Οι επικλήσεις περί διεθνούς φιλελεύθερης τάξης βασισμένης σε κανόνες και υπεράσπισης της Δημοκρατίας έναντι των αυταρχικών καθεστώτων είναι το ιδεολογικό επίχρισμα της επιβολής της αμερικανικής γεωπολιτικής ηγεμονίας.
Προς επίρρωση, η σύγκρουση στην Ουκρανία είναι… big business για τους αμερικανικούς εργολάβους άμυνας, τους λεγόμενους «Big Five», στέλνοντας τις μετοχές τους σε δυσθεώρητα ύψη και εκτινάσσοντας τα κέρδη τους.
Πριν εγκρίνει το τελευταίο πακέτο 61 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το Κογκρέσο των ΗΠΑ είχε εγκρίνει τέσσερα νομοσχέδια για τις δαπάνες της Ουκρανίας συνολικού ύψους 113 δισ. δολαρίων από την έναρξη της σύγκρουσης τον Φεβρουάριο του 2022.
Η μερίδα του λέοντος της συνολικής πρωτοβουλίας δαπανών, ή 61,8 δισεκατομμύρια δολάρια (54,7%), πήγε στο Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, το οποίο τίμησε.. τους μεγάλους εργολάβους με επικερδείς νέες συμβάσεις.
Ο πόλεμος ως ευκαιρία
Ωστόσο, τα 61,8 δισεκατομμύρια δολάρια είναι.. μια σταγόνα σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό σχεδόν 1 τρισ. δολαρίων του προϋπολογισμού του Πενταγώνου που αντιπροσωπεύει περίπου το 40% των αμυντικών δαπανών σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) για το 2023.
Οι Big Five, δηλαδή οι Lockheed Martin, RTX (πρώην Raytheon), Boeing, Northrop Grumman και General Dynamics, φάνηκαν έτοιμοι να κάνουν χρυσές δουλείες πριν ξεκινήσει η ειδική στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας.
Τον Ιανουάριο του 2022, κορυφαίοι εργολάβοι στο αμυντικό τομέα των ΗΠΑ θεώρησαν την τότε επιδεινούμενη κατάσταση για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια ως επιχειρηματική ευκαιρία.
Συγκεκριμένα, ο διευθύνων σύμβουλος της Raytheon, Greg Hayes, δήλωσε ότι μια πιθανή στρατιωτική σύγκρουση στην Ουκρανία και οι εντάσεις στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού δημιουργούν «ευκαιρίες για διεθνείς πωλήσεις».
«Περιμένω πλήρως ότι θα δούμε κάποιο όφελος από αυτό», παρατήρησε ο Hayes.
Από την πλευρά του, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Lockheed, James Taiclet, προέβλεψε ότι ο προϋπολογισμός των 740 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Πενταγώνου θα συνεχίσει να αυξάνεται το 2023 λόγω της αυξανόμενης αστάθειας.
Τα κέρδη των μετοχών
Πράγματι, οι Big Five έχουν δει εντυπωσιακή αύξηση κεφαλαιοποίηση τους τον πρώτο χρόνο της ρωσικής ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης
Σύμφωνα με το Quincy Institute for Responsible Statecraft, οι μετοχές των Lockheed Martin, RTX, Boeing, Northrop Grumman και General Dynamics είχαν αυξηθεί σε αξία 12,78% κατά μέσο όρο μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023.
Οι μετοχές τους, κατά μέσο όρο, ξεπέρασαν το S&P 500 κατά 17,82%, τον σύνθετο δείκτη NASDAQ κατά 23,88% και τον Dow Jones Industrial Average κατά 12,71%.
Από τις 26 Απριλίου, η μετοχή της Lockheed Martin αποτιμάται στα 461,29 δολάρια καταγράφοντας άνοδο 12,71% από την έναρξη των εχθροπραξιών.
Στις 28 Νοεμβρίου 2022, πραγματοποίησε ρεκόρ, φτάνονττας στα 496,23 δολ..
Η εταιρεία παρέχει αντιαρματικούς πυραύλους Javelin, κινητούς πυραύλους πυροβολικού HIMARS και πυραύλους αεράμυνας PAC-3, καθώς και άλλα πυρομαχικά και πυραύλους στην Ουκρανία.
Τα έσοδα της εταιρείας για τους δώδεκα μήνες που έληξαν στις 31 Μαρτίου 2024 ήταν 69,6 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 5,28% από το 2022.
Η μετοχή της General Dynamics έχει σημειώσει άνοδο από 227,98 δολ. (22 Φεβρουαρίου 2022) σε 284,41 δολ. ((26 Απριλίου) ή αύξηση 24,75%.
Εφτασε σε ιστορικά ύψηλά, στα 295,18 δολ. στις 5 Απριλίου και στη συνέχεια αντιμετώπισε μία ελαφρά πτωτική τάση που ορισμένοι σύνδεσαν την πρώτη με το γεγονός ότι Ρωσία πέτυχε να χτυπήσει επιτυχώς τα κύρια άρματα μάχης M1A1 Abrams στην ειδική στρατιωτική επιχείρηση.
Η Ουκρανία αναφέρθηκε ότι απέσυρε αθόρυβα τα Abrams της από την πρώτη γραμμή για να αποφύγει την αυξανόμενη απειλή από ρωσικά drones.
Τα συνολικά έσοδα της εταιρείας για το 2023 ήταν 42,3 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 7,3% από το 2022.
Την παραμονή της σύγκρουσης, η μετοχή της RTX Corporation ήταν 98,12 δολ. στη συνέχεια ανέβηκε στα 104,27 $ στις 11 Απριλίου 2022 και έκτοτε έχει δει μια σειρά από σκαμπανεβάσματα.
Ωστόσο, έκανε άλμα 45,3% από τον Οκτώβριο έως τον Απρίλιο, προφανώς λόγω του συνδυασμού των εχθροπραξιών στο Ισραήλ και την Ουκρανίας.
Η RTX είναι διάσημη για την παραγωγή Stingers, προηγμένων πυραύλων αέρος-αέρος μεσαίου βεληνεκούς (AMRAAM), MIM-104 Patriots και πυρομαχικών αεράμυνας που χρησιμοποιούνται από τον ουκρανικό στρατό στη ζώνη μάχης.
Τον Ιανουάριο, ο αμυντικός ανάδοχος επιλέχθηκε για την κατασκευή 1.000 αμερικανικών πυραύλων Patriot για τον εξοπλισμό των ευρωπαϊκών κρατών μελών.
Η RTX ανέφερε πωλήσεις 68,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, αυξημένες κατά 3% σε σύγκριση με το 2022.
Η μετοχή της Northrop Grumman άρχισε να αυξάνεται από 409,67 δολ. στις 22 Φεβρουαρίου 2022, στα 480,45 δολ. στις 26 Απριλίου, σημειώνοντας άλμα 17,28%.
Προμήθευσε τα ουκρανικά στρατεύματα με διάφορους τύπους στρατιωτικού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων των αυτόματων πυροβόλων Bushmaster και επιθετικό σύστημα του αεροσκάφους RQ-4 Global Hawk.
Οι πωλήσεις της Northrop Grumman αυξήθηκαν κατά 7% στα 39,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, σε σύγκριση με 36,6 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022.
Η μετοχή της Boeing ήταν 201,48 δολάρια πριν από τη σύγκρουση.
Μειώθηκε απότομα τον Μάιο και ξανά τον Σεπτέμβριο του 2022, στη συνέχεια ανέκαμψε φτάνοντας τα 264,27 δολ. στις 11 Δεκεμβρίου 2023.
Από τις 26 Απριλίου, έχει υποχωρήσει στα 167,22 $.
Η Boeing δεν έχει ακόμη ανακάμψει πλήρως από τα εμπόδια που προκάλεσε η πανδημία του COVID.
Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, ένας πρόσφατος έλεγχος έξι εβδομάδων από την Ομοσπονδιακή Διοίκηση Αεροπορίας (FAA) της παραγωγής της Boeing του τζετ 737 Max εξέθεσε πολλά προβλήματα.
Προμήθευσε την Ουκρανία με βόμβες μικρής διαμέτρου εκτοξευόμενες από το έδαφος.
Η Boeing κέρδισε έσοδα 77,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, κλείνοντας την οικονομική περίοδο με καθαρή απώλεια 2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το δόλωμα για την Ευρώπη
Η στρατικοποίηση της Ευρώπης ως απάντηση στον… κίνδυνο από τον Βορρά ανέφειξε τόσο τις αδυναμίες της ΕΕ για να έχει αυτόνομη παραγωγή αλλά και το γεγονός ότι τελικά θα επωφεληθούν οι Αμερικανοί.
Στις αρχές Μαρτίου 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε και δημοσίευσε την Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική (η Στρατηγική) και το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (το Πρόγραμμα).
Αυτά τα μέτρα ήταν μια αντίδραση στη συνολική επιτυχία της Ρωσίας, τόσο στο πλαίσιο της Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησής της, όσο και στην κινητοποίηση των πόρων του στρατιωτικο-βιομηχανικού της συγκροτήματος.
Αυτό το βήμα προς τη δημιουργία ενός κοινού στρατιωτικο-βιομηχανικού συγκροτήματος για την Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται λογικό, αλλά δεν πρέπει να περιμένουμε αποτελέσματα από την εφαρμογή του βραχυπρόθεσμα.
Χαμηλή η χρηματοδότηση
Η διαδικασία ενσωμάτωσης των στρατιωτικών βιομηχανιών των κρατών μελών της ΕΕ σε ένα ενιαίο σύστημα είχε περιορισμένα αποτελέσματα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επικεντρωθεί στη δημιουργία των δομών και των κινήτρων για την ένταξη.
Για παράδειγμα, ιδρύθηκε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας και δρομολογήθηκαν τα προγράμματα Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (PESCO), Σχέδιο Ανάπτυξης Ικανοτήτων και Συντονισμένης Ετήσιας Επισκόπησης για την Άμυνα (CARD), καθώς και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ).
Ωστόσο, η χρηματοδότηση σε αυτόν τον τομέα είναι περιορισμένη: ο ετήσιος προϋπολογισμός του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας είναι περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας αξίζει περίπου 40 εκατομμύρια ευρώ.
Παράλληλα, οι συνολικές στρατιωτικές δαπάνες των χωρών της ΕΕ το 2022 ανήλθαν σε 258 δισ. ευρώ – «ψίχουλα σε σχέση με το 1 τρισ. του Πενταγώνου….
Κατά συνέπεια, μια τέτοια δομή, λαμβάνοντας υπόψη το ύψος της χρηματοδότησης, θα μπορούσε να εξασφαλίσει μόνο την υλοποίηση μεμονωμένων έργων. ¨
Η βαθύτερη ολοκλήρωση του στρατιωτικο-βιομηχανικού συγκροτήματος σε κλίμακα ΕΕ παρεμποδίστηκε από τον κρατικό προστατευτισμό και ποτέ δεν επιτεύχθηκε πολιτική λύση που θα επέτρεπε να ξεπεραστεί αυτό.
Ο κατακερματισμός της ευρωπαϊκής βιομηχανίας
Η κατακερματισμένη στρατιωτική βιομηχανική βάση των κρατών μελών δεν ήταν αποτελεσματική, καθώς οδήγησε στην επικάλυψη συστημάτων και στην αλόγιστη χρήση οικονομικών, επιστημονικών και παραγωγικών πόρων.
Ωστόσο, ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις της εποχής λόγω της απουσίας συμμετρικών απειλών.
Προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η στρατιωτική βιομηχανική βάση, η χρηματοδότηση μειώθηκε και οι παραγωγικές δυνατότητες περικόπηκαν. Ένας από τους κύριους μοχλούς ανάπτυξης ήταν οι εξαγωγές.
Μόνο μετά την έναρξη της Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης στην Ουκρανία, η ηγεσία αντιλήφθηκε τα ζητήματα με το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα της ΕΕ και την ανάγκη για λύσεις.
Το στρατιωτικό βιομηχανικό συγκρότημα, το οποίο λειτουργεί σε ένα παράδειγμα αποτροπής και όχι πολεμικών συγκρούσεων και επικεντρώνεται στην παροχή ενόπλων δυνάμεων για συγκρούσεις χαμηλής έντασης, έχει αποδειχθεί αναποτελεσματικό σε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις μάχης
Ξεμένουν από αποθέματα
Τα αποθέματα όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού των ενόπλων δυνάμεων, των εταιρειών της στρατιωτικής βιομηχανίας και των εξειδικευμένων εμπορικών οργανώσεων που μπορούν να παραδοθούν στην Ουκρανία χωρίς μείωση των αμυντικών δυνατοτήτων της ίδιας της Ευρώπης έχουν ήδη εξαντληθεί.
Από το καλοκαίρι του 2023, ο όγκος των προμηθειών που παρέχονται στην Ουκρανία έχει μειωθεί σημαντικά, λόγω της έλλειψης κατανόησης της στρατηγικής για περαιτέρω δράση, η οποία επηρεάζει αρνητικά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη χρηματοδότηση, τις πηγές προμηθειών και τον περιορισμένο όγκο όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού που μπορεί να μεταφερθεί.
Οι τρέχουσες συνθήκες απαιτούν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αναλάβουν άμεση δράση, τόσο για την αντικατάσταση των όπλων που παρέχονται στην Ουκρανία και για τη δημιουργία του δικού τους στρατιωτικού δυναμικού, καθώς και για τη διασφάλιση νέων προμηθειών.
Τα ζητήματα προμήθειας των δικών των ενόπλων δυνάμεων επιλύονται επίσης σε μεγάλο βαθμό μέσω αγορών εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έτσι, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχονται στη Στρατηγική, από την έναρξη της Ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης έως τον Ιούνιο του 2023, το 78% των αμυντικών αγορών από κράτη μέλη προέρχονταν από προμήθειες εκτός ΕΕ και το 60% προμήθειες από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Για παράδειγμα, η Πολωνία αγοράζει άρματα μάχης M1A1 Abrams από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και άρματα μάχης K2 από τη Νότια Κορέα, η οποία γίνεται σημαντικός προμηθευτής των κρατών της ΕΕ.
Εκεί αγοράζονται επίσης οβίδες K9 (Εσθονία, Φινλανδία, Πολωνία) και συστήματα πολλαπλών πυραύλων εκτόξευσης K239 (Πολωνία και Ρουμανία).
Η Φινλανδία, η Τσεχία και η Γερμανία σχεδιάζουν να αγοράσουν μαχητικά F-35 από τις Ηνωμένες Πολιτείες, λόγω της έλλειψης ευρωπαϊκών μαχητικών πέμπτης γενιάς.
Ένα μαχητικό έκτης γενιάς, το λεγόμενο Future Combat Air System (FCAS) αναπτύσσεται στην ΕΕ, αλλά η μαζική παραγωγή είναι ακόμη πολύ μακριά.
Οι συμβάσεις και οι αδυναμίες
Οι τρέχουσες παραγωγικές δυνατότητες του στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος της ΕΕ δεν μπορούν να καλύψουν πλήρως τις επιχειρησιακές ανάγκες τόσο των κρατών μελών όσο και της Ουκρανίας.
Για παράδειγμα, τον Μάιο του 2023 η Bundeswehr υπέγραψε σύμβαση για την αγορά 18 αρμάτων μάχης Leopard 2 A8.
Τα πρώτα άρματα μάχης θα παραδοθούν το 2025 και ολόκληρος ο όγκος θα παραδοθεί μόνο μέχρι το τέλος του 2026.
Προβλήματα με την παραγωγή βλημάτων πυροβολικού έχουν ήδη σημειωθεί παραπάνω.
Τον Οκτώβριο του 2023, η ΕΕ δρομολόγησε τον νόμο για την υποστήριξη της παραγωγής πυρομαχικών (ASAP), ο οποίος στοχεύει στην αύξηση του η παραγωγή πυρομαχικών στην ΕΕ την περίοδο 2023-2025. Τον Μάρτιο του 2024, χορηγήθηκαν επιχορηγήσεις σε σχετικές επιχειρήσεις για την αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων, αλλά δεν θα πρέπει να αναμένεται ταχεία αύξηση.
Το εσωτερικό εμπόριο
Η Στρατηγική και το Πρόγραμμα είναι φιλόδοξα έργα που στοχεύουν στην αύξηση της αποτελεσματικότητας του στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αυτό είναι ένα λογικό στάδιο στην ανάπτυξη της ολοκλήρωσης της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα
. Στο πλαίσιο των έργων, σχεδιάζεται η αύξηση του εσωτερικού εμπορίου όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού, η ανάπτυξη κοινού μέσου προμηθειών, η εφαρμογή κοινών προγραμμάτων σχεδιασμού για τον εφοδιασμό των ενόπλων δυνάμεων και η υποστήριξη κοινής στρατιωτικής Ε&Α.
Ωστόσο, αυτά τα μέτρα δεν θα εξασφαλίσουν επίσης την κινητοποίηση του στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και τώρα. Πιθανώς δεν θα είναι δυνατό να επιταχυνθούν εκείνες οι διαδικασίες που δεν αναπτύχθηκαν τόσο ενεργά την προηγούμενη περίοδο, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη τις αντιφάσεις εντός της ΕΕ λόγω του προστατευτισμού των κρατών μελών και τις απαιτήσεις για επείγουσες προμήθειες όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού προς Ουκρανία.
Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για την ενοποίηση του στρατιωτικού-βιομηχανικού συγκροτήματος της ΕΕ και η ανάπτυξη των παραγωγικών του δυνατοτήτων αντικατοπτρίζει τον προσανατολισμό της ΕΕ προς την αυξανόμενη αντιπαράθεση με τη Ρωσία, η οποία θεωρείται η κύρια απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Η Στρατηγική εδραιώνει την πορεία προς τη στρατιωτικοποίηση της ΕΕ, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη τα σχέδια της Ursula von Der Leyen για τη θέσπιση της θέσης του Επιτρόπου Άμυνας και του Josepp Borrell για την ολοκλήρωση της στρατιωτικής βιομηχανίας.
Too little.. too late είναι το αποτέλεσμα των προσπαθειών της Ευρώπης καθώς οι ΗΠΑ θα βρούν την ευκαιρία και με ευρωπαϊκούς πόρους να ανατάξουν την αμυντική τους υποδομή και να τοηνν προσαρμόσουν στα νέα γεωπολιτικά δεσομένα.