H εκδίκηση του Οθωμανού»! Με αυτόν τον τίτλο στο άρθρο του στην τουρκική εφημερίδα «Sabah», ο γνωστός σχολιαστής Ενγκίν Αρντίτς δεν πανηγυρίζει απλώς για τη μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί, αλλά βάλλει ευθέως κατά της Συνθήκης της Λωζάνης, που υπέγραψε η Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ στις 24 Ιουλίου 1923.
Από τον Μιχάλη Ψύλο
«δημοκρατία»
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η πρώτη μουσουλμανική προσευχή στην Αγια-Σοφιά θα πραγματοποιηθεί στις 24 Ιουλίου. Ο «σουλτάνος» θέλει να συνδυάσει την προκλητική αλλαγή του καθεστώτος της Αγια-Σοφιάς με την έναρξη μιας εκστρατείας για την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης, με στόχο την εδαφική επέκταση της Τουρκίας, σε βάρος φυσικά των γειτόνων της! Ο Ερντογάν άρχισε να θέτει τις βάσεις για την αλλαγή υπέρ της Τουρκίας της Συνθήκης της Λωζάνης τα τελευταία χρόνια.
Να μην ξεχνάμε ότι ο Τούρκος πρόεδρος, παραμονές της επίσκεψής του στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 2017, είχε πει προκλητικά ότι «υπάρχουν εκκρεμότητες και θέματα που δεν κατανοούνται σωστά στη Συνθήκη της Λωζάνης», για να λάβει την αυστηρή απάντηση διά στόματος του τέως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, «η Συνθήκη της Λωζάνης δεν χρειάζεται ούτε διαπραγμάτευση ούτε αλλαγές».
Έκτοτε, φυσικά, ο «σουλτάνος» δεν παρέλειπε να κάνει λόγο για «ορισμένες λεπτομέρειες» στη Συνθήκη της Λωζάνης που δήθεν ήταν «ασαφείς» και ότι ίσως χρειαστεί να επανεξεταστούν. Εδειξε χάρτες στην τουρκική τηλεόραση με τα σημερινά σύνορα να εκτείνονται πέρα από εκεί που πρέπει να βρίσκονται στην Ελλάδα, στη Βουλγαρία, στην Αρμενία, στο Ιράκ και στη Συρία. Η αραβική επιθεώρηση «Arab Weekly» το λέει απερίφραστα: Μέσα στη μεγαλομανία του να γίνει ο δεύτερος Ατατούρκ, πολλοί λένε ότι «ο Ερντογάν θέλει να αναθεωρήσει τη Συνθήκη της Λωζάνης. Αυτό είναι στο μυαλό του, καθώς θεωρεί ότι δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερο επίτευγμα από την επέκταση της Τουρκίας».
Μόνο που «η Συνθήκη της Λωζάνης καθιέρωσε, μεταξύ άλλων, και τα μόνιμα σύνορα μεταξύ της μεταοθωμανικής Τουρκίας και των γειτόνων της. Η καθιέρωση του πλαισίου των συνθηκών απαιτεί χρόνο και δεν μπορεί να επιτευχθεί εν μια νυκτί, εκτός αν η Τουρκία είναι έτοιμη να πάει σε πόλεμο, όπως έκανε στην Κύπρο το 1974» προειδοποιεί το αραβικό περιοδικό.
Είναι αποφασισμένος να πάει σε πολέμους ο Ερντογάν για να αναθεωρήσει τη Συνθήκη της Λωζάνης; Μα, το κάνει ήδη! «Σημάδι της επεκτατικής πολιτικής του Ερντογάν είναι ο τρόπος με τον οποίο η Τουρκία ενήργησε στη Συρία. Ο Ερντογάν είδε την ευκαιρία να στείλει στρατεύματα στο έδαφος της Συρίας και την άρπαξε, γνωρίζοντας ότι, όταν οι τουρκικές δυνάμεις βρεθούν στο συριακό έδαφος, θα είναι πλέον πολύ δύσκολο να αποχωρήσουν μέσα στο χάος του πολέμου» γράφει το αραβικό περιοδικό.
Ο Μακσούτ Σερίμ, επονομαζόμενος και «μυστικός φύλακας» του Ερντογάν, είχε ομολογήσει το 2013 σε τηλεφωνική συνομιλία του με στενό συνεργάτη του Τούρκου προέδρου ότι για την Αγκυρα «η Συνθήκη της Λωζάνης έληξε», απελευθερώνοντας την Τουρκία για να καταλάβει πλούσιους φυσικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στο Βόρειο Ιράκ. «Το 2013 είναι η χρονιά που έληξε η Συνθήκη της Λωζάνης και τα άρθρα της συνθήκης δεν ισχύουν πλέον» δήλωσε ο συνεργάτης του Ερντογάν, όπως αποκαλύπτει το «Nordic Monitor». Η τηλεφωνική συνομιλία κατεγράφη στις 5 Ιουνίου 2013, στις 19.24, και έφτασε στα χέρια Τούρκων δικαστών που ερευνούσαν τη δράση του Μακσούτ Σερίμ για τη συμμετοχή του σε δίκτυο απάτης που ενέπλεκε ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του Ερντογάν και των μελών της οικογένειάς του. Οι δικαστές είχαν δώσει άδεια για την παρακολούθηση των επαφών του Σερίμ στις 27 Μαΐου 2013.
Για την ιστορία, στην τηλεφωνική επικοινωνία ο Σερίμ συνομιλούσε με τον Αχμέτ Εργκούν, στενό φίλο του Ερντογάν για δεκαετίες και μέλος του Γενικού Συμβουλίου στο Τουρκικό Ιδρυμα Υπηρεσιών Νεολαίας και Εκπαίδευσης (TάRGEV), μια οργάνωση στην οποία ο γιος του Ερντογάν, Μπιλάλ, ήταν εκτελεστικό μέλος του Δ.Σ. Στον φάκελο της έρευνας, ο Eργκούν κατηγορήθηκε για τη λειτουργία ενός συνδικάτου οργανωμένου εγκλήματος σε συνεργασία με τον Μπιλάλ και κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ωστόσο, για κάποιον τόσο φιλόδοξο όσο ο Ερντογάν, η προεδρία μπορεί να μην είναι αρκετή. Το «εγώ» του απαιτεί περισσότερα – πολύ περισσότερα. Μερικοί λένε ότι θα ήθελε να θεωρηθεί ηγέτης του αραβικού κόσμου, απουσία καραμετικού αραβικού ηγέτη. Εάν η ηγεσία των Αράβων είναι απίθανο να γίνει πραγματικότητα, είναι πιθανό να στρέψει το βλέμμα του στην ηγεσία του μουσουλμανικού κόσμου.
Η αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης εξελίσσεται πλέον σε εμμονή του Ερντογάν, «που φιλοδοξεί να γίνει ο άνθρωπος που θα επαναφέρει την Τουρκία στη δόξα τού χθες» γράφει το αμερικανικό περιοδικό «National Interest». «O Eρντογάν φιλοδοξεί να φτάσει στην κορυφή των charts των πολιτικών της Τουρκίας και σήμερα έχει να αντιμετωπίσει μόνο έναν πολιτικό, του οποίου το αστέρι λάμπει φωτεινότερα από το δικό του, και αυτός είναι ο Κεμάλ Ατατούρκ» γράφει με μπόλικη δόση ειρωνείας το αμερικανικό συντηρητικό περιοδικό και προσθέτει: «Το πρόβλημα για τον Ερντογάν είναι ότι ο Ατατούρκ είναι κάτι περισσότερο από ένας εθνικός ήρωας στην Τουρκία. Είναι σεβαστός σχεδόν σαν άγιος. Είναι αυτός που προσπάθησε να διαχωρίσει τη θρησκεία από την πολιτική, ενώ ο Ερντογάν προσπαθεί να χειραγωγήσει την πολιτική με τη θρησκεία. Προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το Ισλάμ ως όπλο για να κερδίσει μεγαλύτερη υποστήριξη. Πράγματι, όσο περισσότερο εδραιώνει την εξουσία του τόσο περισσότερο φαίνεται να βασίζεται στην ισλαμική του βάση».
Τούρκοι δημοσιογράφοι σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες εκφράζουν φόβους ότι, καθώς πλησιάζει η επέτειος για την εκατονταετία της σύγχρονης Τουρκίας, ο Ατατούρκ πιθανότατα θα αρχίσει να γίνεται από το καθεστώς Ερντογάν πολύ πιο συχνά στόχος μιας εκστρατείας αποκαθήλωσης. «Περιμένετε και θα ακούσετε περισσότερα για τον αλκοολισμό του Ατατούρκ και τον εθισμό του στον καπνό» λένε στη «δημοκρατία».
Ποιο είναι το σχέδιο; «Οι επιθέσεις στον Ατατούρκ δεν θα είναι αρχικά μετωπικές. Ίσως γίνουν βανδαλισμοί σε αγάλματα του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας και το καθεστώς κάνει τα στραβά μάτια. Δεν αποκλείεται να εμφανιστούν ιστορικά έγγραφα που θα θέτουν ερωτήματα σχετικά με το αν ο Ατατούρκ ήταν πραγματικά ένα δίκαιο σύμβολο για τη νέα, θρησκευτική γενιά. Τα πορτρέτα του θα εξαφανιστούν από τα δημόσια γραφεία και στη συνέχεια από το νόμισμα. Ίσως αντικατασταθούν, αν όχι με τον ίδιο τον Ερντογάν, τουλάχιστον με Οθωμανούς σουλτάνους».
Με όπλο τον πυροδοτούμενο φανατικό ισλαμοσυντηρητισμό, ο Ερντογάν θα επιχειρήσει να αναθεωρήσει και τη Συνθήκη της Λωζάνης και ήδη έχει θέσει τα θεμέλια για την απονομιμοποίησή της στο κοινό, εκτιμά το αμερικανικό περιοδικό, με στόχο -όπως προειδοποιεί- «να επιστρέψει η Τουρκία σε εδάφη γειτονικών χωρών που ανήκαν κάποτε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με το πρόσχημα ότι… κινδυνεύουν οι τουρκικές μειονότητες. Ξεχνώντας τις εθνοκαθάρσεις που κάποτε οι Τούρκοι έκαναν στις μειονότητες που ζούσαν στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν δεν αποκλείεται, επίσης, να χρησιμοποιήσει τις επιθέσεις στον Ατατούρκ για να κερδίσει τις ψήφους των Κούρδων, που υπέφεραν τα πάνδεινα από τους κεμαλιστές». Θα μπορούσε ο Ερντογάν να επιδιώξει επισήμως την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης; Είναι σχεδόν βέβαιο. Αλλά, ακόμη και αν δεν το ζητήσει επίσημα, η στρατηγική του για την επέκταση των συνόρων της Τουρκίας βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Αυτόν τον στόχο έχουν και οι χάρτες που εμφανίζονται συχνά πυκνά στην τουρκική τηλεόραση και δείχνουν ότι τα σύνορα της Τουρκίας εκτείνονται σε Ελλάδα, Βουλγαρία, Αρμενία, Ιράκ και Συρία, αλλά και οι κραυγές για τη «Γαλάζια Πατρίδα».
Στις 11 Μαρτίου 2018, ο Ερντογάν είχε πει προκλητικά ότι η βουλγαρική πόλη Κάρτζαλι βρισκόταν εντός των «πνευματικών συνόρων» της Τουρκίας – ένα σχόλιο που προκάλεσε διαμαρτυρίες από τη Βουλγαρία, η οποία εκείνη την εποχή είχε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέτοια επεισόδια θα μπορούσαν να φαίνονται υπερβολικά, αν δεν σηματοδοτούσαν τις επόμενες κινήσεις του «σουλτάνου».
Οι Άραβες φοβούνται ήδη ότι ο Ερντογάν θα συνεχίσει τις προσπάθειές του για να διαβρώσει τη σαουδαραβική θρησκευτική Αρχή, με τελικό στόχο μια πρόταση για διεθνοποίηση του ιερού προσκυνήματος του Χατζ και την κηδεμονία στη Μέκκα και τη Μεδίνα μέσω του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, στον έλεγχο του οποίου ο Τούρκος πρόεδρος έχει επενδύσει σε μεγάλο βαθμό.