Με την εγκληματική πράξη της 10ης Ιουλίου (απόφαση μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί) η Τουρκία παραβίασε την Συνθήκη της Λωζάνης.
Με βάση το Άρθρο 44 της Συνθήκης της Λωζάνης, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να φέρει το ζήτημα της παραβίασης της Συνθήκης στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Επίσης, με βάση το Άρθρο 44 της Συνθήκης της Λωζάνης, η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο εναντίον της Τουρκίας απαιτώντας την αποκατάσταση της Αγίας Σοφίας σε καθεστώς μουσείου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μόνο ένα θα είναι το ζήτημα στο Διεθνές Δικαστήριο: Η Αγία Σοφία. Δεν αμφισβητεί κανείς ότι η Αγία Σοφία είναι χριστιανικός ναός.
Άρθρον 42 (Συνθήκη Λωζάνης)
Η Τουρκική Κυβέρνησις δέχεται να λάβη απέναντι των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων, όσον αφορά την οικογενειακήν ή προσωπικήν αυτών κατάστασιν, πάντα τα κατάλληλα μέτρα, όπως τα ζητήματα ταύτα κανονίζωνται συμφώνως προς τα έθιμα των μειονοτήτων τούτων. Τα μέτρα ταύτα θέλουσιν επεξεργασθή ειδικαί επίτροπαι, αποτελούμεναι εξ ίσου αριθμού αντιπροσώπων της Τουρκικής Κυβερνήσεως και μιας εκάστης των ενδιαφερομένων μειονοτήτων. Εν περιπτώσει διαφωνίας, η Τουρκική Κυβέρνησις και το Συμβούλιον της Κοινωνίας των Εθνών θέλουσι διορίσει, από κοινού, επιδιαιτητήν εκλεγόμενον μεταξύ των ευρωπαίων νομομαθών.
Η Τουρκική Κυβέρνησις υποχρεούται να παρέχη πάσαν προστασίαν εις τας εκκλησίας, συναγωγάς, νεκροταφεία και λοιπά θρησκευτικά καθιδρύματα των ειρημένων μειονοτήτων. Εις τα ευαγή καθιδρύματα ως και τα θρησκευτικά και φιλανθρωπικά καταστήματα των αυτών μειονοτήτων, των ήδη ευρισκομένων εν Τουρκία, θα παρέχηται πάσα ευκολία και άδεια, η δε Τουρκική Κυβέρνησις, προκειμένου περί ιδρύσεως νέων θρησκευτικών και φιλανθρωπικών καθιδρυμάτων, ουδεμίαν θέλει αρνηθή εκ των αναγκαίων ευκολιών, αίτινες έχουσιν εξασφαλισθή εις τα λοιπά ιδιωτικά καθιδρύματα ομοίας φύσεως.
Άρθρον 44 (Συνθήκη Λωζάνης)
Η Τουρκία παραδέχεται όπως αι διατάξεις των προηγουμένων άρθρων του παρόντος Τμήματος, εφ’ όσον αφορώσιν εις τους μη μουσουλμάνους υπηκόους της Τουρκίας, αποτελέσωσιν υποχρεώσεις διεθνούς συμφέροντος και τεθώσιν υπό την εγγύησιν της Κοινωνίας των Εθνών. Αι διατάξεις αύται δεν δύνανται να τροποποιηθώσιν άνευ της συγκαταθέσεως της πλειοψηφίας του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών.
Η Βρεττανική Αυτοκρατορία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ιαπωνία υποχρεούνται δια της παρούσης Συνθήκης να μη αρνηθώσι την συγκατάθεσιν αυτών εις πάσαν τροποποίησιν των ειρημένων άρθρων, ην ήθελε κατά τους νομίμους τύπους αποφασίσει η πλειοψηφία του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών.
Η Τουρκία δέχεται όπως παν Μέλος του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών έχη το δικαίωμα να επισύρη την προσοχήν του Συμβουλίου επί πάσης παραβάσεως ή κινδύνου παραβάσεως οιασδήποτε των υποχρεώσεων τούτων και όπως το Συμβούλιον δύναται να ενεργή καθ’ οιονδήποτε τρόπον και παρέχη οιασδήποτε οδηγίας κρινόμενος καταλλήλους και αποτελεσματικός εν τη περιστάσει. Η Τουρκία δέχεται προς τούτοις όπως, εν περιπτώσει διχογνωμίας επί νομικών ή πραγματικών ζητημάτων αφορώντων τα άρθρα ταύτα, μεταξύ της Τουρκικής Κυβερνήσεως και μιας οιασδήποτε των λοιπών υπογραψασών την παρούσαν Συνθήκην Δυνάμεων ή πάσης άλλης Δυνάμεως Μέλους του Συμβουλίου της Κοινωνίας των Εθνών, η τοιαύτη διχογνωμία θεωρηθή ως διεθνούς χαρακτήρας διαφορά κατά το γράμμα του άρθρου 14 του Συμφώνου της Κοινωνίας των Εθνών.
Η Τουρκική Κυβέρνησις δέχεται όπως πάσα τοιούτου είδους διαφορά, επί τη αιτήσει του ετέρου των Μερών, παραπέμπηται εις το Διαρκές Δικαστήριον Διεθνούς Δικαιοσύνης. Η απόφασις του Διαρκούς Δικαστηρίου θα η ανέκκλητος, θα έχη δε την ισχύν και το κύρος αποφάσεως εκδοθείσης δυνάμει του άρθρου 13 του Συμφώνου*
Το πλήρες κείμενο τη Συνθήκης της Λωζάνης ΕΔΩ.
*Το Σύμφωνο της Κοινωνίας των Εθνών
ΑΡΘΡΟ 13
Τα μέλη του Κοινωνίας των Εθνών συμφωνούν ότι όποτε ανακύψουν διαφορές μεταξύ τους, τις οποίες αναγνωρίζουν ότι είναι κατάλληλες για υποβολή σε διαιτησία ή δικαστική διευθέτηση και οι οποίες δεν μπορούν να διευθετηθούν ικανοποιητικά με διπλωματία, θα υποβάλουν ολόκληρο το θέμα σε διαιτησία ή δικαστική διευθέτηση.
Διαφορές σχετικά με την ερμηνεία μιας συνθήκης, ως προς οποιοδήποτε ζήτημα του διεθνούς δικαίου, ως προς την ύπαρξη οποιουδήποτε γεγονότος το οποίο, εάν αποδειχθεί, θα συνιστούσε παραβίαση οποιασδήποτε διεθνούς υποχρέωσης, ή ως προς την έκταση και τη φύση της επανόρθωσης που πρέπει να γίνει οποιαδήποτε τέτοια παραβίαση, δηλώνεται ότι είναι μεταξύ εκείνων που είναι γενικά κατάλληλες για υποβολή σε διαιτησία ή δικαστική διευθέτηση.
Για την εξέταση οποιασδήποτε τέτοιας διαφοράς, το δικαστήριο στο οποίο παραπέμπεται η υπόθεση είναι το Μόνιμο Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης, το οποίο έχει συσταθεί σύμφωνα με το άρθρο 14, ή οποιοδήποτε δικαστήριο που έχει συμφωνηθεί από τα μέρη της διαφοράς ή ορίζεται σε οποιαδήποτε σύμβαση που υπάρχει μεταξύ τους.
Τα μέλη της ΚτΕ συμφωνούν ότι θα εκπληρώσουν με καλή πίστη κάθε επιδίκαση ή απόφαση που μπορεί να εκδοθεί και ότι δεν θα καταφύγουν σε πόλεμο εναντίον ενός μέλους του Συνδέσμου που συμμορφώνεται με αυτό. Σε περίπτωση αδυναμίας εκτέλεσης μιας τέτοιας επιδίκασης ή απόφασης, το Συμβούλιο θα προτείνει τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την εφαρμογή της.
ΑΡΘΡΟ 14
Το Συμβούλιο διατυπώνει και υποβάλλει στα μέλη της ΚτΕ σχέδια έγκρισης για τη σύσταση Μόνιμου Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνης. Το Δικαστήριο είναι αρμόδιο να εξετάζει και να καθορίζει οποιαδήποτε διαφορά διεθνούς χαρακτήρα την οποία οι διάδικοι του υποβάλλουν. Το Δικαστήριο μπορεί επίσης να εκδώσει συμβουλευτική γνώμη για οποιαδήποτε διαφορά ή ζήτημα που του υποβάλλεται από το Συμβούλιο ή από τη Συνέλευση.