Οι Κιρκάσιοι της Τουρκίας δέχονται πυρά από εθνικιστικούς τουρκικούς κύκλους ύστερα από τις διαμαρτυρίες τους για εκτουρκισμό εις βάρος της κιρκάσιας ταυτότητας.
Η διαμάχη ξεκίνησε από ένα βίντεο του γερμανικού δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα Deutsche Welle.
Σε αυτό ο Φάχρι Χουβάτζ (Fahri Huvaj), ένας Τούρκος συγγραφέας με καταγωγή κιρκάσια, ισχυρίστηκε ότι οι Κιρκάσιοι έχουν πέσει θύματα αφομοίωσης [εκτουρκισμού] στην Τουρκία, η οποία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό Κιρκάσιων στον κόσμο.
Ο Χουβάτζ είπε ότι μόνο το ένα πέμπτο των Κιρκασίων στην Τουρκία μπορούσε να μιλήσει τη μητρική τους γλώσσα και ότι η γλώσσα και ο πολιτισμός των Κιρκάσιων ήταν στα πρόθυρα της εξαφάνισης στην Ανατολία.
Οι ισχυρισμοί του Χουβάτζ προκάλεσαν φρενίτιδα στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης.
Ορισμένα δημοσιεύματα κατηγόρησαν τις Κιρκάσιες ομάδες ότι «εξαπατήθηκαν από ξένες δυνάμεις».
Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) τοποθετήθηκε επίσης κατά του βίντεο.
Ορισμένες άλλες Κιρκάσιες ομάδες με στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση ενθαρρύνθηκαν να μιλήσουν ενάντια στο ρεπορτάζ της DW.
Η αντίδραση του κυβερνώντος κόμματος ήταν ιδιαίτερα περίεργη, καθώς συχνά επισημαίνει το «κιρκάσιο παράδειγμα» για να αντικρούσει ισχυρισμούς για εκστρατείες αφομοίωσης κατά των μειονοτήτων.
Ο εκπρόσωπος του AKP, Ομέρ Τσελίκ, έγραψε στο Twitter: «Τα Κιρκάσια αδέρφια μας κατήγγειλαν τους αβάσιμους ισχυρισμούς της γερμανικής τηλεόρασης DW», αναδημοσιεύοντας μια ανάρτηση από έναν λογαριασμό που δεν αντιπροσωπεύει καμία κιρκάσια ομάδα στην Τουρκία.
«Ως Κιρκάσιοι στην Τουρκία, δεν αποδεχόμαστε ποτέ τις αξιώσεις της γερμανικής τηλεόρασης DW κατά της Τουρκίας», έγραψε στο Twitter ο λογαριασμός που ονομάζεται «Circassian Forum».
Η αντίδραση του Προεδρικού Εκπροσώπου Ιμπραήμ Καλίν ήταν παρόμοια.
«Δεν θα αφήσουμε ποτέ αυτούς που επιδιώκουν να πυροδοτήσουν μια αδελφοκτονία και μια σύγκρουση στην Τουρκία.
»Ας είναι η ενότητά μας και η αλληλεγγύη μας ο μεγαλύτερος φόβος τους», έγραψε στο Twitter, επικαλούμενος επίσης το tweet του «Circassian Forum».
Ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Καυκάσου που εδρεύει στην Τουρκία ισχυρίστηκε ότι το θέμα της DW ήταν μια απόπειρα δολοφονίας χαρακτήρων κατά της Τουρκίας. Υπήρχε ένα πολιτικό κίνητρο πίσω από το ρεπορτάζ.
Σε ένα κλίμα όπου οι θεωρίες συνωμοσίας που αφορούν «ξένες δυνάμεις» προωθούνται από την κυβέρνηση, ένα αφήγημα που αναζητά μια «κρυφή ατζέντα» πίσω από το ρεπορτάζ της DW έχει βρει ορισμένους υποστηρικτές.
Ωστόσο, μέχρι τη συμμαχία του με τους εθνικιστές το 2014, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναγνώριζε επίσης την αφομοίωση που είχαν αντιμετωπίσει οι Κιρκάσιοι.
«Η εποχή της άρνησης, της απόρριψης και της αφομοίωσης έχει τελειώσει για πάντα.
»Τα βήματα που κάναμε έχουν εξασφαλίσει ότι τα αδέρφια μας μιλούν, μαθαίνουν και διδάσκουν στη μητρική τους γλώσσα», έγραψε ο Ερντογάν το 2014 σε ένα μήνυμα για την επέτειο της εκδίωξης των καυκάσιων κοινοτήτων από την πατρίδα τους από τους Ρώσους τον 19ο αιώνα.
Μετά την de facto συμμαχία του AKP με τους εθνικιστές, το κυρίαρχο αφήγημα στην Τουρκία έχει μετατοπιστεί στη δαιμονοποίηση εκείνων που επικρίνουν τις τουρκικές πολιτικές εις βάρος των μειονοτικών ομάδων.
Κάποιοι, εν τω μεταξύ, υποστήριξαν ότι το βίντεο είχε στόχο να βάλει μια σφήνα μεταξύ των περίπου 4 εκατομμυρίων Κιρκάσιων της Τουρκίας και της κυβέρνησης.
«Η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική», έγραψε ο Μεχντί Νουζχέτ Τζετινμπάς (Mehdi Nuzhet Cetinbas), ιδρυτικός επικεφαλής της Ένωσης Καυκάσου.
«Ένα κλαδί ελιάς που θα επεκταθεί στην κοινότητα των Κιρκάσιων [από την αξιωματική αντιπολίτευση] θα μπορούσε να αφαιρέσει σημαντικό αριθμό ψήφων από το AKP», πρόσθεσε.
Ο Τζετίνμπας μετέφερε επίσης την εμπειρία του για την αφομοίωση «Κατά τη διάρκεια της μονοκομματικής διακυβέρνησης [1923-1945], οι ηλικιωμένοι που δεν ήξεραν τουρκικά σχεδόν φυλακίστηκαν στα σπίτια τους.
»Οι άνθρωποι που μιλούσαν κιρκάσια στους δρόμους είχαν συλληφθεί και τους είχαν επιβληθεί πρόστιμα», υποστήριξε ο Τζετίνμπας.
«Εγώ, ως κάποιος που γεννήθηκα το 1954, είμαι ο πιο κοντινός μάρτυρας αυτής της αφομοίωσης.
»Με χτύπησε ένας δάσκαλος μέχρι που βγήκε αίμα από το στόμα και τη μύτη μου μόνο και μόνο επειδή μίλησα κιρκάσια με τον φίλο μου στην αυλή του σχολείου», πρόσθεσε.
Η Ομοσπονδία των Κιρκάσιων Ενώσεων (KAFFED), η μεγαλύτερη οργάνωση Κιρκάσιων πολιτών της Τουρκία, που περιλαμβάνει 56 ομάδες, τοποθετήθηκε επίσης:
«Οι Κιρκάσιοι έκαναν την Τουρκία πατρίδα τους και εκπλήρωσαν όλα τα πολιτικά τους καθήκοντα», έγραψε ο επικεφαλής του KAFFED Ουμίτ Ντινσέρ (Umit Dincer).
«Ωστόσο, είναι γεγονός ότι στην Τουρκία, η οποία φιλοξενεί περίπου 4 έως 7 εκατομμύρια Κιρκάσιους σήμερα, η κοινότητα των Κιρκάσιων έχει βιώσει την αφομοίωση», πρόσθεσε.
Οι Κιρκάσιοι της Τουρκίας ήταν η πιο αφομοιωμένη ομάδα στην Κιρκάσια διασπορά, πρόσθεσε ο Ντινσέρ.
Το άρθρο τροφοδότησε περαιτέρω τη διαμάχη.
Τα υπερεθνικιστικά μέσα ενημέρωσης στην Τουρκία κατηγόρησαν το KAFFED ότι «προσπάθησε να σπείρει διχόνοια» στην Τουρκία.
Η Ομοσπονδία Συλλόγων Κιρκασίων, μια οργάνωση-ομπρέλα 13 συλλόγων, καταδίκασε τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας τον Ντινσέρ.
Πώς το τουρκικό κράτος «εκτούρκισε» τους Κιρκάσιους
Σύμφωνα με τους Κιρκάσιους διανοούμενους, διάφοροι παράγοντες έπαιξαν ρόλο στη διαδικασία αφομοίωσης.
Πρώτα και κύρια, οι Κιρκάσιοι που εκδιώχθηκαν από τη Ρωσία και κατέφυγαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα, επανεγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας.
Δεύτερον, ο ρόλος της επιρροής των Κιρκάσιων πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου για την ανεξαρτησία της Τουρκικής Δημοκρατίας είχε τίμημα.
Η αυξανόμενη επιρροή τους τροφοδότησε τους φόβους της ιδρυτικής ελίτ, ξεκινώντας μια εκστρατεία εκκαθάρισης εναντίον ισχυρών Κιρκάσιων μορφών συμπεριλαμβανομένου του Ethem Dipsheu, ενός Οθωμανού στρατιώτη και αρχηγού πολιτοφυλακής.
Ο Dipsheu, ο οποίος είχε παρασημοφορηθεί λόγω της συνεισφοράς του στον «πόλεμο της ανεξαρτησίας» [κατά της Ελλάδας – Μικρασιατική Εκστρατεία], αργότερα κατηγορήθηκε για προδοσία και εκδιώχθηκε από την Τουρκία μαζί με πολλές άλλες σημαίνουσες προσωπικότητες των Κιρκάσιων.
Εκτός από τις απελάσεις, αρκετές κοινότητες Κιρκασίων διασκορπίστηκαν.
Οι μαζικές τιμωρίες οδήγησαν στην καταστολή της Κιρκασιανής ταυτότητας.
Το «Πολίτη, Μίλα Τουρκικά!» Η εκστρατεία στη δεκαετία του 1930 ουσιαστικά εμπόδισε τις μειονότητες να μιλούν στη μητρική τους γλώσσα δημόσια.
Οι Κιρκάσιοι δεν μπόρεσαν ούτε καν να πραγματοποιήσουν παραδοσιακούς γάμους.
Τουρκοποιήθηκαν τα ονόματα των χωριών. Η χρήση των κιρκάσιων ονομάτων και των οικογενειακών ονομάτων απαγορεύτηκε, όπως και τα ονόματα όλων των μειονοτήτων.
Ορισμένες από αυτές τις απαγορεύσεις καταργήθηκαν από το κυβερνών ΑΚΡ το 2004 κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση που έχει σταματήσει πλέον.
Ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός της Τουρκίας TRT εισήγαγε εκπομπές στην Κιρκάσια γλώσσα μία ώρα την εβδομάδα.
Τα προγράμματα της κιρκάσιας λογοτεχνίας και γλώσσας ξεκίνησαν σε δύο διαφορετικά πανεπιστήμια και τα μαθήματα επιλογής των Κιρκασικών έχουν εισαχθεί στα γυμνάσια.
Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις παρέμειναν κυρίως στα χαρτιά.
Για παράδειγμα, το κατ’ επιλογήν μάθημα Κιρκάσια προσφέρεται μόνο εάν εγγραφούν 10 μαθητές.
Οι γονείς έχουν διαμαρτυρηθεί ευρέως ότι τα κατ’ επιλογήν μαθήματα Κιρκασιανών μετατράπηκαν σε μαθήματα θρησκευτικών στα σχολεία.
Οι εκκλήσεις για θετικές διακρίσεις και οι εκπομπές στην Κιρκασική γλώσσα από το TRT, το οποίο διαθέτει 42 διαφορετικές ξένες υπηρεσίες, αγνοήθηκαν.
Όσοι αρνούνται τους ισχυρισμούς αφομοίωσης και εκτουρκισμού επισημαίνουν τις θέσεις με επιρροή και υψηλού επιπέδου που κατέχουν οι Κιρκάσιοι στην πολιτική και στρατιωτική γραφειοκρατία.
Ωστόσο, οι προαγωγές των Κιρκάσιων σε υψηλότερες θέσεις στη γραφειοκρατία μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως απόδειξη αφομοίωσης, παρέχοντας ενδείξεις για το υψηλό επίπεδο προσαρμογής τους.
Εν τω μεταξύ, οι κοινότητες των Κιρκασίων στον Καύκασο απολαμβάνουν μεγαλύτερες ελευθερίες σήμερα.
Σε τρεις αυτόνομες δημοκρατίες εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας —Δημοκρατία της Αντιγκέα, Δημοκρατία της Καμπαρντίνο – Μπαλκάρια και Δημοκρατία του Καρατσάγεβου-Κιρκασίας— τα Κιρκάσια είναι συν-επίσημη γλώσσα μαζί με τα Ρωσικά, με τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια που εκπέμπουν στα Κιρκασικά.
Πηγή: Al Monitor
Κιρκάσιες με παραδοσιακές ενδυμασίες.
Πώς βρέθηκαν στην Τουρκία
Στη δεκαετία του 1860 όταν η Κιρκασία καταλήφθηκε από τους Ρώσους, μερικές χιλιάδες Κιρκάσιοι, που ανήκαν στη αίρεση των μουριδών, μετά από σθεναρή αντίστασή τους, υπό την ηγεσία του ιμάμη Σαμίλ κατά του Ρωσοκοζάκου στρατηγού Γερμόλωφ που, εφαρμόζοντας τη τακτική της καμένης γης κατέλαβε τα οχυρά τους, αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία παρά να υποστούν το ζυγό των απίστων (χριστιανών).
Οι Τσερκέζοι όπως ονομάζονταν τότε έγιναν δεκτοί από τις οθωμανικές αρχές κατ’ εφαρμογή του δόγματος του πανισλαμισμού που είχε ήδη ξεκινήσει από τους Σουλτάνους και είχε υιοθετήσει το οθωμανικό κατεστημένο.
Τότε η οθωμανική διοίκηση εκμεταλλευόμενη το θρησκευτικό μένος τους χρησιμοποίησε αυτούς ως μέσο ανταγωνισμού και καταπίεσης των χριστιανών της επικράτειας τοποθετώντας τους σε ευαίσθητες περιοχές όπως στην Μακεδονία αλλά και στην Αρμενία.
Οι Τσερκέζοι πραγματικά άριστοι ιππείς δημιούργησαν στρατιωτικά αμιγή έφιππα τμήματα που χρησιμοποιήθηκαν σε όλους τους πολέμους που διεξήχθησαν στο τέλος του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα.
Στη διάρκεια του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 περίπου το 1/4 του οθωμανικού ιππικού ήταν Τσερκέζοι.
Οι Τσερκέζοι δεν θα πρέπει να συγχέονται με τους Τσέτες που αποτελούσαν παρόμοια άτακτα σώματα στη Μικρασιατική εκστρατεία.
Κιρκασία, η πατρίδα τους
Η Κιρκασία είναι περιοχή στο Βόρειο Καύκασο κατά μήκος της βορειοανατολικής ακτής της Μαύρης Θάλασσας. Είναι η αρχέγονη κοιτίδα του λαού των Κιρκασίων.
Το όνομα Κιρκασία προέρχεται από τη λατινική απόδοση της λέξης Τσερκές (τουρκικά: Çerkes), το τουρκικό όνομα για τους Κιρκάσιους, και προήλθε τον 15ο αιώνα από Γενοβέζους εμπόρους και ταξιδευτές στην Κιρκασία.
Η ονομασία Τσερκές ήταν ο όρος με τον οποίο αναφέρονταν παραδοσιακά στους Κιρκάσιους οι γειτονικοί τουρκικοί λαοί (κυρίως οι Κριμαίοι Τάταροι και διάφορα τουρκικά φύλα).
Μια άλλη ιστορική ονομασία για τη χώρα ήταν Ζυξ ή Ζυγοί, που περιγράφονταν στην αρχαιότητα από τον Στράβωνα ως έθνος στα βόρεια της Κολχίδας.
Γεωγραφία
Η Κιρκασία βρίσκεται κοντά στη βορειοανατολική ακτή της Μαύρης Θάλασσας.
Πριν την κατάκτηση του Καυκάσου (1763–1864) από τη Ρωσική Αυτοκρατορία, κάλυπτε ολόκληρο το γόνιμο υψίπεδο και τη στέπα της βορειοδυτικής περιοχής του Καυκάσου, με πληθυσμό που εκτιμάτο μεταξύ 3 και 4 εκατομμυρίων.
Η Κιρκασία εκτεινόταν από τη χερσόνησο του Ταμάν στα δυτικά έως την πόλη Μοζντόκ στη Βόρεια Οσετία-Αλανία στα ανατολικά.
Ιστορικώς, η Κιρκασία κάλυπτε το νότιο μισό της σημερινής περιοχής της Ρωσίας, Κράι Κρασνοντάρ, τη Δημοκρατία της Αδύγεας, την περιοχή Καρατσάι-Κιρκασία, την περιοχή Καμπαρντίνο-Μπαλκάρια, και τμήματα της Βόρειας Οσετίας-Αλανίας και του Κράι Σταυρούπολης, με όριο τον ποταμό Κουμπάν στα βόρεια, ο οποίος τη χώριζε από τη Ρωσική Αυτοκρατορία.
Η πόλη Σότσι θεωρείται από πολλούς Κιρκάσιους ως η παραδοσιακή πρωτεύουσά τους.
Ιστορία
1237 – Ο Πέρσης ιστορικός Ρασίντ αντ-Ντιν στα Περσικά Χρονικά, αναφέρει ότι ο Κιρκάσιος βασιλιάς Τουκάρ σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον των Μογγόλων.
1333 – Σε γράμμα του ο Πάπας Ιωάννης ΚΒ΄ ευχαριστεί τον ηγεμόνα των Κιρκασίων για τη βοήθειά του στη διάδοση της χριστιανικής πίστης στην Κιρκασία.
Η περιοχή της Κιρκασίας φημιζόταν για τις ωραίες γυναίκες της, πολλές εκ των οποίων παντρεύτηκαν Οθωμανούς σουλτάνους και Πέρσες σάχες και ασκούσαν σημαντική επιρροή στο αυτοκρατορικό χαρέμι.
Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού εκτοπίστηκε από τη χώρα στη γειτονική Οθωμανική Αυτοκρατορία στα τέλη του 19ου αιώνα μετά τον πόλεμο Ρώσων-Κιρκασίων.
Σήμερα, περίπου 700.000 Κιρκάσιοι παραμένουν στην ιστορική περιοχή της Κιρκασίας που αποτελεί τμήμα του κράτους της σημερινής Ρωσίας.
Η απογραφή του πληθυσμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας το 2010 κατέγραψε 718.727 Κιρκάσιους, από τους οποίους οι 56.826 είναι Καμπαρντινοί, 124.835 κυρίως Αδύγοι, 73.184 Τσερκέζοι και 3.882 Σαπσούγοι (οι διαχωρισμοί αυτοί αποτελούν φυλετικούς διαχωρισμούς που έγιναν τη σοβιετική εποχή για καλύτερο έλεγχο του πληθυσμού).
Ο μεγαλύτερος αριθμός Κιρκασίων ζει στην Τουρκία (1.400.000 – 6.000.000).
Πληθυσμός Κιρκασίων υπάρχει και σε άλλες χώρες όπως Ιορδανία, Συρία, Ιράκ, Ιράν, Λίβανος, Σερβία, Αίγυπτος και Παλαιστίνη, αλλά είναι σημαντικά μικρότερος.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ο εθνικισμός των Κιρκασίων που έχει ως στόχο την αποκατάσταση και ανεξαρτησία της γενέθλιας γης τους.