Το βιβλίο των παγκόσμιων ρεκόρ Γκίνες έχει αναγνωρίσει μια λίμνη ως τη μεγαλύτερη στον κόσμο, αλλά το νερό της στέρεψε πριν από εκατομμύρια χρόνια. «Πριν από 12 εκατομμύρια χρόνια, η μεγαλύτερη λίμνη που ήταν γνωστό ότι υπήρξε ποτέ στη Γη είναι η Megalake Paratethys, η οποία εκτεινόταν από τις ανατολικές Άλπεις της Ευρώπης μέχρι το σημερινό Καζακστάν στην κεντρική Ασία. Στην ακμή της, πριν από 10 εκατομμύρια χρόνια, υπολογίζεται ότι κάλυπτε μια έκταση 2,8 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων» αναφέρει η καταχώρηση στο βιβλίο ρεκόρ Γκίνες.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια σειρά μεθόδων για να υπολογίσουν το μέγεθος της πρώην μεγάλης λίμνης, συγκεντρώνοντας κυρίως εκτεταμένα παλαιογεωγραφικά δεδομένα για να παράγουν ψηφιακά υψομετρικά μοντέλα (DEMs) που παρείχαν τρισδιάστατους χάρτες της βαθυμετρίας της λίμνης. Η ιστορική τεκτονική δραστηριότητα στην περιοχή λήφθηκε υπόψη κατά τον προσδιορισμό των διαστάσεων της λίμνης, όπως και απολιθώματα, κοιτάσματα ιζημάτων και τύποι πετρωμάτων σε όλη την περιοχή της Ευρασίας.
Η μελέτη ήταν μια συνεργασία μεταξύ του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης (Ολλανδία), του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο (Βραζιλία), της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών (Ρωσία), του Κέντρου Έρευνας Βιοποικιλότητας και Κλίματος Senckenberg (Γερμανία) και του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου (Ρουμανία). από τον παλαιο-ωκεανογράφο Dr Dan Palcu του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο.
Η λίμνη πήρε τη θέση που της αξίζει στα βιβλία παγκόσμιων ρεκόρ αυτόν τον μήνα
Η λίμνη Parathetys κάποτε κάλυπτε τη σημερινή Μαύρη και Κασπία Θάλασσα και κάλυπτε επίσης τμήματα των γύρω ευρωπαϊκών και ασιατικών χωρών: Καζακστάν, Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν, Ρουμανία, Ουγγαρία και Σερβία. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πριν στερέψει η Paratehys κάλυπτε περίπου 1,08 εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια. Αλλά πέρασε και από αρκετές περιόδους ξήρανσης μεταξύ 7,65 και 7,9 εκατομμυρίων ετών πριν, που τελικά οδήγησε σε συρρίκνωσή της.
Και μόλις επανασυνδέθηκε με τη Μεσόγειο μεταξύ 6,7 και 6,9 εκατομμυρίων ετών πριν, δεν ήταν πλέον μια ανεξάρτητη λίμνη. Το νέο παγκόσμιο ρεκόρ βασίζεται σε μια μελέτη του 2021 που χαρτογράφησε τα ιστορικά όρια και τον όγκο της mega-λίμνης. Αυτές οι αναλογίες δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Scientific Reports . Μέρος του λόγου της καθυστέρησης ήταν ότι η λίμνη στέρεψε εδώ και πολύ καιρό. Όμως, χάρη στα προηγμένα εργαλεία γεωλογικής έρευνας, πήρε τη θέση που της αξίζει στα βιβλία παγκόσμιων ρεκόρ αυτόν τον μήνα.
Η λίμνη είχε μέχρι και μικροσκοπικές φάλαινες
Η Parathetys ήταν το σπίτι μιας μοναδικής άγριας ζωής, συμπεριλαμβανομένων γιγάντιων ελεφάντων, μικροσκοπικών φαλαινών και πλούσιων κοινοτήτων μονοκύτταρων οργανισμών που αποτελούσαν τη βάση της τροφικής αλυσίδας.
Κύκλοι ξήρανσης και αναπλήρωσης άφησαν τα σημάδια τους στους βράχους που πλαισίωναν τη λίμνη. Αναλύοντας αυτούς τους βράχους, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να προτείνουν ένα χρονοδιάγραμμα για την άνοδο και την πτώση της στάθμης της λίμνης.
Η Parathetys είχε μια ταραχώδη ιστορία, χάρη στις ενεργά μεταβαλλόμενες ηπειρωτικές πλάκες στην περιοχή. Αρχικά σχηματίστηκε ως θάλασσα πριν από περίπου 34 εκατομμύρια χρόνια, που εκτείνεται από τα Βαλκάνια μέχρι το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν – επικαλύπτοντας τις σύγχρονες ακτές και των δύο πλευρών.
Πριν από περίπου 11 εκατομμύρια χρόνια, η συντριβή των πλακών στον φλοιό της Γης δημιούργησε τις οροσειρές της Κεντρικής Ευρώπης – τα Βαλκάνια, τις Άλπεις και τα Καρπάθια. Αυτές οι αλλαγές “έκοψαν” την λίμνη από τον υπόλοιπο ανοιχτό ωκεανό, μετατρέποντάς την από θάλασσα σε λίμνη.
Για εκατομμύρια χρόνια, τα θαλάσσια είδη που παγιδεύτηκαν όταν τα βουνά ανέβηκαν, είτε προσαρμόστηκαν είτε πέθαναν. Σύντομα, ένα ακμάζον οικοσύστημα αναπτύχθηκε στην Paratethys.
Το Riabinini, το μικρότερο είδος φάλαινας στον κόσμο, ζούσε εκεί. Αυτό το μικροσκοπικό θηλαστικό τρεφόταν φιλτράροντας τους μικροοργανισμούς που ζουν στη λάσπη στον πυθμένα της λίμνης. Και στους βάλτους και τις πεδινές περιοχές ζούσε το δεινοθήριο, ένα τεράστιο είδος ελέφαντα του οποίου οι χαυλιόδοντες με καμπυλότητα προς τα πίσω μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν για την εξόρυξη τροφής.
Λόγω μιας σειρά γεγονότων ξήρανσης, η λίμνη έχασε περισσότερα από τα 2/3 της επιφάνειάς της
Μεταξύ 9,75 και 7,65 εκατομμύρια χρόνια πριν, μια σειρά γεγονότων ξήρανσης σήμαιναν ότι η λίμνη έχασε περισσότερα από τα δύο τρίτα της επιφάνειάς της και το ένα τρίτο του όγκου της. Σε ορισμένα σημεία, η στάθμη του νερού μειώθηκε κατά 250 μέτρα.
Αυτές οι διακυμάνσεις σκότωσαν μεγάλο μέρος της άγριας ζωής της λίμνης. Καθώς η Parathetys έχασε νερό, η συγκέντρωση αλατιού της αυξήθηκε πάρα πολύ, τόσο που οι κάτοικοι της δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν. Το χρονοδιάγραμμα αυτών των γεγονότων καταγράφεται στους βράχους και οι επιστήμονες μπορούν να διαβάσουν αυτά τα αρχεία με μια τεχνική γνωστή ως μαγνητοστρωμάτωση.
Κάθε 100.000 έως 1 εκατομμύριο χρόνια, η μαγνητική πολικότητα της Γης έχει αντιστραφεί. Όταν συνέβη καθένα από αυτά τα γεγονότα, άφησε το σημάδι του σε ηφαιστειακά πετρώματα που σκλήρυναν. Έτσι, εάν υπάρχει ένας βράχος του οποίου η κατεύθυνση ταιριάζει με μια γνωστή αναστροφή πολικότητας, τότε το έδαφος και ο βράχος που το περιβάλλουν μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκουν στην ίδια χρονική περίοδο. Συγκρίνοντας δείγματα από τις περιοχές που περιβάλλουν τη λίμνη με τις ημερομηνίες αυτών των ανατροπών, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να ανασυνθέσουν τις διαστάσεις της Parathetys.
Πριν από περίπου 6,7 και 6,9 εκατομμύρια χρόνια, έπειτα από έναν από αυτούς τους κύκλους ξήρανσης, η Parathetys ξαναγέμισε τόσο πολύ που επανασυνδέθηκε με τη Μεσόγειο Θάλασσα. Σε αυτό το σημείο, δεν ήταν πλέον ένα ξεχωριστό σώμα νερού και έχασε την ιδιότητά του ως λίμνη.
Ωστόσο, εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως η μεγαλύτερη λίμνη που έχει δει ποτέ ο κόσμος, εδραιώνοντας τη θέση της στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες.