Ο πόλεμος στη Συρία, που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2011 και μπαίνει πλέον στον ενδέκατο χρόνο, έχει στοιχίσει τη ζωή σε 400.000 ανθρώπους, σύμφωνα με τον τελευταίο απολογισμό που έδωσε στη δημοσιότητα το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μεταξύ αυτών, 22.000 ήταν παιδιά.
Ο πόλεμος εκτόπισε σχεδόν τον μισό πληθυσμό της χώρας, ενώ περίπου 200.000 άνθρωποι αγνοούνται. Όσοι επιζούν και μένουν στη Συρία, ζουν χωρίς να διαθέτουν ούτε τα απολύτως απαραίτητα. Σύμφωνα με τον συντονιστή ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ για τη Συρία, Μαρκ Λόουκοκ, πάνω από το 50% του συριακού πληθυσμού δεν έχει σταθερά πρόσβαση σε βασικά είδη διατροφής, ενώ κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς προστέθηκαν περισσότερα από 4 εκατομμύρια Σύριοι σε εκείνους που πλήττονται από πείνα.
Οι μάχες μειώθηκαν το 2020, χάρη στην κατάπαυση του πυρός στη βορειοδυτική Συρία αλλά και εξαιτίας της πανδημίας, αφού όλες οι προσπάθειες επικεντρώθηκαν στον έλεγχό της.
Εξέγερση και καταστολή
Ο καταστροφικός πόλεμος στη Συρία ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2011, με την καταστολή της λαϊκής εξέγερσης που ξέσπασε στη χώρα, ως επακόλουθο της Αραβικής Άνοιξης. Στις 15 Μαρτίου 2011 ξεσπά ένα κίνημα διαμαρτυρίας στη Συρία, μια χώρα που κυβερνάται με σιδηρά πυγμή εδώ και σαράντα χρόνια από την οικογένεια Άσαντ.
Οι μικρές διαδηλώσεις διαλύονται στη Δαμασκό. Όμως στην Ντεράα, όπου 15 έφηβοι βασανίζονται επειδή ζωγράφισαν αντικαθεστωτικά γκράφιτι, το κίνημα παίρνει διαστάσεις. Οι κινητοποιήσεις εξαπλώνονται και σε άλλες πόλεις και καταστέλλονται.
Όπως εξιστορεί και ο ρεπόρτερ του Spiegel, για μήνες, χιλιάδες άνθρωποι έβγαιναν στους δρόμους σε πόλεις σε όλη τη χώρα κάθε Παρασκευή για ειρηνικές πορείες. Ο κίνδυνος πυροβολισμού ήταν πολύ πραγματικός. Συχνά, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους την επόμενη μέρα, πυροβολημένοι καθώς παρευρέθηκαν στις κηδείες εκείνων που είχαν σκοτωθεί την προηγούμενη ημέρα. Ήταν μόνο ένας μικρός πρόδρομος για την ασυνήθιστη φρίκη που θα έρθει. Κανείς δεν φανταζόταν χημικά όπλα, τάνκερ, τζιχαντιστές, ρωσικά αεροσκάφη, περισσότερους από 400.000 νεκρούς και τη μεγαλύτερη προσφυγική έξοδο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Θέλανε και απαιτούσανε αλλαγή, τερματισμό της διαφθοράς και το τέλος της δικτατορίας της οικογένειας Άσαντ. Η απάντηση του καθεστώτος ήτανε βία και ψέματα. Η κρατική τηλεόραση ανέφερε ότι «ένοπλες συμμορίες» είχαν βγει στους δρόμους, οι οποίες ελέγχονται και οπλίζονται από την ισραηλινή μυστική υπηρεσία.
«Δεν θα γονατίσουμε μπροστά σε κανέναν εκτός από τον Θεό»
Οι Σύριοι πίστευαν πραγματικά ότι η ειρηνική διαμαρτυρία θα μπορούσε να προκαλέσει αλλαγή. Σε όλη τη χώρα, οι τοπικές επιτροπές συμφώνησαν σε ένα κοινό σύνθημα για τις διαδηλώσεις κάθε Παρασκευή. «Δεν θα γονατίσουμε μπροστά σε κανέναν εκτός από τον Θεό». Ήταν η απάντηση στα αιτήματα της δικτατορίας του Άσαντ: «Γονάτισε και υποτάξου! Ή θα λιμοκτονήσεις και θα καταστραφείς!».
Τον Ιούλιο, ένας συνταγματάρχης που διέφυγε στην Τουρκία ιδρύει τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό, με μέλη του πολίτες που πήραν τα όπλα και λιποτάκτες του στρατού. Οι ένοπλοι αντάρτες θα καταλάβουν σταδιακά σημαντικά προπύργια, όπως τομείς στη Χομς (κεντρική Συρία) και συνοικίες του Χαλεπιού (βόρεια).
Τον Μάρτιο του 2012 στη Χομς ο στρατός ανακαταλαμβάνει τη συνοικία Μπάμπα Αμρ των ανταρτών, αφού την πολιόρκησε για έναν μήνα. Είχαν προηγηθεί πολλές αιματηρές επιχειρήσεις, ιδίως στη Χάμα, μετά τις αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις.
Τον Ιούλιο, οι αντάρτες εξαπολύουν τη μάχη της Δαμασκού. Η κυβέρνηση διατηρεί τον έλεγχο της πρωτεύουσας, όπως χάνει ορισμένες ζώνες στα προάστια.
Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και άλλοι ακτιβιστές καταγγέλλουν ότι η πολεμική αεροπορία του καθεστώτος βομβαρδίζει με βαρέλια γεμάτα με εκρηκτικά.
Η εμπλοκή της Χεζμπολάχ και του Ιράν και τα χημικά
Το σιιτικό, λιβανέζικο κίνημα Χεζμπολάχ παραδέχεται τον Απρίλιο του 2013 ότι στηρίζει τον Άσαντ, ο οποίος προέρχεται από τη μειονότητα των αλαουιτών, ενός παρακλαδιού του σιιτικού Ισλάμ. Η Χεζμπολάχ στέλνει χιλιάδες μαχητές στη Συρία ενώ και το Ιράν κινητοποιεί, στο πλευρό του καθεστώτος, ειδικές δυνάμεις και ξένους μαχητές.
Τον Αύγουστο του 2013, περισσότεροι από 1.400 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους σε μια επίθεση με χημικά όπλα στις ζώνες των ανταρτών κοντά στη Δαμασκό, σύμφωνα με την Ουάσινγκτον. Η επίθεση αυτή αποδίδεται στο καθεστώς, όμως ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, αν και είχε χαρακτηρίσει «κόκκινη γραμμή» τη χρήση χημικών, αρνείται να εξαπολύσει τιμωρητικά πλήγματα σε βάρος της Δαμασκού. Αντ’ αυτού, καταλήγει με τη Ρωσία σε μια συμφωνία για την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας.
Οι τζιχαντιστές
Τον Ιούνιο του 2014 η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος ανακοινώνει ότι ίδρυσε ένα «χαλιφάτο» στα εδάφη που έθεσε υπό τον έλεγχό της στη Συρία και το γειτονικό Ιράκ. Τον Σεπτέμβριο, ένας διεθνής συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εξαπολύει τα πρώτα πλήγματα εναντίον στόχων του ΙΚ στη Συρία.
Υποστηριζόμενη από αυτόν τον συνασπισμό, μια συμμαχία αραβοκουρδικών δυνάμεων θα πολεμήσει τους τζιχαντιστές επί του εδάφους και θα τους διώξει από την «πρωτεύουσά» τους, τη Ράκα. Τον Μάρτιο του 2019 θα καταλάβει και το τελευταίο προπύργιο του ΙΚ στη Συρία, την πόλη Μπαγούζ.
Ο Πούτιν στο πλευρό του Άσαντ
Τον Σεπτέμβριο του 2015 η Μόσχα ξεκινά μια εκστρατεία αεροπορικών βομβαρδισμών, στηρίζοντας τις χερσαίες δυνάμεις του συριακού καθεστώτος που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στα μέτωπα. Η παρέμβαση της Ρωσίας ξαναφέρνει σε πλεονεκτική θέση τη Δαμασκό και οι αντάρτες υφίστανται απώλειες.
Μετά τις αλλεπάλληλες επιθέσεις και μια ανελέητη πολιορκία, το καθεστώς ανακαταλαμβάνει, στα τέλη του 2016, το Χαλέπι. Ακολουθεί η ανάκτηση της Ανατολικής Γούτας, κοντά στη Δαμασκό, το 2018.
Αμερικανικά πλήγματα και η νέα επιχείρηση της Τουρκίας
Τον Απρίλιο του 2017 περισσότεροι από 80 άμαχοι σκοτώνονται στο Χαν Σεϊχούν (δυτική Συρία) σε μια επίθεση με αέριο σαρίν, η οποία αποδίδεται στο καθεστώς. Σε αντίποινα, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ διατάζει αεροπορικά πλήγματα στην αεροπορική βάση Αλ Σαϊράτ, στο κέντρο της χώρας.
Έναν χρόνο αργότερα, οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Βρετανία εξαπολύουν επιθέσεις εναντίον στρατιωτικών θέσεων του καθεστώτος, με αφορμή μια επίθεση με χημικά κοντά στη Δαμασκό.
Στις 9 Οκτωβρίου 2019 η Τουρκία -η οποία από το 2016 είχε οργανώσει δύο στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία- επωφελείται από την αποχώρηση των ΗΠΑ και, σε συνεργασία με Σύρους μαχητές, εξαπολύει επίθεση εναντίον των κουρδικών δυνάμεων. Με την επιχείρηση αυτή, η Άγκυρα καταλαμβάνει μια μεθοριακή ζώνη μήκους 120 χιλιομέτρων στο συριακό έδαφος.
Τον Δεκέμβριο του 2019 το καθεστώς, με τη στήριξη της Μόσχας, εξαπολύει νέα επίθεση για να ανακαταλάβει το Ιντλίμπ (βορειοδυτικά), το τελευταίο μεγάλο προπύργιο των τζιχαντιστών και των ανταρών.
Με την εκεχειρία που κηρύσσεται τον Μάρτιο του 2020, κατόπιν της ρωσοτουρκικής συμφωνίας, σταματά η επίθεση του καθεστώτος.
Η Δαμασκός ελέγχει σήμερα πάνω από το 60% του συριακού εδάφους, χάρη στις νίκες που σημείωσε, από το 2015 και μετά, εναντίον των τζιχαντιστών και των ανταρτών, με τη στήριξη της Ρωσίας. Δεν ελέγχει ωστόσο τον τελευταίο θύλακα των ανταρτών στο Ιντλίμπ, στα βορειοδυτικές, τις ζώνες που ελέγχονται από την Τουρκία κατά μήκος των βόρειων συνόρων και τα εδάφη, στα βορειοανατολικά, που είναι υπό τον έλεγχο των κουρδικών δυνάμεων.
Η οικονομική κρίση
Και σαν να μην έφθανε ο πόλεμος έρχεται να προστεθεί τώρα στα δεινά του πληθυσμού και μια οικονομική κρίση. Μέσα στους τελευταίους 12 μήνες το εθνικό νόμισμα έχασε το 25% της αξίας του, ενώ παράλληλα τριπλασιάστηκαν οι τιμές για βασικά είδη διατροφής.
Η δραματική υποτίμηση της λίρας τους τελευταίους μήνες οδήγησε σε εκτόξευση τιμών βασικών ειδών διατροφής όπως, για παράδειγμα, του ψωμιού. Για να τα αγοράσουν ψωμί οι Σύριοι ξοδεύουν ολοένα και περισσότερα χρήματα από το πενιχρό τους εισόδημα. Επιπλέον, επειδή η παραγωγή αρτοσκευασμάτων περιορίζεται, δεν υπάρχουν οι αναγκαίες ποσότητες για να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού. Καθημερινά σχηματίζονται τεράστιες ουρές μπροστά στα αρτοποιεία. Υπάρχουν ελλείψεις στα πάντα: από τη βενζίνη, τα τρόφιμα μέχρι το ρεύμα.
Την ίδια στιγμή επικρατεί στασιμότητα στις προσπάθειες αναζήτησης πολιτικής λύσης στη Συρία. Ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ Γκέιρ Πέντερσεν δήλωσε μάλιστα απογοητευμένος ότι δεν υπάρχει λόγος να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις στη Γενεύη. Το τίμημα για την απουσία προόδου στις διαπραγματεύσεις πληρώνει ο πληθυσμός, δηλώνει ο πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού Πέτερ Μάουρερ προειδοποιώντας ότι «οι Σύριοι δεν θα αντέξουν έναν ακόμα χρόνο, πόσο μάλλον άλλα δέκα».