Το ζήτημα είναι στρατηγικής σημασίας , καθώς η επίλυσή του θα δώσει στην Ελλάδα τη δυνατότητα να αξιοποιήσει έναν πολύ σημαντικό θαλάσσιο και υποθαλάσσιο πλούτο, τόσο στην έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων όσο και στην αξιοποίηση της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας και αυτό αναδείχθηκε κατά τη διάρκεια της κοινής εκδήλωσης του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) και του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών τη Δευτέρα (29/1).
Μάλιστα, η σημασία του ζητήματος, όπως συμφώνησαν όλοι οι ομιλητές, είναι ακόμα μεγαλύτερη, αν αναλογιστεί κανείς την παραπομπή της Ελλάδας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκ μέρους της Κομισιόν, με τη χώρα μας να εγκαλείται ότι δεν διασφάλισε την ορθή εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2014/89 σχετικά με τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό , καθώς δεν έχει ακόμη εκπονήσει και υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα θαλάσσια χωροταξικά της σχέδια.
Την ίδια ώρα, η Τουρκία εκμεταλλεύεται την ελληνική ολιγωρία, αμφισβητώντας και συχνά εκβιάζοντας, όπως επεσήμαναν οι ομιλητές, ακόμα και με την απειλή της χρήσης στρατιωτικής βίας, τα κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο και νότια της Κρήτης.
«Δεν είμαι αισιόδοξος. Διακρίνουμε μια αρνητική στάση για την Ελλάδα σε όλο το φάσμα της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας, η οποία χαράσσει μια υπερφιλόδοξη πολιτική, ενώ ταυτόχρονα “δηλητηριάζει” την κοινή γνώμη με αρνητικά αισθήματα για την Ελλάδα», επεσήμανε ο Χρήστος Δήμας, αντιπρόεδρος του ΙΕΝΕ και πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής Γεωπολιτικής και Ενέργειας.
Απαραίτητη για ενεργειακή… ανάσα
Ο Άγγελος Συρίγος, αναπληρωτής καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας στην Α’ Αθηνών, υπογράμμισε τη σημασία της ανακήρυξης και όχι απλά της οριοθέτησης ΑΟΖ, προκειμένου η Ελλάδα να μπορέσει να ερευνήσει και να εκμεταλλευτεί πιθανά κοιτάσματα υδρογονανθράκων, αλλά και το τεράστιο αιολικό δυναμικό που υπάρχει στο Αιγαίο.
Όπως εξήγησε, ο κόσμος πλέον στρέφεται σταδιακά στις πλωτές ανεμογεννήτριες τα τελευταία χρόνια, με την Ελλάδα να διαθέτει το 2ο μεγαλύτερο αιολικό πεδίο της Μεσογείου, το οποίο εκτείνεται από τα Δαρδανέλια, περνά ανάμεσα σε Κυκλάδες και Δωδεκάνησα και φτάνει μέχρι την Κάρπαθο.
Και αν η περιοχή μπροστά από τα Δαρδανέλια δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή λόγω της διέλευσης πλοίων, στο κεντρικό Αιγαίο, νοτίως των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων, το σημείο είναι ιδανικό για να τοποθετηθούν ακόμα και εκατοντάδες πλωτές ανεμογεννήτριες, όπως επεσήμανε. Παρόλα αυτά, βάσει του ισχύοντος νομικού πλαισίου, δεν μπορούμε να τοποθετήσουμε πλωτές ανεμογεννήτριες πέρα των έξι ναυτικών μιλίων από τις ακτές (περίπου 11 χλμ), χάνοντας έτσι το πλεονέκτημα της μη ύπαρξης οπτικής όχλησης.
Παράλληλα, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχει απαγορεύσει την τοποθέτηση ανεμογεννητριών σε ορισμένες περιοχές αμυντικής σημασίας και με την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα να ταυτίζονται στο κλειστό περιβάλλον της Μεσογείου, και τις επιλογές να περιορίζονται, η κήρυξή της είναι απαραίτητη.
Μάλιστα, ο κ. Συρίγος έκρουσε… καμπανάκι, εκφράζοντας τον φόβο ότι μπορεί η Τουρκία να σπεύσει να το κάνει πρώτη «για να απαιτήσει δικαιώματα που δεν θα έχουμε διεκδικήσει εμείς».
«Όλοι ψάχνουν υδρογονάνθρακες εκτός από εμάς»
Παρεμβαίνοντας μέσω Skype, ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ και πρώην μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, Θεόδωρος Καρυώτης, είπε χαρακτηριστικά ότι «η υφαλοκρηπίδα έχει πεθάνει, αφού η ΑΟΖ καλύπτει και τον βυθό της υφαλοκρηπίδας και πλέον όλες τις νομικές παραμέτρους».
Σημείωσε ακόμα ότι η Ρωσία και η Τουρκία έχουν ανακηρύξει ΑΟΖ και σε Αιγαίο και σε Μεσόγειο, υποστηρίζοντας ότι το μερίδιο της Τουρκίας στο Αιγαίο είναι μικρό. Και η Κύπρος έχει οριοθετήσει ΑΟΖ, όπως και όλες οι χώρες του κόσμου επί τη βάση της μέσης γραμμής, αφήνοντας την Ελλάδα τη μόνη με αυτή τη σημαντική εκκρεμότητα. Μάλιστα, είπε ότι η ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου ακουμπούν η μια την άλλη, σε αντίθεση με αυτή της Τουρκίας με Κύπρο, Αίγυπτο και Λιβύη, παρά το τουρκολιβυκό μνημόνιο, χαρακτηρίζοντας «παγκόσμια πρωτοτυπία» τη συμφωνία με την Αίγυπτο για μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ.
«Όλοι ψάχνουν υδρογονάνθρακες, εκτός από εμάς!», επεσήμανε ο κ. Καρυώτης, τονίζοντας τη συμβολή που θα είχε η εκμετάλλευση τέτοιων κοιτασμάτων στην ελληνική οικονομία. Ο ίδιος εκτιμά ότι στο Αιγαίο δεν υπάρχουν υδρογονάνθρακες, αλλά νοτιοδυτικά της Κρήτης το κοίτασμα είναι μεγάλο.
Ο κ. Καρυώτης στάθηκε και στο γεγονός ότι οι Τούρκοι καταρτίζουν συνεχώς χάρτες, ενώ εμείς έχουμε έναν από το 1982.
Υποστηρικτικό το ενωσιακό δίκαιο, αλλά ελληνική… σιωπή
«Το ενωσιακό δίκαιο εφαρμόζεται και στην ΑΟΖ», επεσήμανε από την πλευρά του ο καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αστέριος Πλιάκος, σημειώνοντας, όμως, ότι η Ελλάδα δεν το εκμεταλλεύεται.
Η οδηγία ορίζει ότι όπου υπάρχουν κράτη που διεκδικούν ίδια αρμοδιότητα πρέπει να συνεργάζονται, με το δίκαιο της ΕΕ να αναπτύσσεται ιδιαίτερα σε θέματα ενέργειας. Συνεπώς, η Τουρκία θα πρέπει να συνεργάζεται και να δείχνει καλοπροαίρετη διάθεση, αλλιώς θα έχει ποινές, όπως σημείωσε και γι’ αυτό αναρωτιέται γιατί ως χώρα στην πραγματικότητα «σιωπούμε», αντί να προωθήσουμε τις εθνικές μας θέσεις.
Ο αντιπρόεδρος της Energean και εταίρος του ΙΕΝΕ, Δρ. Κωνσταντίνος Νικολάου, συμπλήρωσε ότι ο «δαίμονας» της Τουρκίας είναι η μέση γραμμή, με τους γείτονες, όμως, να ενεργούν μεθοδικά, χρησιμοποιώντας τις έρευνες υδρογονανθράκων ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό, η γείτονα αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα «γκριζάροντας» στοχευμένες περιοχές Ελλάδας και Κύπρου, δημιουργεί κλίμα έντασης με τον στόλο της για απομάκρυνση των εταίρων, ενώ καταθέτει και αίτημα – και δέλεαρ, όπως επεσήμανε – συνεκμετάλλευσης για «ξεπάγωμα», με πρόσχημα το αμοιβαίο κέρδος (Kazan-Kazan).
Παρατήρησε, βέβαια, ότι αν δεν γίνουν γεωτρήσεις, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν όντως υπάρχουν κοιτάσματα υδρογονανθράκων, συμπληρώνοντας, πάντως, ότι μόνο η Τουρκία ερευνά στο πεδίο και μάλιστα και παρανόμως, όπως είπε, κάποιες φορές, όπως οι σεισμικές έρευνες 3D που έκανε στην κυπριακή ΑΟΖ.
Το δυναμικό υδρογονανθράκων που έχει η Ανατολική Μεσόγειος και τις δυνατότητες που Ελλάδα δεν αξιοποιεί στον τομέα αυτό, εξαιτίας και της μη ανακήρυξης ΑΟΖ, υπογράμμισε και ο Γιάννης Γρηγορίου, αντιπρόεδρος της Continental Europe Energy Council (CEEC) και εταίρος του ΙΕΝΕ.
Το επιτυχές προηγούμενο
Ο καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς και πρώην υπουργός Ενέργειας, Δρ. Γιάννης Μανιάτης, επεσήμανε για άλλη μια φορά την ανάγκη για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, κάνοντας και μια αναδρομή στην πολιτική της χώρας μας όσον αφορά το θέμα της ΑΟΖ και των ερευνών υδρογονανθράκων από τη δεκαετία του 2000 έως σήμερα, περιγράφοντας τα προβλήματα, αλλά και τις παλινωδίες που καταγράφονται.
Όπως είπε, άλλωστε, μέχρι το 2050 θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για φυσικό αέριο, από τη στιγμή που έχει τεθεί ο στόχος του περιορισμού της χρήσης άνθρακα και πετρελαίου. Ακόμα και οι «πράσινες» ευρωπαϊκές χώρες, όπως εξήγησε, πχ Νορβηγία και Βέλγιο, εκμεταλλεύονται τον θαλάσσιο πλούτο τους και σκοπεύουν να παράγουν υδρογονάνθρακες μέχρι το 2050, παρά το γεγονός ότι δεν αναστέλλουν την πράσινη μετάβαση.
Πάντως, όπως είπε, η Ελλάδα έχει και ένα ατού, καθώς ο νόμος 4001/2011 που ψηφίστηκε επί υπουργίας του, δημιούργησε επιτυχές προηγούμενο για τη χώρα μας καθώς οι Τούρκοι τοποθέτησαν τη γραμμή του παράνομου, όπως το χαρακτήρισε, τουρκολιβυκού συμφώνου στα όρια των συντεταγμένων που είχε δημοσιεύσει η χώρα μας στο πλαίσιο του εν λόγω νόμου.
«Αξίζει η υπογραφή συνυποσχετικού με την Κύπρο»
Άπαντες οι ομιλητές συμφώνησαν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να επιλύσει άμεσα το ζήτημα, με τη βοήθεια και του δικαστηρίου της ΕΕ.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας-ΕΚΠΑ και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών, Γιάννης Βαληνάκης, επεσήμανε ότι η Ελλάδα δικαιούται 500.000 τμ θαλάσσιας ζώνης στον χάρτη της Σεβίλλης, καυτηριάζοντας την διαχρονική… ατολμία των ελληνικών κυβερνήσεων στα θέματα της ΑΟΖ. Όπως είπε, αυτή η αβελτηρία μας να προασπίσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα οδηγεί τελικά σε αποδυνάμωση των θέσεων μας.
Ο Δρ. Γεώργιος Ανθρακεύς, νομικός, ειδικός σύμβουλος του ΙΕΝΕ σε θέματα ΑΟΖ, συμπλήρωσε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που της δίνει η αποκλειστική αρμοδιότητα του δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο (ΔΕΕ) σε θέματα οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών αλλά και θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στην ΕΕ.
Ο κ. Ανθρακεύς εξήγησε ότι, ακόμα και αν υπογράφαμε ένα συνυποσχετικό με την Τουρκία και απευθυνόμασταν στη Χάγη, αυτό θα ήταν ακυρώσιμο, καθώς το εν λόγω δικαστήριο είναι αναρμόδιο. Αντιθέτως, θα πρέπει, είπε, να γίνει προσφυγή με συνυποσχετικό στο δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο για επίλυση θέματος ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου.
Με αυτή την άποψη συμφώνησε και ο Δρ. Γεώργιος Κρεμλής, διευθυντής ε.τ. Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Σύμβουλος Κυκλικής Οικονομίας και Νησιωτικότητας και πρόεδρος της Σύμβασης Espoo και του Πρωτοκόλλου SEA, σημειώνοντας ότι αξίζει η υπογραφή ενός τέτοιου συνυποσχετικού με την Κύπρο στο δικαστήριο της ΕΕ.
Νατάσα Παπαδημητροπούλου