Σύμφωνα με την εφημερίδα, οι γιατροί εγκληματούν οδηγώντας στο χειρουργικό κρεβάτι γυναίκες που θα μπορούσαν να γεννήσουν με φυσιολογικό τοκετό και παραβιάζουν τον όρκο του Ιπποκράτη στο όνομα της «διαχείρισης του ωραρίου» και της «ευκολίας» των γυναικών
Διαβάστε ολόκληρο το ρεπορτάζ των Νάντια Βασιλειάδου και Βασίλη Ανδριανόπουλου
Οι αριθμοί, όσο ξεροί κι αν είναι, λένε την αλήθεια. Οι δείκτες του ΕΟΠΥΥ «ξεφεύγουν» ακόμη περισσότερο και ανεβάζουν το θλιβερό ρεκόρ στο 58% των τοκετών. Στα ιδιωτικά μαιευτήρια η συχνότητα αγγίζει το 59% και στα δημόσια το 55,5%.
Η κατάσταση αυτή έστρεψε την προσοχή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) στη χώρα μας, ο οποίος εδώ και ενάμιση χρόνο διερευνά το φαινόμενο ύστερα από πολιτική πρωτοβουλία του υπουργού Υγείας Ανδρέα Ξανθού. Μάλιστα, στις αρχές Νοεμβρίου κλιμάκιο ειδικών εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ επισκέφθηκε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία και μίλησε με εκπροσώπους επιστημονικών εταιρειών και επαγγελματιών υγείας προκειμένου να καταλήξει σε συμπεράσματα.
Τρία χρόνια νωρίτερα, το 2013, η Επιτροπή του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW) εξέφρασε την ανησυχία της για το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό καισαρικών τομών στην Ελλάδα, σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία, χωρίς ιατρική αιτιολόγηση. Σύμφωνα με την Επιτροπή τα ελληνικά ποσοστά είναι τα υψηλότερα στον κόσμο. Γι’ αυτό προέτρεψε τη χώρα να μειώσει το ποσοστό των καισαρικών τομών που γίνονται χωρίς να υφίσταται ιατρική ανάγκη, εκπαιδεύοντας και επανεκπαιδεύοντας το ιατρικό προσωπικό στον φυσιολογικό τοκετό, και να εφαρμόσει ελέγχους συμμόρφωσης με τις ιατρικές ενδείξεις για καισαρική τομή με σκοπό τη μείωση της χρησιμοποίησής της.
Πρόκειται για μια μέθοδο που δημιουργεί «τρύπα» και στα κρατικά ταμεία, καθώς στοιχίζει σχεδόν τα διπλάσια χρήματα από τον φυσιολογικό τοκετό. Τόσο σε δημόσιο όσο και σε ιδιωτικό νοσοκομείο ο ΕΟΠΥΥ την κοστολογεί στα 1.100 ευρώ, όταν ο φυσιολογικός τοκετός κοστίζει 600 ευρώ.
Γιατί «ξεφεύγουν» τα ποσοστά;
«Το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό. Συνδέεται τόσο με τον προγραμματισμό και τη συμπύκνωση του ιατρικού χρόνου όσο και με την κουλτούρα της ταχύτητας που διακατέχει σε μεγάλο βαθμό τις επιτόκους και τους οικείους τους» εκτιμούν πηγές του υπουργείου Υγείας.
Όπως εξηγεί η Έλενα Σερπετίνη, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Επιστημόνων Μαιών – Μαιευτών Αθήνας (ΣΕΜΜΑ), «ένας φυσιολογικός τοκετός διαρκεί από 6 έως 36 ώρες, δεσμεύοντας τον γιατρό που στο μεταξύ θα πρέπει να πάει στο ιατρείο του ή να προχωρήσει σε άλλους τοκετούς. Αντιθέτως, η καισαρική ολοκληρώνεται μέσα σε μία ώρα».
Πηγές του υπουργείου Υγείας αποσαφηνίζουν ότι «ο ΠΟΥ δεν είναι ενάντια στην καισαρική, καθώς μπορεί να σώσει ζωές. Κάθε γυναίκα πρέπει να έχει πρόσβαση σε αυτήν. Μόνο, όμως, αν δεν υπάρχει άλλη λύση. Όταν τα ποσοστά σε μια χώρα υπερβαίνουν το 20%, κάτι συμβαίνει».
Συμπληρώνουν, δε, ότι καισαρική σημαίνει ρίσκο τόσο για τη μητέρα όσο και για το παιδί, καθώς πρόκειται για χειρουργική επέμβαση που μπορεί να επιφέρει επιπλοκές. Ταυτόχρονα υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι τα νεογνά που γεννιούνται με καισαρική έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν ανοσολογικά και αναπνευστικά προβλήματα.
Οι λόγοι που οδηγούν στο χειρουργείο
«Είναι όλο το πλέγμα μεταξύ γιατρών, έλλειψης προσωπικού στα δημόσια νοσοκομεία και έλλειψης κουλτούρας που διαμορφώνει τα υψηλά ποσοστά καισαρικών» εξηγεί ο καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο Stony Brook της Νέας Υόρκης Γιώργος Φαρμακίδης. Εκτιμά ότι ο υπ’ αριθμόν ένα λόγος για καισαρική είναι η πρόκληση τοκετού. Ο γιατρός κρίνει ότι έχουν παρέλθει οι ημέρες κατά τις οποίες θα έπρεπε να γεννήσει η γυναίκα, οπότε την οδηγεί σε προκλητή έναρξη τοκετού, η οποία γίνεται σε ανώριμο τράχηλο και συνήθως δεν έχει αποτέλεσμα. Έτσι ακολουθεί η καισαρική. «Σπανίως ακολουθούνται τα κριτήρια που θέτουν διεθνείς επιστημονικές εταιρείες σχετικά με το πότε ο τοκετός δεν προχωράει και πρέπει να γίνει καισαρική. Για τον λόγο αυτό το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας οφείλει να προχωρήσει σύντομα στην έγκριση των αντίστοιχων πρωτοκόλλων. Πρόκειται για ουσιώδη εκκρεμότητα» εξηγεί ο κ. Φαρμακίδης.
Επίσης, ο ΕΟΠΥΥ δεν κάνει ποιοτική ανάλυση των δεδομένων για τις καισαρικές τομές. Θα μπορούσε, δηλαδή, να μην πληρώνει καισαρικές των οποίων η αναγκαιότητα δεν στοιχειοθετείται, περιστέλλοντας έτσι «αχρείαστες» επεμβάσεις.
Η διάρθρωση των υπηρεσιών υγείας δεν επιτρέπει 24ωρη κάλυψη για φυσιολογικό τοκετό. Μια επίτοκος που παρακολουθείται από γιατρό δημόσιου νοσοκομείου σπάνια γεννάει φυσιολογικά, καθώς αυτό μπορεί να σημαίνει ότι ο τοκετός θα γίνει από άλλον ειδικό εκτός της επιλογής της. Έτσι προγραμματίζεται καισαρική που γίνεται συνήθως κατά τη διάρκεια της εφημερίας της κλινικής.
Τα επιχειρήματα των γιατρών
Συνήθως οι γυναίκες που προσδοκούν να γεννήσουν φυσιολογικά τρομοκρατούνται όταν ακούν τον γιατρό τους να λέει ότι πρέπει να γίνει καισαρική γιατί «το παιδί είναι μεγάλο και δεν μπορεί να βγει» ή ότι «είναι τυλιγμένο με τον ομφάλιο λώρο» ή ότι «ο πλακούντας είναι γερασμένος». «Όλα αυτά μπορεί να συμβαίνουν, δεν λένε ψέματα οι γιατροί. Ωστόσο πολλές φορές εμπεριέχεται μια δόση υπερβολής στις ανησυχίες τους» σχολιάζει ο κ. Φαρμακίδης.
Μαιευτήρες γυναικολόγοι αναφέρουν ότι ένας από τους κύριους λόγους που οδηγούν σε αυτή την πρακτική είναι η άσκηση αμυντικής ιατρικής λόγω του υπάρχοντος νομικού πλαισίου. Θεωρούν ότι θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ορίζεται η ιατρική αμέλεια.
Ζητήσαμε από τον επίκουρο καθηγητή Μαιευτικής Γυναικολογίας και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας Νικόλαο Βραχνή να σχολιάσει τα υψηλά ποσοστά των καισαρικών και να μας εξηγήσει τις αιτίες: «Η Ελληνική και Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία είχε ήδη από το 2014 αναγνωρίσει και επισημάνει το υψηλό ποσοστό καισαρικών τομών στην Ελλάδα. Κάθε περίπτωση γυναίκας που καταλήγει σε καισαρική τομή είναι ξεχωριστή και εξατομικεύεται. Μόνο ο γιατρός που την παρακολουθεί και γνωρίζει όλα τα δεδομένα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού μπορεί να πάρει τη σωστή απόφαση για τον ενδεδειγμένο τρόπο τοκετού».
Αναφερόμενος στους παράγοντες που οδηγούν σε καισαρική, ο κ. Βραχνής σχολίασε: «Ενδεικτικά μπορώ να σας αναφέρω την αυξημένη ηλικία των σημερινών εγκύων στην Ελλάδα σε σχέση με το παρελθόν, αλλά και σε σχέση με άλλες χώρες. Επίσης ο σύγχρονος τρόπος ζωής συμβάλλει περαιτέρω στην πιθανότητα εμφάνισης παθολογικών καταστάσεων που εν τέλει οδηγούν σε καισαρική τομή. Αξιοσημείωτο είναι επίσης για τη χώρα μας το γεγονός ότι όλο και περισσότερες γυναίκες εκφράζουν επιθυμία είτε για απευθείας προγραμματισμένη καισαρική τομή είτε μετά από λίγες ώρες προσπάθειας τοκετού, αντικατοπτρίζοντας τη νοοτροπία “ευκολίας” της σύγχρονης εποχής.
Η Ελληνική Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία είναι ήδη σε συνεργασία με το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) και το υπουργείο Υγείας και έχει προχωρήσει στην έκδοση κατευθυντήριων οδηγιών, όπου ορίζονται με σαφήνεια και σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία οι ενδείξεις καισαρικής τομής, κολπικού τοκετού μετά από καισαρική τομή και πρόκλησης τοκετού. Επιπλέον έχει δημιουργηθεί φόρμα έντυπης συγκατάθεσης για κάθε γυναίκα που θα υποβληθεί σε καισαρική τομή, αναλύοντας την ένδειξη, τους κινδύνους και τα οφέλη για τη μητέρα και το έμβρυο».
Άραγε μια γυναίκα ετοιμόγεννη, που εξαρτάται πλήρως από τον γιατρό της, μπορεί να διαφωνήσει με τη μέθοδο τοκετού που της προτείνει ως την καταλληλότερη για την περίπτωσή της; Με ποια νηφαλιότητα και ποιες γνώσεις καλείται να το κάνει αυτό;
Οι μαίες και τα «birth centers»
Στην αύξηση του αριθμού των φυσιολογικών τοκετών προσβλέπει η δημιουργία κέντρων γεννήσεων ή των λεγόμενων «birth centers». Για το θέμα έγινε σύσκεψη των ειδικών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και μελών του Συλλόγου Μαιών – Μαιευτών στο υπουργείο Υγείας. Για την ταμία του ΣΕΜΜΑ Ελενα Σερπετίνη ένα τέτοιο κέντρο θα ανέτρεπε άρδην τα δεδομένα: «Προτείναμε να ιδρυθεί πιλοτικά ένα birth center σε μεγάλο νοσοκομείο. Πρόκειται για μονάδα όπου πηγαίνουν υποψήφιες μητέρες χαμηλού κινδύνου και οι μαίες αναλαμβάνουν τον τοκετό, έχοντας βέβαια την ασφάλεια της ιατρικής κάλυψης του νοσοκομείου. Αν συγκριθούν τα περιγεννητικά αποτελέσματα –ποσοστά καισαρικής, κόστος κ.λπ.– έναν χρόνο μετά, θα είναι τελείως διαφορετικά».
Τι συμβαίνει διεθνώς
Μπορεί η Ελλάδα να κατέχει μία ακόμη θλιβερή παγκόσμια πρωτιά, εντούτοις δεν είναι η μόνη που έχει αποκτήσει «κουλτούρα καισαρικής», αφού το φαινόμενο αυτό τείνει να αποκτήσει μορφή επιδημίας διεθνώς. Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2010 σε 137 χώρες, παρατηρείται εκτεταμένη χρήση της καισαρικής τομής στις περισσότερες χώρες, ενώ τα ποσοστά υπολογίζεται ότι βαίνουν συνεχώς αυξανόμενα. Στην Ευρώπη το ποσοστό των καισαρικών για το 2008 ανέρχεται σε 23% επί του συνόλου των γεννήσεων, στην αμερικανική ήπειρο σε 35,6%, ενώ τα ποσοστά αυτά είναι σαφώς μειωμένα στις υπόλοιπες ηπείρους. Ως ανώτερο ποσοστό καισαρικών τομών που θα πρέπει να πραγματοποιούνται σε μια χώρα ώστε να μειώνεται το ποσοστό θνησιμότητας των μητέρων και των νεογνών αλλά και των διαφόρων επιπλοκών του τοκετού, ορίζεται από τον ΠΟΥ το 15%, ενώ το ιδανικό ποσοστό είναι 5%-10%. Ολες οι καισαρικές που πραγματοποιούνται σε ποσοστό πάνω από 15% χαρακτηρίζονται από τον ΠΟΥ «μη αναγκαίες».
Η Κίνα και η Βραζιλία πραγματοποίησαν σχεδόν 3 εκατομμύρια «αχρείαστες» καισαρικές, δηλαδή περίπου το μισό του συνολικού αριθμού παγκοσμίως (47,2%). Τον χορό σέρνει το σύνολο σχεδόν των «ισχυρών» χωρών. Ετσι, στις ΗΠΑ το ποσοστό των καισαρικών επεμβάσεων επί του συνολικού αριθμού γεννήσεων ανέρχεται σε 30,3%, δηλαδή διπλασιάστηκε μέσα στην τελευταία δεκαπενταετία. Από εκεί και πέρα, στη Γερμανία οι καισαρικές αποτελούν το 27,8% των γεννήσεων, στο Ηνωμένο Βασίλειο το 22%, στη Γαλλία το 18,8%, στη Ρωσία το 18%, στη Βραζιλία το 45,9%, στην Κίνα το 25,9% στην Αυστραλία το 30,3%, στον Καναδά το 26,3% και στην Ιαπωνία το 17,4%. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση, αφού σε όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου υπάρχει έξαρση του φαινομένου: στην Ιταλία το ποσοστό φτάνει το 38,2%, στην Πορτογαλία το 34% και στην Ισπανία το 25,9%.
15% Το ανώτερο ποσοστό που ορίζει ο ΠΟΥ για τη χρήση της καισαρικής τομής σε μια χώρα, ενώ το ιδανικό είναι 5%-10%.
23% Το ποσοστό των καισαρικών επί του συνόλου των γεννήσεων στην Ευρώπη
35,6% Το ποσοστό των γεννήσεων με καισαρική στην Αμερική
47,2% Περίπου οι μισές «αχρείαστες» καισαρικές τομές (σχεδόν 3 εκατομμύρια) πραγματοποιήθηκαν σε Κίνα και Βραζιλία
73% των καισαρικών παγκοσμίως πραγματοποιούνται στις χώρες του δυτικού κόσμου
Ποσοστά καισαρικής επί του συνόλου των γεννήσεων
58% ΕΛΛΑΔΑ
45,9% Βραζιλία
38,2% Ιταλία
34% Πορτογαλία
30,3% Αυστραλία
30,3% ΗΠΑ
27,8 % Γερμανία
26,3% Καναδάς
25,9% Ισπανία
25,9% Κίνα
22% Βρετανία
18,8% Γαλλία
18% Ρωσία
17,4% Ιαπωνία
$2,3 δισ. Το κόστος των αχρείαστων καισαρικών τομών το 2008 παγκοσμίως
$135 Το μέσο κόστος της επέμβασης στις χώρες όπου πραγματοποιήθηκαν «αναγκαίες» καισαρικές
$373 Το μέσο κόστος της επέμβασης σε χώρες με υπερβολικό αριθμό καισαρικών
«Εμπόριο» καισαρικών στον δυτικό κόσμο
Σε 69 χώρες, σχεδόν όλες του δυτικού κόσμου, πραγματοποιείται το 73% των καισαρικών, παρά το γεγονός ότι οι γεννήσεις σε αυτές τις χώρες αντιστοιχούν μόνο στο 37% του συνόλου των γεννήσεων παγκοσμίως. Από την άλλη μεριά, στις 54 χώρες σε Αφρική και ΝΑ Ασία που είχαν ποσοστό καισαρικών κάτω του 10% πραγματοποιήθηκε μόνο το 25% των καισαρικών παγκοσμίως, ενώ σε αυτές τις χώρες συντελέστηκε το 60% του συνολικού αριθμού γεννήσεων διεθνώς.
Στις χώρες όπου πραγματοποιήθηκαν «αναγκαίες» καισαρικές το μέσο κόστος της επέμβασης εκτιμάται από τον ΠΟΥ ότι ανέρχεται σε 135 αμερικανικά δολάρια, ενώ στις χώρες με καισαρικές «υπερβολής» το μέσο κόστος εκτιμάται σε 373 δολάρια, 28% πιο υψηλό. Συνολικά οι «αχρείαστες» καισαρικές στοίχισαν το 2008 2.3 δισεκατομμύρια δολάρια, ένα ποσό που αποτυπώνει ανάγλυφα το πόσο επικερδής έχει καταστεί στον δυτικό κόσμο η «φάμπρικα» των καισαρικών, αποδεικνύοντας πως ακόμη και η ιατρική περίθαλψη μετατρέπεται σε επικερδή επιχείρηση σε παγκόσμιο επίπεδο.
«Επιδημία» στις ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ η καισαρική έχει καταστεί η πιο κοινή χειρουργική επέμβαση και στοιχίζει ως και 50% περισσότερο από τον κολπικό τοκετό. Δεν είναι όμως αυτή η μόνη διάσταση του κέρδους για τους Αμερικανούς μαιευτήρες: στα περισσότερα νοσοκομεία στην Αμερική οι μαιευτήρες πληρώνονται σχεδόν αποκλειστικά με προμήθεια από τους τοκετούς που πραγματοποιούν οι ίδιοι, γεγονός που τους οδηγεί να παροτρύνουν τις περισσότερες γυναίκες να γεννήσουν με καισαρική. Από την άλλη μεριά, στο Γενικό Νοσοκομείο του Σαν Φρανσίσκο, όπου οι μαιευτήρες δεν λαμβάνουν μπόνους αν ξεγεννήσουν οι ίδιοι το μωρό, το ποσοστό των καισαρικών δεν ξεπερνά το 15%, σε μια περιοχή (Καλιφόρνια) όπου ο αριθμός των καισαρικών σε χαμηλού ρίσκου τοκετούς φτάνει μέχρι και το 68,8%. Για να καταπολεμήσει αυτές τις πρακτικές των μαιευτήρων, το αμερικανικό νοσοκομείο Hoag ανάγκασε τους γιατρούς να δημοσιοποιούν σε όλο το ιατρικό προσωπικό του νοσοκομείου τους λόγους που οδήγησαν στην εκάστοτε καισαρική, με αποτέλεσμα στο νοσοκομείο αυτό ο αριθμός των καισαρικών να μειωθεί δραστικά.