες θέρμανσης – 7%
- Παλαιότητα κατασκευής – 3%
- Ατομικό ή οικογενειακό εισόδημα – 5%
- Εξαρτημένα τέκνα – 5%
- Μονογονεϊκή οικογένεια – 5%
- Μακροχρόνια άνεργος – 5%
- ΑμεΑ 5%.
Για τις βαθμοημέρες θα προσδιοριστεί ένα όριο συγκεκριμένης θερμοκρασίας και, ανάλογα με το χρονικό διάστημα που χρειάζεται ένα νοικοκυριό για τη θέρμανση ή τη δροσιά του, θα κυμαίνεται το ύψος της επιδότησης. Ο μέγιστος επιλέξιμος προϋπολογισμός των επενδύσεων είναι 0,9 ευρώ ανά κιλοβατώρα εξοικονομούμενης ενέργειας ανά τετραγωνικό και 180 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο της κατοικίας (όποιο από τα δύο είναι μικρότερο), και με ανώτατο πλαφόν σε κάθε περίπτωση τα 28.000 ευρώ.
Οι επιδοτούμενες παρεμβάσεις
Οι παρεμβάσεις για εξοικονόμηση ενέργειας στις κατοικίες χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες. Θα επιδοτηθούν κουφώματα, σκίαση, αερισμός, θερμομόνωση, ζεστό νερό χρήσης, συστήματα θέρμανσης και ψύξης, και «έξυπνα» συστήματα διαχείρισης της ενέργειας.
Ειδικότερα:
1. Κουφώματα/συστήματα σκίασης/αερισμός
- Πλαίσια αλουμινίου, ξύλου ή PVC με υαλοπίνακα για παράθυρο και εξωστόθυρα
- Μόνο υαλοπίνακες (χωρίς αντικατάσταση πλαισίου για περιπτώσεις διατηρητέων και κτιρίων εντός παραδοσιακών οικισμών)
- Εξωτερικό προστατευτικό φύλλο (σύστημα κουτί-ρολό ή εξώφυλλο)
- Λοιπά σταθερά ή κινητά συστήματα σκίασης
- Συστήματα μηχανικού αερισμού με ανάκτηση θερμότητας.
2. Θερμομόνωση
- Θερμομόνωση δώματος εξωτερικά
- Θερμομόνωση στέγης ή οριζόντιας οροφής κάτω από μη θερμομονωμένη στέγη
- Θερμομόνωση εξωτερικής τοιχοποιίας, φέροντος οργανισμού, δαπέδου επί εδάφους επί πυλωτής ή μη θερμαινόμενου χώρου, με επικάλυψη με συνθετικό επίχρισμα
- Θερμομόνωση εξωτερικής τοιχοποιίας, φέροντος οργανισμού, δαπέδου επί πυλωτής, ή μη θερμαινόμενου χώρου, με επικάλυψη με ελαφρά πετάσματα.
3. Συστήματα παροχής ζεστού νερού χρήσης
- Ηλιακό θερμοσιφωνικό σύστημα συλλέκτη – ταμιευτήρα αποθήκευσης ΖΝΧ
- Ηλιoθερμικό σύστημα συλλέκτη – ταμιευτήρα αποθήκευσης ΖΝΧ βεβιασμένης κυκλοφορίας
- Ηλιoθερμικό σύστημα παροχής ΖΝΧ και υποβοήθησης θέρμανσης χώρου
- Αντλία θερμότητας.
4. Συστήματα θέρμανσης/ψύξης
- Διατάξεις αυτόματου ελέγχου λειτουργίας συστήματος θέρμανσης
- Σύστημα καυστήρα – λέβητα φυσικού αερίου/υγραερίου
- Σύστημα Α/Θ (θέρμανσης – ψύξης/ελάχιστη απαίτηση ενεργειακής σήμανσης στους 55oC)
- Σύστημα γεωθερμικής αντλίας θερμότητας
- Σύστημα συμπαραγωγής Φ.Α. (ΣΗΘΥΑ)
- Σύστημα λέβητα βιομάζας (πέλετ ξύλου)
- Αντλίες θερμότητας αέρα για θέρμανση/ψύξη χώρου
- Συστήματα μηχανικού αερισμού με ανάκτηση θερμότητας.
5. Λοιπές παρεμβάσεις εξοικονόμησης
- Συσκευές διαχείρισης ενέργειας (smart home)
- Αναβάθμιση φωτισμού (μόνο για πολυκατοικία).
Δανεισμός χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις
Για όσους επιλέξουν δανεισμό και όχι ίδια κεφάλαια, για τις δαπάνες που δεν καλύπτει η επιδότηση, το επιτόκιο της δανειακής σύμβασης θα ανέρχεται σε 4% και θα είναι επιδοτούμενο σε ποσοστό 100% για όλες τις εισοδηματικές κατηγορίες. Ο χρηματοπιστωτικός οργανισμός δεν θα επιβαρύνει τους ενδιαφερομένους με κόστος διαχείρισης φακέλου δανείου, το οποίο θα καλύπτεται από τους πόρους του προγράμματος.
Ειδικότερα, δεν θα είναι επιτρεπτή η απαίτηση από τον χρηματοπιστωτικό οργανισμό εμπράγματων εξασφαλίσεων για τη χορήγηση του δανείου. Κατ’ εξαίρεση, θα επιτρέπεται η δυνατότητα να τεθεί εγγυητής κατά την υποβολή της αίτησης για υπαγωγή στο πρόγραμμα, σε όσες περιπτώσεις οι πολίτες το επιθυμούν, προκειμένου να βελτιώσουν την πιστοληπτική τους ικανότητα και ιδίως στις περιπτώσεις ηλικιωμένων, ανηλίκων, καθώς και πολιτών που στερούνται επαρκές ατομικό εισόδημα, όπως νοικοκυρές και άνεργοι.
Η διάρκεια του δανείου θα είναι από τέσσερα έως έξι έτη και η επιδότηση επιτοκίου θα αφορά όλη τη διάρκεια του δανείου. Η τοκοχρεωλυτική απόσβεση του δανείου θα γίνεται με μηνιαία συχνότητα πληρωμής δόσεων και σταθερό επιτόκιο. Επίσης, προτείνεται να παρέχεται δυνατότητα για πρόωρη μερική ή ολική εξόφληση του δανείου, χωρίς επιβάρυνση του δανειολήπτη.
Ο φορέας υλοποίησης του προγράμματος θα καταβάλλει τους τόκους στον χρηματοπιστωτικό οργανισμό μετά την καταβολή της αντίστοιχης δόσης κεφαλαίου από τον ωφελούμενο. Σε περίπτωση που ο πολίτης αδυνατεί να πληρώσει τη δόση κεφαλαίου, ο φορέας θα καταβάλλει τους τόκους για χρονικό διάστημα έως τρεις μήνες από την ημερομηνία της πρώτης καθυστέρησης. Εάν καταγγελθεί η δανειακή σύμβαση από τον χρηματοπιστωτικό οργανισμό, ο φορέας δεν θα καταβάλλει πλέον τους τόκους στην τράπεζα, οι οποίοι θα βαραίνουν τον ωφελούμενο.