Ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται, η Γερμανία βρίσκεται αντιμέτωπη με τα λάθη της στην εξωτερική πολιτική και το πολιτικό κατεστημένο της χώρας εισέρχεται σε διαδικασία ενδοσκόπησης, αυτοαμφισβήτησης και αντεγκλήσεων.
Έπειτα από χρόνια διαλέξεων στη Δύση ότι η “Ostpolitic” -πολιτική προσέγγισης και οικονομικής αλληλεξάρτησης- ήταν το μόνο που χρειαζόταν για να κρατηθεί υπό έλεγχο η Ρωσία, οι Γερμανοί πολιτικοί, τα ΜΜΕ και η ακαδημαϊκή ελίτ της χώρας διερωτώνται πώς γίνεται να έκαναν τόσο λάθος, σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico.
Σπάνια η εμπιστοσύνη μιας χώρας για τον εαυτό της και τη θέση της στον κόσμο έχει κονιορτοποιηθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς,που διαδέχθηκε την Άνγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία τον Δεκέμβριο, αφαίρεσε μία σελίδα από το “βιβλίο” της προκατόχου του, σε μια δραματική στροφή 180 μοιρών στην εξωτερική πολιτική. Ονομάστηκε Zeitenwende (ιστορική αλλαγή), ενώ το σχέδιο περιελάμβανε μια δέσμευση να δαπανηθούν 100 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα βραχυπρόθεσμα.
Ωστόσο, εβδομάδες αργότερα, ο πανικός στο γερμανικό κατεστημένο για την εσφαλμένη εκτίμηση σχετικά με τον Βλαντίμιρ Πούτιν έχει δώσει τη θέση του σε μια πιο προκλητική στάση απέναντι στους συμμάχους που απαιτούν από το Βερολίνο να παρέχει στην Ουκρανία κάτι παραπάνω από ενθάρρυνση και μερικούς πυραύλους της σοβιετικής εποχής.
Η Γερμανία δεν πούλησε την ψυχή της στη Ρωσία από τη μια μέρα στην άλλη. Ήταν μια διαδικασία που κράτησε χρόνια, στο τέλος της οποίας ολόκληρη η χώρα ήταν συνένοχη.
Το Politico συνέταξε μία λίστα με Γερμανούς που ευθύνονται περισσότερο για την άστοχη προσέγγιση της Γερμανίας προς τη Ρωσία και τον ηγέτη της, με την Άνγκελα Μέρκελ να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας.
ΑΝΓΚΕΛΑ ΜΕΡΓΚΕΛ
Κανείς Γερμανός δεν είναι πιο υπεύθυνος για την κρίση στην Ουκρανία από τη Μέρκελ. Ως καγκελάριος από το 2005 έως το 2021, η Μέρκελ ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από την άρνηση του ΝΑΤΟ να δώσει καθεστώς ένταξης στην Ουκρανία. Ακόμη και μετά την εισβολή της Μόσχας στη Γεωργία, τον βομβαρδισμό της Συρίας, την προσάρτηση της Κριμαίας, τον πόλεμο στο Ντονμπάς, την κατάρριψη του MH-17, τη δολοφονία ενός Τσετσένου στο κέντρο του Βερολίνου και τη δηλητηρίαση του Αλεξέι Ναβάλνι, η Μέρκελ επέμεινε ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να συνετιστεί.
Ήταν τόσο σίγουρη ότι η συνεργασία με τη Ρωσία ήταν ο δρόμος προς την ειρήνη που έδωσε το “πράσινο φως” για το αμφιλεγόμενο έργο Nord Stream 2 το 2015, παρά την κατοχή της Κριμαίας από τον Πούτιν και τον πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία. Από τότε που ξεκίνησε ο τελευταίος πόλεμος, η Μέρκελ παραμένει ουσιαστικά εξαφανισμένη. Τον περασμένο μήνα, είπε, μέσω εκπροσώπου της, ότι εμμένει στην απόφασή της το 2008 να εμποδίσει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Τελευταία φορά εθεάθη να κάνει διακοπές στην Τοσκάνη.
ΦΡΑΝΚ ΒΑΛΤΕΡ ΣΤΑΪΝΜΑΓΕΡ
Έμπιστος του πρώην καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ ήταν από την αρχή υπέρμαχος της ενεργειακής συμμαχίας του Βερολίνου με τη Μόσχα μέσω των αγωγών “Nord Stream”. Όπως αρκετοί Σοσιαλδημοκράτες, ο Στάινμαγερ υποστήριξε ότι το έργο θα εγγυηθεί την ειρήνη δημιουργώντας αμοιβαία εξάρτηση μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας. Ως υπουργός Εξωτερικών της Μέρκελ συνέχιζε να πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση απέναντι στις όλο και πιο επιθετικές ενέργειες της Μόσχας.
Επίσης, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια επιβολής διπλωματικών λύσεων στην Ουκρανία, με πιο αξιοσημείωτη τη λεγόμενη Φόρμουλα Σταϊνμάγερ, η οποία θα είχε εδραιώσει την επιρροή της Ρωσίας στη χώρα. Τώρα ο πρόεδρος της Γερμανίας αναγνώρισε ότι έκανε λάθος που υποστήριξε τον Nord Stream και είχε εκτιμήσει εσφαλμένα τον Πούτιν. Πάντως, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αρνήθηκε να τον υποδεχθεί στο Κίεβο.
ΓΚΕΡΧΑΡΝΤ ΣΡΕΝΤΕΡ
Αφού έχασε την καγκελαρία από τη Μέρκελ του 2005, ο Σρέντερ θα μπορούσε να είχε αποσυρθεί στο Αννόβερο για μια ήσυχη ζωή με την οικογένειά του. Όσον αφορά στην πολιτική, η καγκελαρία του ήταν αναμφισβήτητα η πιο επιτυχημένη της γενιάς του. Ωστόσο, όπως πολλοί πολιτικοί ακολούθησε το χρήμα. Η απόφαση του Σρέντερ λίγες εβδομάδες αφότου άφησε τα καθήκοντά του να υπηρετήσει ως πρόεδρος στο έργο του αγωγού Nord Stream, το οποίο είχε εγκρίνει τις τελευταίες μέρες του ως καγκελάριος, τον τοποθετεί σε μια δική του κατηγορία στην κλίμακα “chutzpah”. Το μόνο θετικό που θα μπορούσε να πει κάποιος για τον Σρέντερ είναι ότι είναι αιώνια πιστός. Δυστυχώς, το αντικείμενο της πίστης του είναι ο Πούτιν.
Κάποιος θα μπορούσε να συγχωρήσει τον Σρέντερ για τον πρώτο αγωγό Nord Stream. Εξάλλου, αρκετοί στη Δύση έκαναν λάθος για τον Πούτιν. Αλλά αντί να κάνει πίσω, ο Σρέντερ έκανε ακόμη πιο σφιχτό εναγκαλισμό και έγινε ο πιο ισχυρός υποστηρικτής του Πούτιν στη Δύση. Ο Σρέντερ προσπάθησε να μεσολαβήσει σε μια ειρηνευτική συμφωνία πηγαίνοντας στη Μόσχα τον Μάρτιο, μια επίσκεψη που πολλοί θεώρησαν ως κάτι παραπάνω από μια προσπάθεια να αναμορφώσει η δική του εικόνα. Πρόσφατα δήλωσε στους New York Time ότι ο πόλεμος της Ρωσίας ήταν ένα “λάθος”, αλλά ήταν προκλητικός για τις δικές του ενέργειες. “Δεν θα πω mea culpa”, είπε.
ΤΖΟ ΚΑΪΖΕΡ
Ως διευθύνων σύμβουλος του κολοσσού της Siemens από το 2013 έως το 2021, ο Kάιζερr φλέρταρε αδιάκοπα με επιχειρήσεις στη Ρωσία. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, ο Κάιζε αρνήθηκε να ακυρώσει ένα ταξίδι στη Μόσχα για να συναντήσει τον Πούτιν στην ιδιωτική του κατοικία. Προειδοποίησε τους επικριτές του στη συνέχεια, λέγοντας ότι δεν θα επέτρεπε “οι προσωρινές αναταράξεις να επηρεάσουν υπερβολικά τα μακροπρόθεσμα σχέδιά μας”. Ο Kaeser ζήτησε πρόσφατα συγγνώμη για τα σχόλια, λέγοντας ότι ο Πούτιν τον ξεγέλασε.
ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΡΑΪΤΣΛΕ
Ως η κινητήρια δύναμη πίσω από τον κολοσσό βιομηχανικού αερίου Linde τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ο Ράιτσλε ώθησε την εταιρεία όλο και πιο βαθιά στη Ρωσία. Ελάχιστα στελέχη στη Γερμανία ήταν τόσο κοντά στην κυβέρνηση του Πούτιν όλα αυτά τα χρόνια όσο ο Ράιτσλε, ένα πρώην στέλεχος της BMW που υπηρέτησε αρχικά ως διευθύνων σύμβουλος της Linde και στη συνέχεια ως πρόεδρός της, μια θέση από την οποία παραιτήθηκε τον Μάρτιο.
Πέρυσι, επέβλεψε μια συμφωνία 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom για την κατασκευή ενός τεράστιου κόμβου επεξεργασίας φυσικού αερίου κοντά στα σύνορα της Ρωσίας με την Εσθονία. Μέχρι στιγμής, η εταιρεία συνεχίζει με το έργο. Ενώ ο Ράιτσλε τήρησε σιγήν ιχθύος για την κατάσταση στην Ουκρανία, η εταιρεία δήλωσε πρόσφατα σε μια δήλωση ότι “ανησυχεί βαθύτατα για την ανθρωπιστική κρίση”. Απλώς δεν ανησυχεί αρκετά για να σταματήσει να συναλλάσσεται με τον Πούτιν, υπογραμμίζει το Politico.
ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ
Η ετήσια διάσκεψη μπορεί να μοιάζει κάτι περισσότερο από μια καλή δικαιολογία για τις παγκόσμιες ελίτ να δοκιμάσουν τις απολαύσεις της βαυαρικής πρωτεύουσας. Αλλά είναι επίσης ένα εξαιρετικό μέρος για επιχειρηματική δραστηριότητα και δικτύωση, γι’ αυτό πολλοί συμμετέχοντες προέρχονται από τον επιχειρηματικό κόσμο. Τόσο ο Χόρστ Τέλτσικ, ο οποίος υπηρέτησε ως κύριος σύμβουλος του πρώην καγκελάριου Χέλμουτ Κολ πριν αναλάβει το συνέδριο το 1999, όσο και ο Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ, Γερμανός πρώην διπλωμάτης που έγινε σύμβουλος αναλαμβάνοντας τα ηνία το 2008, δυσκολεύονταν να προσφύγουν κατά Ρώσων αξιωματούχων και επιχειρηματιών. Το αποτέλεσμα της προσέγγισης ήταν να νομιμοποιηθεί η Ρωσία ως εταίρος για γερμανικές επιχειρήσεις, παρά τις κυρώσεις που η Δύση είχε επιβάλει στη χώρα. Ο Ράιτσλε της Linde, πρώην πρόεδρος του συμβουλευτικού συμβουλίου της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, και ο Κάιζερ της Siemens, ο νυν πρόεδρος, υποστήριξαν αυτήν την ενίσχυση.
Υπό τον Ίσινγκερ, ο Χέρμαν Γκρεφ, διευθύνων σύμβουλος της Sberbank, της μεγαλύτερης τράπεζας της Ρωσίας, προσχώρησε στο διοικητικό συμβούλιο. Αυτή την εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μέτρα για την περαιτέρω απομόνωση της τράπεζας από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ένας άλλος τακτικός της Διάσκεψης είναι ο Σεργκέι Λαβρόφ, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, που πολλοί θεωρούν ότι είναι εγκληματίας πολέμου. Ο Ίσινγκερ χαιρέτισε τον Λαβρόφ το 2018 ως “αγαπητέ Σεργκέι”. Ο Τέλτσικ, ο οποίος υποστηρίζει μια πολιτική “δούναι και λαβείν” με τη Ρωσία, περιέγραψε τον Πούτιν το 2019 ως “γοητευτικό, εξωστρεφή και ανοιχτό”. Όταν ρωτήθηκε πρόσφατα αν έχει αναθεωρήσει, είπε ότι εμμένει σ’ αυτήν τη θεώρησή του καθώς έτσι ήταν εκείνη την εποχή.
Ερωτηθείς πρόσφατα εάν θα ήθελε να αναθεωρήσει αυτήν την αξιολόγηση, είπε ότι την υποστήριξε γιατί «έτσι ήταν εκείνη την εποχή».
ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Η κύρια πλατφόρμα της Germany Inc για την αξιοποίηση της ρωσικής αγοράς είναι ένας οργανισμός γνωστός ως “Ost-Ausschuss” ή Ανατολική Επιτροπή. Ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950, τα μέλη της ομάδας περιλαμβάνουν τις περισσότερες από τις πιο γνωστές γερμανικές εταιρείες, από την BMW έως τη VW και τον χημικό κολοσσό BASF. Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, η ομάδα αυτή ήταν επίσης ο καλύτερος φίλος της Μόσχας στο Βερολίνο, καθώς αγωνιζόταν κατά των αυστηρότερων κυρώσεων. Το 2015 πίεσε για την έγκριση του Nord Stream 2.
Την Τρίτη, ο επικεφαλής της Επιτροπής, Όλιβερ Ερμές, ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί για να επικεντρωθεί στο να βοηθήσει τη δική του εταιρεία να περιηγηθεί στο νέο γεωπολιτικό τοπίο. Καταδίκασε τον πόλεμο “με τον πιο έντονο τρόπο” αλλά υποστήριξε επίσης ότι «οι αμοιβαίες οικονομικές εξαρτήσεις… δυνητικά συμβάλλουν στην αποκλιμάκωση».
ΜΑΤΙΑΣ ΠΛΑΤΣΕΚ
Πρώην πρωθυπουργός του γερμανικού κρατιδίου Βρανδεμβούργου και ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών, ο Πλάτσεκ υπήρξε το πιο ευγενικό πρόσωπο της ρωσικής επιθετικότητας στο Βερολίνο. Γεννήθηκε και ανατράφηκε στην κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία, ο Πλάτσεκ προσπάθησε να πείσει τους Γερμανούς ότι δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν από τη Ρωσία.
Ο Πλάτσεκ συχνά υποστήριζε ότι η Ρωσία ήταν παρεξηγημένη και πως η Δύση θα έπρεπε να χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τη Μόσχα. Σε βιβλίο του το 2020, “Χρειαζόμαστε μια νέα Ostpolitik”, σημείωσε ότι η διεθνής κοινότητα θα έπρεπε να αναγνωρίσει την Κριμαία ως μέρος του ρωσικούς εδάφους, μία απαίτηση που εξέφρασε πρώτη φορά λίγο μετά τη ρωσική εισβολή το 2014. Έκτοτε αναθεώρησε αυτή τη στάση. Μία ημέρα μετά τη ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο. ο Πλάτσεκ παραδέχθηκε ότι είχε κάνει λάθος για τη Ρωσία. Λίγες μέρες αργότερα παραιτήθηκε από πρόεδρος του Γερμανο-Ρωσικού Φόρουμ, μιας μη κερδοσκοπικής ομάδας που ηγήθηκε για την προώθηση των δεσμών μεταξύ των δύο χωρών.
ΤΖΟΡΤ ΡΕΣΤΛΕ
Πολύ γνωστός ρεπόρτερ της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης και παρουσιαστής του ειδησεογραφικού περιοδικού “Monitor”, ο Ρέστλε διατύπωσε την άποψη ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς ευθύνεται για τον ανταγωνισμό με τη Ρωσία. Αν και επικρίνει τον Πούτιν και τον πόλεμο, ο Ρέστλε έχει προωθήσει μια γραμμή στον κυρίαρχο δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σταθμό της Γερμανίας (την κύρια πηγή ειδήσεων για τους περισσότερους Γερμανούς) που απεικονίζει τη Δύση ως ένοχη στην αντιπαράθεσή της με τη Ρωσία όσο και ο Πούτιν.
ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΜΕΡΤΣ
Εκ πρώτης όψεως, ο Μερτς, νέος ηγέτης των συντηρητικών Χριστιανοδημοκρατών (CDU) της Γερμανίας, φαινόταν να μην έχει καμία σχέση με το τέλμα με τη Ρωσία. Ωστόσο, σε καίριες στιγμές στον διάλογο για την πολιτική της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια, ο Μερτς, ο οποίος κέρδισε την ηγεσία τoυ CDU στην τρίτη του προσπάθεια, βρισκόταν στη λάθος πλευρά της ιστορίας. Χρειάστηκε η δηλητηρίαση του Ναβάλνι το 2020 για να πειστεί ότι το Nord Stream 2 μπορεί να μην ήταν καλή ιδέα.
Ακόμη και τότε, ο Μερτς, μακροχρόνιος υποστηρικτής του έργου, ζήτησε μόνο μορατόριουμ στην κατασκευή του αγωγού. Πιο πρόσφατα, αντιτάχθηκε στον αποκλεισμό της Ρωσίας από το σύστημα πληρωμών SWIFT ενόψει της εισβολής της 24ης Φεβρουαρίου.
Προειδοποιώντας ότι η κίνηση θα μπορούσε να ισοδυναμεί με την ανάφλεξη μιας “ατομικής βόμβας”, όσον αφορά στις πιθανές επιπτώσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ο Μερτς προειδοποίησε κατά του αποκλεισμού της Ρωσίας. Αργότερα ανέστρεψε την πορεία του και τώρα πιέζει για μια πιο σκληρή γραμμή. Επισκέφθηκε το Κίεβο αυτή την εβδομάδα.
ΓΙΟΥΡΓΚΕΝ ΧΑΜΠΕΡΜΑΣ
Καμία προσωπικότητα δεν έχει μεγαλύτερη επιρροή από τον Χάμπερμας, άνθρωπο που πολλοί θεωρούν ως τον ανεπίσημο φιλόσοφο του γερμανικού κράτους.
Ένας πραγματιστής και κάποτε οπαδός της Σχολής της Φρανκφούρτης, ο Χάμπερμας, 92 ετών, έχει χρησιμεύσει ως “μάντης” για την κυρίαρχη αριστερά της Γερμανίας για δεκαετίες. Το τελευταίο μαργαριτάρι της σοφίας του: Η Γερμανία είχε δίκιο που δεν έστειλε όπλα στην Ουκρανία.
ΜΑΝΟΥΕΛΑ ΣΒΕΣΙΓΚ
Η Σβέσιγκ προοριζόταν για σπουδαία πράγματα. Πρώην υπουργός Οικογενειακών Υποθέσεων της Μέρκελ, η Σοσιαλδημοκράτισσα έγινε πρωθυπουργός του κρατιδίου του Μεκλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας το 2017. Επιζήσασα του καρκίνου από την Ανατολή, η Σβέσιγκ θεωρήθηκε από πολλούς ως το μέλλον του SPD, ώσπου ο αγωγός “Nord Stream 2” μπήκε στη μέση. Το ότι το γερμανικό άκρο του αγωγού τελειώνει στην πατρίδα της θα μπορούσε να θεωρηθεί κακή τύχη αν δεν ήταν το γεγονός ότι η ίδια πίστευε σε αυτό αληθινά. Σπάνια έχανε την ευκαιρία τα τελευταία χρόνια να υπερασπιστεί το έργο – και τη Ρωσία – φτάνοντας στο σημείο να ιδρύσει ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα με χρήματα από την Gazprom για να ολοκληρώσει το έργο σε περίπτωση που παρακώλυσης από τις κυρώσεις των ΗΠΑ.
“Έχετε την επιλογή μεταξύ ρωσικού φυσικού αερίου από τον αγωγό της Βαλτικής… ή αμερικανικού αερίου, που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ”, είχε πει στους βουλευτές κατά τη διάρκεια μιας έντονης σύσκεψης το 2020. Πιο πρόσφατα, άλλαξε το τροπάρι λέγοντας ότι το ίδρυμα ήταν λάθος και ότι ο Πούτιν έπρεπε να λογοδοτήσει για την επίθεση στην Ουκρανία.