Πόσο σημαντική είναι η αυτοκινητοβιομηχανία Volkswagen για την Γερμανία; Είναι απλό: πρόκειται για την σημαντικότερη επιχείρηση του σημαντικότερου βιομηχανικού κλάδου της χώρας. Για τον μεγαλύτερο εργοδότη της Γερμανίας και για τον 8ο μεγαλύτερο στον κόσμο.
Για τον κατασκευαστή των μισών από όλα τα αυτοκίνητα που παράγονται στην χώρα. Με άλλα λόγια, φτερνίζεται η VW και συναχώνεται η Γερμανία, αν όχι ολόκληρη η Ευρώπη.
Τα μαντάτα της περασμένης Δευτέρας ήρθαν να συμπληρώσουν το ήδη «στραβό» κλήμα στο εσωτερικό της Γερμανίας. Η διοίκηση της Volkswagen ανακοίνωσε ότι δεν επαρκούν τα ήπια μέτρα εξυγίανσης που εφαρμόζει και έβαλε στο τραπέζι δύο – πρώην – ταμπού: το κλείσιμο εργοστασίου ή εργοστασίων και τις περικοπές θέσεων εργασίας. Ήρθε η ώρα της παρακμής για την γερμανική βιομηχανία; Καταρρέει η υπερδύναμη; Έρχεται ντόμινο εξελίξεων και για άλλους κλάδους; Τελειώνει η Γερμανία ως τόπος ανταγωνιστικής βιομηχανικής παραγωγής; Είναι η VW εν τέλει η μικρογραφία της Γερμανίας;
Θα …χρεοκοπήσει η VW;
Για να γίνει πιο ξεκάθαρη η εικόνα, ο Όμιλος Volkswagen, ο οποίος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την ομώνυμη εταιρία, την Audi, την SEAT, την Skoda, την Lamborghini, την Bentley, την Bugatti και την Scania, είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής αυτοκινήτων στον κόσμο, με 136 εργοστάσια και 670.000 εργαζόμενους, εκ των οποίων οι 300.000 εντός Γερμανίας. Κατασκευάζει ημερησίως πάνω από 26.600 οχήματα.
Η Volkswagen δεν κινδυνεύει να χρεοκοπήσει σύντομα. Αφενός, επειδή μέτοχός της είναι πάντα το κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας. Αφετέρου, επειδή το 2023 ο Όμιλος ανέφερε καθαρά κέρδη 17,9 δισεκατομμυρίων ευρώ, καταγράφοντας αύξηση κατά 2,1 δισεκατομμύρια από το 2022. Κινδυνεύει όμως σοβαρά να χάσει το «τρένο» της μετάβασης στην ηλεκτροκίνηση και μαζί τη θέση της στον διεθνή ανταγωνισμό, υπό την πίεση της Κίνας, του μεγαλύτερου αντιπάλου της. Ο οικονομικός διευθυντής της VW Αρνό ‘Αντλιτς δοκίμασε να εξηγήσει την κατάσταση, αναφερόμενος σε «πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα» της εταιρίας. Στην Ευρώπη πωλούνται σήμερα ετησίως δύο εκατομμύρια λιγότερα αυτοκίνητα από ό,τι πριν από την πανδημία του κορονοϊού. «Αυτό δύσκολα θα αλλάξει», τόνισε και πρόσθεσε ότι για την VW, η οποία κατέχει το ¼ της ευρωπαϊκής αγοράς, συνεπάγεται ότι «μας λείπουν οι πωλήσεις 500.000 αυτοκινήτων τον χρόνο που αντιστοιχούν σε δύο εργοστάσια» – δηλαδή σε περίπου 15.000 με 20.000 εργαζόμενους. Όπως είπε, «αυτό δεν έχει να κάνει με τα προϊόντα μας ή με τις κακές επιδόσεις των πωλήσεων, απλώς η αγορά δεν υπάρχει πια».
Το πρόβλημα βεβαίως είναι πιο σύνθετο: στην Γερμανία, το κόστος ενέργειας και μισθοδοσίας είναι ιδιαίτερα υψηλό. Την ίδια ώρα, οι πωλήσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων είναι πολύ λιγότερες από ό,τι προβλεπόταν. Σε αυτό έβαλε το χέρι της και η γερμανική κυβέρνηση, καταργώντας στο τέλος του προηγούμενου έτους την σχετική επιδότηση για την αγορά καινούργιου ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Ενδεικτικά, τον φετινό Αύγουστο ταξινομήθηκαν 69% λιγότερα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα από ό,τι τον Αύγουστο του 2023.
Την ίδια ώρα στην Κίνα δεν κοιμούνται. Μπορεί τα ηλεκτρικά τους αυτοκίνητα να έχουν ακόμη μέτρια υποδοχή στην ευρωπαϊκή αγορά που δύσκολα θα τα εμπιστευθεί, η απήχησή τους ωστόσο στο εσωτερικό φτάνει και περισσεύει. Ακριβώς όπως έφταναν και περίσσευαν τα προηγούμενα χρόνια τα κέρδη της VW στην Κίνα προκειμένου να συντηρούν τις πανάκριβες γραμμές παραγωγής εντός Γερμανίας. Αυτή η εποχή φαίνεται πως φτάνει τώρα στο τέλος της. Οι πωλήσεις γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών στην Κίνα δεν μειώνονται απλώς – γκρεμίζονται. Κι αυτό εν μέρει επειδή οι Γερμανοί, άλλοτε πρωτοπόροι του κλάδου, αναπτύσσονται πλέον υπερβολικά αργά και τα μοντέλα τους είναι για τους Κινέζους ξεπερασμένα – και πολύ ακριβά. Πρόσφατα, η επικεφαλής της «Συμμαχίας Ζάρα Βάγκενκνεχτ» δήλωσε με υπερηφάνεια, αλλά και χωρίς να πολυκαταλαβαίνει τι έλεγε, ότι «η Γερμανία κατασκευάζει τους καλύτερους κινητήρες εσωτερικής καύσης». Δίκιο είχε, αλλά μάλλον δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι εκεί ακριβώς είναι και το πρόβλημα.
Ζητείται νέος και ηλεκτροκίνητος «Σκαραβαίος»
Στόχος της VW, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο επικεφαλής του κλάδου επιβατικών αυτοκινήτων Τόμας Σέφερ, είναι να εξοικονομήσει πόρους, τους οποίους θα διοχετεύσει στην παραγωγή ενός υπερ-μοντέλου «που όμοιό του δεν θα έχουν ξαναδεί πελάτες και ανταγωνιστές». Ενός μοντέλου που θα διασφαλίσει την βιωσιμότητα της εταιρίας και για τα επόμενα – πολλά- χρόνια. Αυτό το μοντέλο υποτίθεται όμως ότι θα ήταν το ID.3, το οποίο οι δημιουργοί του φιλοδοξούσαν να αντικαταστήσει ακόμη και το best seller τους, το Golf. Κοιτάζοντας πίσω, εκείνη η γενιά ηλεκτροκίνητων θεωρείται πλέον ότι κυκλοφόρησε πρόωρα, χωρίς να είναι έτοιμη, υπό την πίεση του σκανδάλου «ντίζελγκεϊτ», της αποκάλυψης δηλαδή ότι η εταιρία εξαπατούσε τους πελάτες της για τις πραγματικές εκπομπές καυσαερίων των αυτοκινήτων της. Τα προβλήματα είναι λοιπόν καταγεγραμμένα και οι εργαζόμενοι ήταν ίσως οι μόνοι που δεν αιφνιδιάστηκαν από τις εξελίξεις.
Στην εταιρία βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη σχέδιο εξυγίανσης με ορίζοντα το 2026, το οποίο μάλιστα εφαρμοζόταν μέχρι τώρα με την σύμφωνη γνώμη και των εργαζομένων. Αυτό που άλλαξε είναι η διαπίστωση ότι αφενός τα ήπια μέτρα δεν επαρκούν για να κλείσουν μια τρύπα 5 δισεκατομμυρίων ευρώ και αφετέρου ότι η κινεζική παραγωγή, με την – περισσότερο ή λιγότερο θεμιτή – στήριξη του κράτους, δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπιστεί με τα παλιά μέσα. Και είναι ζωτικής σημασίας η επιτυχία των ηλεκτρικών αυτοκινήτων της VW στην αγορά της Κίνας, όπου λειτουργούν 39 εργοστάσια της γερμανικής επιχείρησης, υπό το σύνθημα «In China for China».
Το διακύβευμα είναι υψηλό για την εμβληματικής σημασίας 87χρονη εταιρία, η οποία απασχολεί περίπου 120.000 άτομα εντός Γερμανίας και είναι άλλο τόσο κρίσιμο για τους εργαζόμενους και την υπόλοιπη οικονομία της Γερμανίας. «Αν η VW βρίσκεται σε κρίση, βρίσκεται σε κρίση και η χώρα», δήλωσε η Ντανιέλα Καβάλο, επικεφαλής της Επιτροπής των εργαζομένων στον Όμιλο. Εκτός από τους άμεσα εξαρτημένους εργαζόμενους, είναι χιλιάδες οι επιχειρήσεις που συνδέονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με την VW, π.χ. ως προμηθευτές. «Για την γερμανική οικονομία, η VW είναι πιο σημαντική από το σύνολο του εξωτερικού εμπορίου με την Ελλάδα», δήλωσε χαρακτηριστικά στην BILD ο επικεφαλής οικονομολόγος της ING Bank Κάρστεν Μπρζέσκι.
Η VW διασφαλίζει την ευημερία ολόκληρων περιοχών. Ενδεικτικά, το εργοστάσιο στο Τσβικάου της Σαξονίας, το οποίο είναι το πρώτο υποψήφιο να κλείσει, απασχολεί 10.000 εργαζόμενους, σε μια πόλη με 90.000 κατοίκους. Στο Κάσελ, με 200.000 κατοίκους, στο εργοστάσιο της VW εργάζονται 15.000 άτομα. Επιπλέον, επειδή η εταιρία αμείβει καλά τους υπαλλήλους της, ανεβαίνει γενικότερα το βιοτικό επίπεδο στις περιοχές των εγκαταστάσεών της. «Κάθε δεύτερο δευτερόλεπτο, μια οικογένεια συνδέεται με κάποιο τρόπο με το εργοστάσιο της VW, ακόμη και αν πρόκειται για την οικογένεια του κρεοπώλη της περιοχής», αναφέρει εμφατικά το στέλεχος του συνδικάτου IG Metall στην εγκατάσταση του Τσβικάου. Ο ανταγωνισμός όμως είναι αμείλικτος: η Toyota ξεπερνά σε πωλήσεις την VW, απασχολώντας όμως μόνο περίπου τους μισούς εργαζόμενους. Το επιχειρηματικό μοντέλο του γερμανικού Ομίλου, με την συμμετοχή του δημοσίου και των εργαζομένων στην διοίκησή του, από πρότυπο διαχείρισης εξελίσσεται σε βαρίδι για την κερδοφορία. Η πλεονάζουσα παραγωγή θα έπρεπε, σχολιάζουν αναλυτές του κλάδου, να θεωρείται αναμενόμενη, όταν λειτουργούν τόσες γραμμές παραγωγής. «Η VW έχει προετοιμαστεί για αύξηση των πωλήσεων και έχει επεκτείνει τις παραγωγικές της ικανότητες για αυτό, αλλά η αγορά είναι πλέον απρόθυμη», εξηγεί η επικεφαλής της επιτροπής των «σοφών» της γερμανικής οικονομίας Μόνικα Σνίτσερ.
Η Volkswagen και η AfD
Η γερμανική κυβέρνηση από την πλευρά της ανησυχεί, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να κάνει και πολλά. Ο «πράσινος» υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ κάλεσε αυστηρά την διοίκηση της εταιρίας «να αναλάβει τις ευθύνες της». Ήταν εκείνος όμως που δέχτηκε την άρση του μέτρου των επιδοτήσεων για την αγορά ηλεκτρικού αυτοκινήτου, υπό την πίεση του φιλελεύθερου υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ. Ο Κάρστεν Μπρζέσκι της ING Bank μιλάει για καμπανάκι ενόψει και των εθνικών εκλογών του 2025, ενώ η Χελένα Βίσμπερτ του Κέντρου τους Ντούισμπουργκ για την Έρευνα στην Αυτοκίνηση λέει ευθέως ότι «από αυστηρά οικονομική άποψη, υπάρχουν όλο και λιγότεροι λόγοι να κατασκευάζει κανείς ακόμη αυτοκίνητα στην Γερμανία». Η αντιπολίτευση εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να επιχειρηματολογήσει ότι αυτό που συμβαίνει στην VW είναι απλώς η εικόνα της γερμανικής οικονομίας έπειτα από τρία χρόνια συνασπισμού «φωτεινού σηματοδότη». Ήδη στα ανατολικά κρατίδια η σταδιακή αποβιομηχάνιση έχει και συνέπειες που καταγράφονται στην κάλπη. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι δεν είναι τυχαίο που οι ανακοινώσεις της Volkswagen έγιναν μία ημέρα μετά τις εκλογές στην Σαξονία, όπου η ακροδεξιά με 30,6% έμεινε οριακά στην δεύτερη θέση. Στην γειτονική Θουριγγία η AfD θριάμβευσε με 32,8%.
Ενόψει των ανακοινώσεων για άρση του καθεστώτος «εγγυημένης απασχόλησης», που η εταιρία ανανέωνε συνεχώς από το 1994, και του κινδύνου απολύσεων, οι εργαζόμενοι από την πλευρά τους έχουν προαναγγείλει «σκληρή αντίσταση». Η Ντανιέλα Καβάλο κατηγόρησε ευθέως την διοίκηση για «λάθος χειρισμούς» και «έλλειψη ιδεών». Η βασικότερη κριτική αφορά την αδυναμία της VW να παρουσιάσει εγκαίρως ένα αξιόπιστο και οικονομικό ηλεκτρικό μοντέλο – όπως συνέβη με την ίδρυση της εταιρίας το 1937 και τον θρυλικό «Σκαραβαίο». Τόσα χρόνια μετά, είναι περίπου σαν κάποιος να αφαίρεσε τον “λαό” (Volk) από το Volkswagen (αυτοκίνητο του λαού), αλλά είναι μάλλον νωρίς για να κηρύξει κανείς το τέλος της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας.