Δημοσκοπική άνοδο του Τούρκου προέδρου Recep Tayyip Erdogan καταγράφει δημοσκόπηση, δίνοντάς του προβάδισμα 52% έναντι των αντιπάλων του, Yavas 48% και Aksner 47%, πράγμα που σημαίνει πως οι τελευταίες του κινήσεις στη διεθνή σκακιέρα, το βέτο στην ένταξη Σουηδίας – Φινλανδίας αν δεν πληρωθούν οι προϋποθέσεις που θέτει, η σκληρή πολιτική έναντι της Δύσης, η διαμεσολαβητική του στάση στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, η απειλή μιας νέας στρατιωτικής επίθεσης κατά των Κούρδων στη βόρεια Συρία, οι στρατηγικές παροχές στο εσωτερικό του, φαίνονται πως βελτιώνουν το προφίλ του και ενισχύσει τη γεωπολιτική θέση της Άγκυρας – ακόμη και σε βάρος του ΝΑΤΟ και της Δύσης, σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύει το Europe Elections.
Τι ψηφίζουν οι Τούρκοι ψηφοφόροι
Στις 14 Μαΐου, οι Τούρκοι θα αποφασίσουν εάν θα εγκρίνουν ή όχι – σε τελικούς όρους – την κίνηση του Erdogan προς ένα εξαιρετικά συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης ή αλλιώς την μονοπρόσωπη διακυβέρνηση.
Το πολωμένο πολιτικό τοπίο της Τουρκίας προετοιμάζεται για τις πιο κρίσιμες, δραματικές εκλογές στην ιστορία της χώρας, συμπίπτοντας με την εκατονταετηρίδα της δημοκρατίας.
Η επιλογή των σχεδόν 53 εκατομμυρίων ψηφοφόρων είναι υπαρξιακή: Θα αποφασίσουν εάν θα εγκρίνουν ή όχι την κίνηση του Erdogan προς ένα εξαιρετικά συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης όπου κουμάντο θα κάνει ένα άτομο στην ουσία!
Ο ίδιος… ή μήπως όχι;
Τα ποσοστά είναι υπέρ του στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση στην τουρκική ιστορία, όπου το διακύβευμα γύρω από το πρόσωπο του προέδρου, είναι σημαντικότερο από τη σύνθεση του τουρκικού κοινοβουλίου!
Παρά την βαθιά οικονομική κρίση, δείχνει δυναμική νίκης
Οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές πρέπει να θεωρηθούν ως απόφαση για τη φύση του τρόπου διοίκησης της χώρας.
Οι τεράστιες προκλήσεις του κατακερματισμένου στρατοπέδου της αντιπολίτευσης φαίνεται να λειτουργούν υπέρ του Erdogan και της κυβερνώσας συμμαχίας του.
Οι πιθανότητες είναι ότι παρά το γεγονός ότι η Τουρκία βρίσκεται σε βαθιά οικονομική κρίση, μπορεί να κερδίσει ξανά.
Οι εκλογές είναι ουσιαστικά ένα δημοψήφισμα για τον τερματισμό ή τη διατήρηση της μονοκομματικής διακυβέρνησης, η οποία διαρκεί δύο δεκαετίες.
Ο Erdogan και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) κέρδισαν διαδοχικά 13 εκλογές και τρία δημοψηφίσματα εκείνη την περίοδο, ενισχύοντας την αίσθηση του αήττητου.
Γέννησε μια ολιγαρχία που θα κάνει τα πάντα για να διατηρηθεί στην εξουσία
Αυτό άνοιξε το δρόμο για μια αργή κατάληψη της εξουσίας κατά την οποία ο Erdogan κατέλαβε τον έλεγχο βασικών κρατικών θεσμών, υπέταξε το δικαστικό σώμα και τα μέσα ενημέρωσης στην εκτελεστική εξουσία και διέδωσε ένα μείγμα ισλαμισμού και επιθετικού εθνικισμού στην κοινωνία.
Αναπόφευκτα, κατά τη διάρκεια μιας τόσο μακράς παραμονής στην εξουσία, η διαφθορά και ο νεποτισμός ανώτατου επιπέδου έχουν παγιωθεί.
Τα τελευταία 10 χρόνια, περισσότερη δύναμη συγκεντρώθηκε στον ίδιο τον Erdogan, και ως αποτέλεσμα, οι ρωγμές στο έδαφος πάνω στο οποίο είναι χτισμένο το εύθραυστο σύστημα της Τουρκίας έχουν βαθύνει
Το κράτος έχει γίνει δυσλειτουργικό, καθώς ο τρόπος διακυβέρνησής του γέννησε μια διεφθαρμένη ολιγαρχία και, μέσω του τεράστιου αριθμού ανθρώπων που απασχολούνται στον κρατικό μηχανισμό, ένα πιστό τμήμα ψηφοφόρων που βλέπουν τις επερχόμενες εκλογές ως αγώνα για τη διατήρηση των προνομίων τους.
Ο Erdogan είναι αποφασισμένος να τους κινητοποιήσει για αυτό που θεωρεί ως την τελική μάχη για να διατηρήσει την ισοβιότητα της δύναμής του.
Με τον καιρό έδειξε την ικανότητά του να νικάει τους εχθρούς αλλάζοντας τα πολιτικά του χρώματα και διαμορφώνοντας νέες συμμαχίες, παραμένει ένας σοβαρός εχθρός για τους αντιπάλους του, έτοιμος να καταφύγει σε κάθε μέσο απαραίτητο για να επιβιώσει.
Ο χρόνος έδειξε επίσης ότι όσοι διαπραγματεύονται μαζί του, εγχώριοι ή ξένοι, συχνά αποτυγχάνουν υποτιμώντας τις ικανότητές του, ενώ παρά την διεθνή απογοήτευση από τις κινήσεις του στην διεθνή σκηνή, ο κατευνασμός λειτουργεί υπέρ του.
Με διάφορους τρόπους, το έργο ενώπιον της τουρκικής αντιπολίτευσης να τον νικήσει είναι επίπονο.
Οι δυσκολίες της αντιπολίτευσης
1. Η διαφάνεια της εκλογικής αναμέτρησης
Ο Erdogan ελέγχει δύο βασικά τμήματα μέσω των υπουργών του.
Την ασφάλεια θα παρέχει ο αμφιλεγόμενος υπουργός Εσωτερικών του Suleiman Soilu, ο οποίος βασιλεύει πάνω από εκατοντάδες χιλιάδες κομματικούς αστυνομικούς.
Ο Bekir Bozdag, ο υπουργός Δικαιοσύνης, θα είναι έτοιμος να βοηθήσει το αφεντικό του και να παρέμβει στη νομική διαδικασία όταν χρειαστεί.
Οι περιφερειάρχες διαθέτουν επίσης τεράστιες εξουσίες για να περιορίσουν τις συγκεντρώσεις της αντιπολίτευσης.
2. Δύο βασικοί θεσμοί, εμπόδια στην αντιπολίτευση.
α/ το Ανώτατο Συμβούλιο Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης και ο αμφιλεγόμενος ρόλος του δεδομένου ότι περίπου το 90% των τουρκικών μέσων ενημέρωσης βρίσκονται ήδη υπό τον έλεγχο του Erdogan.
β/ το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο, το οποίο κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Erdogan έχασε την αυτονομία του διορίζοντας πιστούς δικαστές.
Το συμβούλιο ελέγχεται από το AKP, ως τμήμα του κράτους, ωστόσο θα έχει τον τελευταίο λόγο για το εάν η υποψηφιότητα του Erdogan να διατελέσει πρόεδρος για τρίτη θητεία είναι συνταγματική ή όχι.
Η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι μπορεί να εκλεγεί για μόνο δύο θητείες.
Το συμβούλιο έχει επίσης την εξουσία να υποστηρίζει ή να απορρίπτει τις λίστες υποψηφιοτήτων των πολιτικών.
Μπορεί αυθαίρετα να αφαιρέσει ονόματα, ειδικά από τις λίστες των φιλοκουρδικών υποψηφίων από το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), επικαλούμενοι απόρρητα έγγραφα του κράτους.
Οι αποφάσεις του δεν επιδέχονται έφεσης.
Η οικονομική κρίση και ο πραγματικός αντίπαλος
Αναμφίβολα, η οικονομική κρίση, η οποία οδήγησε σε πραγματικό πληθωρισμό περίπου 150%, έχει σκορπίσει την «κούραση του Erdogan» πέρα από την παραδοσιακή αντιπολίτευση.
Με βάση μερικούς αξιόπιστους δημοσκόπους, είναι δίκαιο να υποθέσουμε ότι το κύμα κατά του Erdogan έχει δυναμικό 55-60% των ψήφων, το οποίο στην δημοσκόπηση δείχνει να χάνει έδαφος.
Αλλά ο κύριος αντίπαλος της αντιπολίτευσης είναι η ίδια η αντιπολίτευση.
Ένας συνδυασμός κεντρώων και συντηρητικών κομμάτων – το λεγόμενο «πίνακας των έξι» – απέφυγε να προσεγγίσει το φιλοκουρδικό HDP, του οποίου η σταθερή ψηφοφόρα βάση έχει περισσότερο από το 12% των ψήφων.
Είναι αδύνατο για την αντιπολίτευση να νικήσει τον Erdogan χωρίς το HDP.
Η αβεβαιότητα δείχνει ότι το άλυτο κουρδικό ζήτημα θα συνεχίσει να στοιχειώνει την Τουρκία στα εκατό χρόνια του.
Έχοντας πλήρη επίγνωση του αντικουρδικού αισθήματος, ο Erdogan παίζει το χαρτί του εθνικισμού για να βάλει σφήνες στην κατακερματισμένη αντιπολίτευση, τραβώντας τη προσοχή από την επιδεινούμενη οικονομική κρίση που δεν δείχνει με βάση την δημοσκόπηση, να απειλεί σοβαρά, τη δημοτικότητά του στο εσωτερικό.
Ο Erdogan «προσπαθεί να αντισταθμίσει την καταστροφική του διαχείριση της τουρκικής οικονομίας, να στηρίξει την εκλογική του βάση και να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους ενόψει των επικείμενων εκλογών, που του φαίνονται μάλλον περίπλοκες», υποστηρίζει ο David Rigoulet-Roze, ειδικός στη Μέση Ανατολή στο IRIS (Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Υποθέσεων) στο Παρίσι.
Το κλειδί των εκλογών, το διακύβευμα
Το κλειδί για την κατανόηση αυτών των εκλογών είναι ότι «αυτός που θα εκλεγεί πρόεδρος είναι πολύ πιο σημαντικός από τη σύνθεση του κοινοβουλίου», δεδομένων των τεράστιων εξουσιών που συγκεντρώνονται τώρα στην προεδρία.
Εάν κανένας υποψήφιος για την προεδρία δεν λάβει περισσότερο από το 50% των ψήφων στις 14 Μαΐου, τότε θα υπάρξει ένας άλλος γύρος δύο εβδομάδες αργότερα μεταξύ των δύο κορυφαίων υποψηφίων.
Ο Erdogan βασίζεται στην προσδοκία ότι εάν το κόμμα του κερδίσει τις βουλευτικές εκλογές με σημαντική διαφορά, οι ψηφοφόροι θα του δώσουν και τρίτη θητεία.
Η μόνη διαφορά αυτή τη φορά μπορεί να είναι ότι ο Erdogan θα λάβει το αποτέλεσμα ως λευκή επιταγή για μια ισόβια προεδρία και έχει όλα τα εργαλεία που χρειάζεται.
Οι κινήσεις Erdogan στο εξωτερικό
Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Erdogan περιέπλεξε για άλλη μια φορά τη σχέση της Τουρκίας με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ – καθυστερώντας τα σχέδια της Σουηδίας και της Φινλανδίας για ένταξη στο μπλοκ, απειλεί με νέα στρατιωτική εισβολή στη βόρεια Συρία, αρνείται να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, και αναζωογονεί τις εντάσεις με την αιώνια αντίπαλη Ελλάδα για τα νησιά του Αιγαίου.
Ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται πρόθυμος να εκμεταλλευτεί την εστίαση της Δύσης στον πόλεμο της Ουκρανίας, χρησιμοποιώντας πολεμική ρητορική για την υπεράσπιση των συμφερόντων της Τουρκίας και επιβάλλοντας τους δικούς του όρους πάνω από τις ευρωπαϊκές και τις αμερικανικές προτεραιότητες.
Ο Erdogan γνωρίζει πολύ καλά ότι η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας θα αποτελούσε ορόσημο για τη διατλαντική συμμαχία, με τα δύο έθνη να εγκαταλείπουν τη μακροχρόνια ουδετερότητα του Ψυχρού Πολέμου εν μέσω μιας επανεμφανιζόμενης ρωσικής απειλής.
«Επιβάλλει την ατζέντα του»
Η Άγκυρα βλέπει και τις δύο χώρες –και ειδικά τη Σουηδία– πολύ κοντά στο PKK, το οποίο διεξάγει ανταρτοπόλεμο στην Τουρκία από το 1984, που χαρακτηρίζεται από περιοδικές εκεχειρίες.
Μια δυναμική εξέγερση που ονειρεύεται ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος που ενώνει τη νοτιοανατολική Τουρκία, τη βόρεια Συρία, το βόρειο Ιράκ και ένα μικρό κομμάτι του βορειοανατολικού Ιράν, το PKK έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική ομάδα τόσο από την ΕΕ όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Erdogan λέει ότι θέλει «συγκεκριμένα» και «σοβαρά» βήματα από τη Σουηδία και τη Φινλανδία προτού τους επιτρέψει στο ΝΑΤΟ.
Στην πραγματικότητα, θέλει να διαπραγματευτούν απευθείας μαζί του για να πάρουν το πράσινο φως.
«Κοιτάζει» την Ουκρανία, αλλά «αλληθωρίζει» στην κουρδική βόρεια Συρία
Ο Τούρκος πρόεδρος θέλει επίσης οι δυτικές χώρες να άρουν τους περιορισμούς στις εξαγωγές όπλων και τεχνολογίας που επιβλήθηκαν στα τέλη του 2019 μετά την τουρκική επίθεση στις κουρδικές δυνάμεις στη βόρεια Συρία. Οι Κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την ήττα της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος στη Συρία και βασικό σύμμαχο του διεθνούς συνασπισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που πολεμά τους τζιχαντιστές.
«Με την προοπτική μιας νέας επίθεσης κατά των κουρδικών δυνάμεων στη βόρεια Συρία και απειλώντας να μπλοκάρει τις αιτήσεις του ΝΑΤΟ της Σουηδίας και της Φινλανδίας, ο Erdogan προσπαθεί να δείξει ότι δεν θα συμβιβαστεί με τους τουρκικούς εθνικιστικούς σκοπούς – και ότι μπορεί να επιβάλει την ατζέντα και τις προτεραιότητές του στη διεθνή σκηνή», δηλώνει ο Rigoulet-Roze.
«Σαν παίκτης πόκερ»
Με τις προεδρικές και τις κοινοβουλευτικές εκλογές να πλησιάζουν, το γεωπολιτικό παιχνίδι σκακιού του Erdogan με τη Δύση θα μπορούσε κάλλιστα να του προσφέρει εκλογικό όφελος.
Μια προηγούμενη δημοσκόπηση του Γερμανικού Ταμείου Marshall έδειξε ότι το 58,3%των Τούρκων θεωρούν τις ΗΠΑ ως τη «μεγαλύτερη απειλή» για τα «εθνικά συμφέροντα» της Τουρκίας, ενώ το 62,4% πιστεύει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θέλουν να «διαιρέσουν και να διαλύσουν την Τουρκία καθώς είχαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην το παρελθόν”.
Ένας ακόμη μεγαλύτερος αριθμός, 69,8%, πιστεύει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν συμβάλει στην ενίσχυση των αυτονομιστικών οργανώσεων όπως το PKK.
«Ο Erdogan είναι πραγματικό πολιτικό ζώο.
Ενεργεί σαν παίκτης πόκερ στην παγκόσμια σκηνή», είπε ο Rigoulet-Roze.
«Αλλά συχνά κρύβεται μια εγχώρια ατζέντα πίσω από τα παιχνίδια του με τη Δύση – και οι διάφορες στάσεις του στην παγκόσμια αρένα δεν είναι παρά μια απάντηση στα εγχώρια προβλήματα και μια αντανάκλαση της επιθυμίας του να διατηρήσει την εξουσία του».
Η Τουρκία προκαλεί εξίσου συμμάχους και εχθρούς αναζητώντας “μεγαλύτερο ρόλο στην παγκόσμια σκηνή”
Ο Τούρκος Πρόεδρος αρέσκεται στον να ακολουθεί πολιτικές και τακτικές στο εξωτερικό με βλέμμα στην εγχώρια ατζέντα, σε «ad-hoc» βάση, είπε ο Rigoulet-Roze, αντί να λειτουργεί βάσει μιας γενικής στρατηγικής.
Ως επί το πλείστον, είναι προκλητικές ενέργειες – ο Erdogan γνωρίζει ότι δεν μπορεί να κάψει τις γέφυρες με τη Δύση ή να ξαναφτιάξει τον κόσμο με τους όρους του».
Πράγματι, ο Erdogan γνωρίζει πολύ καλά ότι η ΕΕ εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας (είναι μέρος της τελωνειακής ένωσης) και ότι οι ΗΠΑ έγιναν η τρίτη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της Τουρκίας το 2020.
«Εξαιρετικά ευάλωτη» – Η Τουρκία ταχυδακτυλουργεί τις σχέσεις με τη Ρωσία και την Ουκρανία εν μέσω οικονομικής κρίσης
Πιο πρόσφατα, ο Erdogan αρνήθηκε να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία.
Η Άγκυρα δεν θέλει να «ανταγωνιστεί τη Ρωσία» επειδή η πολιορκημένη τουρκική οικονομία είναι «εξαιρετικά ευάλωτη» σε απώλεια ρωσικού σιταριού και ενέργειας, σύμφωνα με τον Howard Eissenstat, ειδικό για την Τουρκία στο Πανεπιστήμιο St. Lawrence της Νέας Υόρκης και στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής, στην Ουάσιγκτον, DC.
«Επιφανειακά μερικές φορές φαίνεται ότι ο Erdogan είναι ο κύριος αυτού του παιχνιδιού εναντίον της Δύσης – αλλά στην πραγματικότητα τους δοκιμάζει κάθε φορά, βλέποντας πόσο μακριά μπορεί να φτάσει, βλέποντας αν μπορεί να κάνει κάποιο είδος γεωπολιτικής νίκης στην περιφερειακή σκακιέρα ή μια οικονομική νίκη για να προσπαθήσουμε να ανακουφίσουμε την οικονομική πίεση που δέχεται η Τουρκία», δήλωσε ο Rigoulet-Roze.
«Η θέση του Erdogan δεν είναι τόσο άνετη όσο φαίνεται, γιατί κινδυνεύει πραγματικά να ανταγωνιστεί όλα τα άλλα μέλη του ΝΑΤΟ και να κάνει την Τουρκία το μαύρο πρόβατο της συμμαχίας».
Ο Erdogan προσπαθεί να κάνει την Τουρκία ξανά μεγάλη δύναμη – τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.
«Ο Erdogan είναι πολύ νοσταλγικός για το οθωμανικό αυτοκρατορικό μεγαλείο, το οποίο έχει μια βαθιά απήχηση στη σύγχρονη τουρκική ψυχή – αυτή η ιδέα ότι η Τουρκία πρέπει για άλλη μια φορά να αναγνωριστεί ως μεγάλη δύναμη, ακόμα κι αν δεν μπορεί να έχει μια αυτοκρατορία», είπε ο Rigoulet-Roze. .
«Δυστυχώς για τον Erdogan, η πραγματικότητα περιορίζει αυτές τις φιλοδοξίες, επειδή οι σημαντικές οικονομικές δυσκολίες της Τουρκίας σημαίνουν ότι δεν έχει την πολυτέλεια να απομονωθεί».
Τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, το μετριοπαθές ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Erdogan κέρδισε και διατήρησε την εξουσία επειδή «διαβεβαίωσε τους Τούρκους για συνεχείς βελτιώσεις στο βιοτικό επίπεδο», είπε ο Rigoulet-Roze..
Αλλά αυτή η φήμη για οικονομική επάρκεια έχει εξαφανιστεί, φέρνοντας τον Erdogan σε αντίθεση με εκατομμύρια ψηφοφόρους στους οποίους έχει βασιστεί για υποστήριξη. Εξ ου και οι διπλωματικές προσεγγίσεις του στις πλούσιες πετρομοναρχίες του Κόλπου που προηγουμένως περιφρονούσε.
Άλλη τότε, άλλη τώρα
Παρ’ όλα τα προβλήματά του, ο Erdogan γνωρίζει ότι η γεωγραφική θέση της Τουρκίας –στο σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Μαύρης Θάλασσας, του Καυκάσου και της Μέσης Ανατολής– την καθιστά απαραίτητη για τη Δύση από στρατηγική άποψη.
Ο Ψυχρός Πόλεμος έχει παρέλθει προ πολλού, αλλά οι παράγοντες που παρακίνησαν το ΝΑΤΟ να κάνει την Τουρκία το μόνο μέλος της Συμμαχίας στη Μέση Ανατολή το 1952 δεν έχουν εξαφανιστεί.
Όσο κι αν οι απειλές του Erdogan για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας εξοργίζουν τα μέλη του ΝΑΤΟ, ξέρουν ότι πρέπει να συνεργαστούν μαζί του.
Αλλά ενώ πολλά παραμένουν ίδια, η φύση της τουρκικής πολιτικής έχει αλλάξει πολύ από τον Ψυχρό Πόλεμο.
Τότε, η Τουρκία ήταν κοσμική, αντικομμουνιστική, φιλοδυτική και φιλοευρωπαϊκή, σήμερα κυριαρχείται από ένα ισλαμο-εθνικιστικό κόμμα, με αρχηγό που στοχεύει στην… ισοβιότητα!
www.bankingnews.gr