Πένθος ονομάζεται το χρονικό διάστημα μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου αλλά και η ψυχική διαδικασία που ξεκινάει από αυτό το συγκλονιστικό γεγονός και καταλήγει στην αποδοχή του. Το ψυχικό πένθος εξαρτάται από τον καθένα και η διάρκεια, η ένταση και οι εκδηλώσεις του μπορεί να διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια έθιμα, τα οποία υποδηλώνουν το πένθος και τα οποία, αν και στη σύγχρονη εποχή των μεγάλων αστικών κέντρων τείνουν να καταργηθούν, τα παλαιότερα χρόνια έπαιζαν πολύ μεγάλο ρόλο.
Το βασικότερο ρόλο στην εκδήλωση του πένθους παίζει το χρώμα. Πένθιμο χρώμα στην Ελλάδα αλλά και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης θεωρείται το μαύρο, όμως σε κάποια μέρη πένθιμο είναι και το μωβ ή το γκρίζο. Σε κάποιες χώρες της Ασίας, όπως το Βιετνάμ, η Ιαπωνία και η Ινδία, πένθιμο χρώμα είναι το λευκό.
Το πένθιμο χρώμα σχετίζεται με όλες τις εκφάνσεις έπειτα από το θάνατο του οικείου προσώπου. Τα γραφεία τελετών επιλέγουν αυτό το χρώμα για την τελετή, ενώ στην Ελλάδα μαύρα φορούν και οι κοντινοί του θανόντος. Παλαιότερα, οι συγγενείς του θανόντος και ειδικά η χήρα επιβαλλόταν κοινωνικά να φορούν μαύρα για μήνες ή και για χρόνια μετά την κηδεία, αλλά πλέον, έπειτα και από παρότρυνση των ψυχολόγων που επισημαίνουν ότι τα μαύρα για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να έχουν άσχημη επίδραση στον ψυχισμό του ανθρώπου, το έθιμο αυτό δεν ακολουθείται τόσο ευλαβικά.
Το πένθιμο χρώμα σχετίζεται με όλες τις εκφάνσεις έπειτα από το θάνατο του οικείου προσώπου. Τα γραφεία τελετών επιλέγουν αυτό το χρώμα για την τελετή, ενώ στην Ελλάδα μαύρα φορούν και οι κοντινοί του θανόντος. Παλαιότερα, οι συγγενείς του θανόντος και ειδικά η χήρα επιβαλλόταν κοινωνικά να φορούν μαύρα για μήνες ή και για χρόνια μετά την κηδεία, αλλά πλέον, έπειτα και από παρότρυνση των ψυχολόγων που επισημαίνουν ότι τα μαύρα για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να έχουν άσχημη επίδραση στον ψυχισμό του ανθρώπου, το έθιμο αυτό δεν ακολουθείται τόσο ευλαβικά.
Στα χωριά οι άντρες φορούν μαύρο περιβραχιόνιο ή κοστούμι με μαύρη γραβάτα, αμφίεση που ακολουθείται και από τους εργαζόμενους στα γραφεία τελετών. Κάποιοι άντρες δεν ξυρίζουν τα γένια τους και δεν κουρεύουν τα μαλλιά τους για σαράντα μέρες μετά την κηδεία ως ένδειξη πένθους. Στο παρελθόν οι χήρες φορούσαν και μαύρο μαντήλι, τη γνωστή πλερέζα από τη γαλλική λέξη για το ρήμα κλαίω, όμως πλέον αυτό το έθιμο έχει καταργηθεί τόσο στις πόλεις όσο και στα χωριά.
Άλλες εκφάνσεις του πένθους είναι τα ταφικά έθιμα. Αυτά αφορούν την κατασκευή και την περιποίηση του φέρετρου, τη δημιουργία τάφου με συγκεκριμένο τρόπο, το άναμμα του καντηλιού, τις θρησκευτικές τελετές εκτός από την κηδεία, όπως το μνημόσυνο και το τρισάγιο αλλά και συγκεκριμένα φαγητά που παρασκευάζονται τη μέρα της κηδείας, όπως τα κόλλυβα και η ψαρόσουπα. Παλαιότερα, όλα τα παραπάνω τα αναλάμβανε η στενή οικογένεια του αποθανόντος, όμως πλέον τα γραφεία τελετών είναι αποκλειστικά υπεύθυνα.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, όπως στη Μάνη και στην Κρήτη, συνηθίζονται τα μοιρολόγια. Ο νεκρός παραλαμβάνεται από το γραφείο τελετών, γίνεται η φροντίδα του και στη συνέχεια επιστρέφει στο σπίτι, όπου οι γυναίκες τον κλαίνε για ένα ολόκληρο βράδυ. Κατά τη διάρκεια της κηδείας ψάλλονται επίσης συγκεκριμένα μοιρολόγια, ενώ οι γυναίκες ολοφύρονται τραβώντας τα μαλλιά τους και ξεσκίζοντας το πρόσωπό τους, για να αποδείξουν την οδύνη τους.
Πάντως, επειδή τα ταφικά έθιμα και τα έθιμα του πένθους συνδέονται άμεσα με την κουλτούρα κάθε λαού αλλά και τη θρησκεία του, υπάρχουν πολύ μεγάλες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα και ιδιαίτερα από ήπειρο σε ήπειρο.
Πηγή: Γραφεία Τελετών Κυριακίδης