Η Γερμανία ξεκίνησε τη χρονιά με τους δρόμους του Βερολίνου να πνίγονται από τρακτέρ και αγρότες να κραυγάζουν με οργή για τις προτεινόμενες περικοπές στον προϋπολογισμό. Στη συνέχεια, οι μηχανικοί τρένων εγκατέλειψαν τη δουλειά τους για να απαιτήσουν καλύτερες αμοιβές, καθηλώνοντας επιβάτες και φορτία και αφήνοντας τη χώρα θυμωμένη και σε αδιέξοδο.
Από τη Melissa Eddy/New York Times
Κάπως έτσι είναι και η κατάσταση της γερμανικής οικονομίας. Πέρυσι συρρικνώθηκε 0,3%, έδειξαν επίσημα στοιχεία αυτήν την εβδομάδα, καθιστώντας την όχι μόνο τη μεγαλύτερη οικονομία που έμεινε στάσιμη αλλά και εκείνη με τη βραδύτερη ανάπτυξη μεταξύ των 20 χωρών που χρησιμοποιούν το ευρώ. Η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε για πέντε συνεχόμενους μήνες.
«Η οικονομία βρίσκεται σε αδιέξοδο στη Γερμανία», δήλωσε ο Siegfried Russwurm, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών. «Δεν βλέπουμε καμία πιθανότητα ταχείας ανάκαμψης το 2024».
Από τότε που ανοικοδομήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερμανία υπήρξε ο κύριος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης της Ευρώπης, καθώς έγινε μια βιομηχανική δύναμη γνωστή για τα τεράστια εργοστάσια και την τελειοποιημένη μηχανική της.
Αλλά τώρα οι αυτοκινητοβιομηχανίες της πρέπει να ανταγωνιστούν με σχετικά φθηνά ηλεκτρικά αυτοκίνητα από την Κίνα, και ανταγωνίζεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να προσελκύσει τεχνολογικούς γίγαντες. Γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη συνειδητοποίηση ότι η Γερμανία δεν κατάφερε να ενημερώσει με επιτυχία τον κλάδο της με επαρκή ευελιξία και ψηφιακή τεχνογνωσία για να παραμείνει ανταγωνιστική.
Καθώς η γερμανική οικονομία σκόρπισε πέρυσι, η κυβέρνηση σχεδόν παρέλυσε από τη διαμάχη μεταξύ των μελών των τριών κομμάτων που αποτελούν τον κυβερνητικό συνασπισμό του καγκελαρίου Olaf Scholz. Στη συνέχεια ήρθε μια δημοσιονομική κρίση τον Νοέμβριο, με αποτέλεσμα η δημοτικότητα της κυβέρνησης να βυθιστεί στις δημοσκοπήσεις.
Πολλές από αυτές τις διαφωνίες αφορούσαν το πώς θα καλυφθεί ένα κενό 17 δισεκατομμυρίων ευρώ (18,5 δισεκατομμύρια δολάρια) στον προϋπολογισμό, αφού το ανώτατο δικαστήριο της χώρας τον Νοέμβριο απέρριψε το προηγούμενο σχέδιο δαπανών. Αυτή η απόφαση οδηγήθηκε από το λεγόμενο φρένο χρέους της χώρας, έναν νόμο που κατοχυρώθηκε στο Σύνταγμά της για να διατηρήσει χαμηλά τα δημόσια ελλείμματα.
Όμως, οι γεωπολιτικές κρίσεις και οι νέοι βιομηχανικοί ανταγωνισμοί με την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποδυναμώσει τη ζήτηση για προϊόντα γερμανικής κατασκευής στο εξωτερικό. Η Γερμανία πλούτισε τις τελευταίες δεκαετίες πουλώντας τα αγαθά της στον κόσμο, συγκεντρώνοντας εμπορικό πλεόνασμα που τέντωσε επικίνδυνα τους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον Πρόεδρο Donald J. Trump.
Οι περιορισμοί στον δανεισμό εμποδίζουν την κυβέρνηση να κάνει επενδύσεις στις δημόσιες υποδομές, από τα σχολεία και τη δημόσια διοίκηση μέχρι τους σιδηροδρόμους και τα ενεργειακά δίκτυα.
«Το να συμπεριληφθεί στο Σύνταγμα το φρένο χρέους του έχει δώσει τη δεσμευτική ισχύ που όμως αποτελούσε επεδίωξη εκείνη την εποχή», όταν το χρέος είχε εκτιναχθεί στα ύψη μετά την επανένωση με την Ανατολική Γερμανία και οι δαπάνες αυξήθηκαν μετά την οικονομική κρίση το 2008, είπε η Monika Schnitzer, κυβερνητική σύμβουλος, στο podcast «Hessischer Rundfunk» «Αλλά κανείς δεν σκέφτηκε μέχρι τέλους τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό σε μια σοβαρή κρίση, ότι δηλαδή δεν θα υπήρχε αρκετός χώρος για ελιγμούς».
Η Schnitzer, η οποία ηγείται του Γερμανικού Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, είναι μεταξύ των οικονομολόγων που προτρέπουν τους νομοθέτες να προσαρμόσουν τον μηχανισμό. Αλλά αυτό θα σήμαινε αλλαγή του Συντάγματος, το οποίο απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων στο Κοινοβούλιο, υπονοώντας ένα επίπεδο συνεργασίας μεταξύ της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης που είναι αδιανόητο στο σημερινό πολιτικό περιβάλλον.
Αυτό σημαίνει ότι για φέτος και το επόμενο έτος, οι Γερμανοί θα βρεθούν αντιμέτωποι με περικοπές στις κρατικές δαπάνες, επηρεάζοντας μια σειρά από επιδοτήσεις τόσο σε αγρότες όσο και σε κατασκευαστές. Επίσης, οι ταξιδιώτες θα αντιμετωπίσουν νέο φόρο στα αεροπορικά εισιτήρια και τα κίνητρα για ηλιακή ενέργεια και ηλεκτρικά οχήματα θα περιοριστούν. Τέλος, θα περικοπούν επίσης χρήματα για τη βελτίωση των σιδηροδρομικών συνδέσεων.
Οι οικονομολόγοι έχουν προειδοποιήσει ότι το να χρησιμοποιείται κόκκινο στυλό στις δαπάνες αντί να αυξάνονται οι φόροι -μια κίνηση στην οποία αντιτίθεται σθεναρά το μικρότερο κόμμα στον συνασπισμό του Scholz και εκείνο που ελέγχει το υπουργείο Οικονομικών- θα αποτελέσει περαιτέρω τροχοπέδη για την οικονομία.
Και οι περικοπές δαπανών δεν θα μπορούσαν να έρθουν σε χειρότερη στιγμή για την παραπαίουσα οικονομία της Γερμανίας καθώς έχουν ωθήσει τα τρία κορυφαία οικονομικά ιδρύματα της χώρας να μειώσουν τις προβλέψεις τους για την οικονομική ανάπτυξη για το 2024 μεταξύ 0,6 και 0,9 τοις εκατό, από το εύρος 1,1 έως 1,4 τοις εκατό που προβλεπόταν τον Σεπτέμβριο.
Εντός της G20, που περιλαμβάνει ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες από όλο τον κόσμο, η Γερμανία αναμένεται να βρεθεί στο κάτω μέρος, με μόνο την Αργεντινή να βλέπει ασθενέστερη ανάπτυξη για το έτος, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Επιπλέον, η επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Κίνα έχει αντηχήσει και στη Γερμανία. Αν και η κινεζική οικονομία αναπτύχθηκε 5,2% το 2023, υφίσταται σημαντικές αλλαγές καθώς οι ηγέτες της χώρας προσπαθούν να την απογαλακτίσουν από τις ιδιοκτησίες ακινήτων και τις κατασκευές, μακροχρόνιους πυλώνες ανάπτυξης.
Ωστόσο, δεν είναι όλα αρνητικά, λένε οι οικονομολόγοι.
Ο διψήφιος πληθωρισμός υποχώρησε στο 3,8% τον Δεκέμβριο και τα υψηλά επιτόκια αναμένεται να αρχίσουν να υποχωρούν αργότερα φέτος. Αυτό, σε συνδυασμό με την αύξηση των μισθών που κερδήθηκαν μετά από εργατικές ενέργειες, όπως την απεργία των μηχανικών τρένων, θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους Γερμανούς καταναλωτές να ξοδέψουν περισσότερα, αν και με κίνδυνο να τονώσουν περαιτέρω τον πληθωρισμό.
Αλλά αυτό δεν θα είναι αρκετό για να διορθώσει τα διαρθρωτικά προβλήματα της Γερμανίας. Το ένα είναι η έλλειψη εγχώριων πηγών ενέργειας: Η χώρα βασίζεται στις εισαγωγές για να διατηρήσει τις βιομηχανίες που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της για δεκαετίες. Περιλαμβάνουν την αυτοκινητοβιομηχανία, τον χάλυβα και τη χημική βιομηχανία, η οποία ανέφερε ότι η παραγωγή μειώθηκε 11 τοις εκατό πέρυσι.
Συνολικά, ο βιομηχανικός τομέας της Γερμανίας αγωνίζεται να αντιμετωπίσει όχι μόνο την υψηλή τιμή της ενέργειας, αλλά και τη μετάβαση σε ένα μέλλον που είναι πιο ευέλικτο και πιο ψηφιακό. Τα σχέδια για την ψηφιοποίηση της πολύτιμης αλλά αργοκίνητης γραφειοκρατίας της χώρας, η οποία έχει τις ρίζες της στην Πρωσία του 19ου αιώνα, σταμάτησαν σε μεγάλο βαθμό πέρυσι, σύμφωνα με επίσημο στοιχεία.
Η χώρα απέτυχε να επιτύχει τον στόχο της, που έθεσε το 2017, να απαιτήσει από όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς να προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες έως το τέλος του 2022. Αυτή η υποδομή υστερεί μίλια πίσω από την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου κατά μέσο όρο το 56% των σπιτιών είναι συνδεδεμένα με οπτικές ίνες σε σύγκριση με το 19% των γερμανικών σπιτιών.
Στον ιδιωτικό τομέα, οι εταιρείες διαμαρτύρονται ότι το μέγεθος της γραφειοκρατίας που απαιτείται για την κατασκευή ή την επέκταση εμποδίζει την ανάπτυξη.
Η Γερμανία έχει δείξει παρόλα αυτά ότι μπορεί να κινηθεί γρήγορα όταν δεν έχει άλλη επιλογή. Αφού η Ρωσία διέκοψε τις ροές φυσικού αερίου το 2022, η κυβέρνηση ενέκρινε την προμήθεια και την κατασκευή αρκετών τερματικών σταθμών για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου. Μέσα σε μήνες, η Γερμανία μπόρεσε να γεμίσει τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου, ενώ ενθάρρυνε τις εταιρείες και τους καταναλωτές να εξοικονομήσουν καύσιμα.
«Οι Γερμανοί είναι εξαιρετικά ευέλικτοι, είναι κάτι που έχει να κάνει με τη ψυχολογία», είπε ο Sander Tordoir, οικονομολόγος στο Center for European Reform, μια δεξαμενή σκέψης στο Βερολίνο. Ο ίδιος επισήμανε τον αναπτυσσόμενο τομέα της πράσινης τεχνολογίας της χώρας ως φωτεινό σημείο στην οικονομία, τις βιομηχανίες που αναπτύσσουν τεχνολογία για την προστασία του περιβάλλοντος, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την αποτελεσματική χρήση των πόρων.
Και οι κατασκευαστές ημιαγωγών όμως είναι μια άλλη πηγή επένδυσης. Η Intel και η Taiwan Semiconductor Manufacturing Company σχεδιάζουν να κατασκευάσουν εργοστάσια στην ανατολική Γερμανία, με τη βοήθεια επιδοτήσεων ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ, που έχουν επιβιώσει από τις περικοπές του κρατικού προϋπολογισμού.
Οι οικονομολόγοι έχουν διαφωνήσει για τη σοφία να ξοδεύονται τόσα πολλά για να προσελκύσουν τέτοιες εταιρείες με βαθιά τσέπη, αξίας δισεκατομμυρίων από μόνες τους. Αλλά η ιδέα ότι τέτοιες εταιρείες χρειάζονται για να βοηθήσουν στην εισαγωγή της γερμανικής βιομηχανίας στον 21ο αιώνα δεν αμφισβητείται. «Οι Γερμανοί πρέπει να σκεφτούν τι είδους οικονομία θέλουν», είπε ο Tordoir. «Όμως από τη στιγμή που κάνουν το άλμα για την απορρύθμιση και εγκαταλείψουν τα δημοσιονομικά στενά μανίκια, υπάρχουν πολλές δυνατότητες στη γερμανική οικονομία. Απλώς δεν χρησιμοποιείται».