Σάλος έχει προκληθεί τις τελευταίες ημέρες από το περιστατικό της μαζικότερης ίσως αντιγραφής που έχει συμβεί σε ελληνικό πανεπιστήμιο, αναδεικνύοντας για ακόμη μια φορά τις παθογένειες που εμφιλοχωρούν στο πανεπιστημιακό περιβάλλον, όπου οι ισχυρές φοιτητικές παρατάξεις παραμένουν παντοδύναμες βάσει του πελατειακού συστήματος που έχουν διαμορφώσει.
Στο τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών 106 φοιτητές τιμωρήθηκαν με αποκλεισμό από την επαναληπτική εξεταστική του Σεπτεμβρίου γιατί τον Ιούνιο κατέθεσαν την ίδια εργασία στο μάθημα Δυναμικά Μαθηματικά Υποδείγματα. Οταν έγινε αντιληπτή η πρωτοφανούς έκτασης αντιγραφή η γενική συνέλευση του τμήματος αποφάσισε τον αποκλεισμό των φοιτητών από το σύνολο των μαθημάτων της ερχόμενης εξεταστικής αφού: «έγινε εκτεταμένη χρήση αρχείου με τη λύση των ασκήσεων το οποίο ανήκε σε μη εξεταζόμενο φοιτητή». Η εργασία, που όπως φαίνεται αγοράστηκε από τους τιμωρηθέντες φοιτητές, προκάλεσε –εκτός από ερωτήματα για τους λόγους που τους έκαναν να πιστεύουν πως δεν θα γίνονταν αντιληπτοί– αναστάτωση στους κόλπους της Νέας Δημοκρατίας μετά την απόφαση της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ του Πανεπιστημίου Πατρών να τους προσφέρει ασπίδα προστασίας.
«Σύστημα συναλλαγής από τις φοιτητικές παρατάξεις»
Τα περιστατικό μπορεί να προκαλεί εντύπωση λόγω της έκτασής του, όμως δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, αφού όπως αναφέρει στο Documento πλήθος φοιτητών «οι φοιτητικές παρατάξεις, ιδιαίτερα όσες κατέχουν την κύρια εκλογική δύναμη στις σχολές, έχουν στήσει ένα πελατειακό σύστημα προσπαθώντας να αυξήσουν τη δυναμική τους μέσω της παροχής σημειώσεων, εργασιών, υποσχέσεων διασκέδασης, ακόμη και επαγγελματικής αποκατάστασης ή μετέπειτα εύκολης πρόσβασης σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα». «Κάθε φοιτητής θα έρθει αναγκαστικά σε επαφή με τις φοιτητικές παρατάξεις προτού καν πατήσει το πόδι του στη σχολή» αναφέρει στο Documento ο Νίκος, πτυχιούχος τμήματος του Παντείου Πανεπιστημίου.
«Συνήθως σε προσεγγίζει η παράταξη με τη μεγαλύτερη δύναμη. Στη δική μου περίπτωση ήταν η ΔΑΠ. Την ημέρα της εγγραφής, από το πεζοδρόμιο ήδη, με προσέγγισε ένας τριτοετής που έδειξε ιδιαίτερη θέρμη να με βοηθήσει, χωρίς να μου αναφέρει ότι ανήκει σε φοιτητική παράταξη. Αφού με έβαλε μέσα στο κτίριο, με “παρέδωσε” σε κάποιον άλλο, που επίσης δεν ανέφερε ότι πρόσκειται στη ΔΑΠ. Αυτός καταφέρθηκε εναντίον της γραφειοκρατίας των πανεπιστημίων μιλώντας για “σάπιο δημόσιο”». Η θύμηση του περιστατικού προκαλεί πλέον στον Νίκο «γέλια, επειδή αρχικά είχα εντυπωσιαστεί με τη φοιτητική αλληλεγγύη. Αυτό άλλαξε τη στιγμή που μπήκα στο γραφείο για να γραφτώ και διαπίστωσα ότι ο φάκελος με σημειώσεις “για τα πρώτα μαθήματα της σχολής” που μου είχε δώσει ο φοιτητής έγραφε πάνω ΔΑΠ-ΝΔΦΚ».
Οι κυρίαρχες φοιτητικές παρατάξεις μπορεί να στρέφονται ενάντια στη γραφειοκρατία, ειδικά σε ανοργάνωτες σχολές, εντούτοις «την εκμεταλλεύονται για να προσεγγίσουν τους φοιτητές και να τους φέρουν σε επαφή με όσα πρεσβεύουν, τα οποία έρχονται σε αντίθεση με την αριστεία που ευαγγελίζονται: ένα σύστημα συναλλαγής» υπογραμμίζει στο Documento η Μαρία, τεταρτοετής φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Προσπαθούν να σε δεσμεύσουν και τρόπον τινά να σε υποχρεώσουν να γίνεις μέλος της παράταξης. Αρχικά δίνουν σε όλους τους φοιτητές κάποιες υποτυπώδεις σημειώσεις μαθημάτων για να τους δελεάσουν, υποσχόμενοι όλο και περισσότερες σημειώσεις και επιτυχία στις εξετάσεις».
«Τα πτυχία… copies κτώνται»
Η πρακτική αυτή φαίνεται ότι έχει απήχηση σε μεγάλη μερίδα των φοιτητών λόγω και μιας διαμορφωμένης νοοτροπίας ότι «το σημαντικό δεν είναι η απόκτηση γνώσης αλλά η απόκτηση… βαθμών και πτυχίων μέσω της λιγότερο δυνατής καταβληθείσας προσπάθειας, σε ένα μαθησιακό περιβάλλον όπου από το γυμνάσιο ακόμη ευνοούνται η παπαγαλία και η αντιγραφή. Από την άλλη βέβαια υπάρχει το ελαφρυντικό ότι κάποιοι φοιτητές καταφεύγουν στην εύκολη λύση που προσφέρουν οι παρατάξεις, ειδικά αν εργάζονται ή σπουδάζουν από απόσταση, για οικονομικούς λόγους. «Το αστείο της υπόθεσης όμως», σύμφωνα με τον Νίκο, είναι ότι «φοιτητικές παρατάξεις που προασπίζονται την αριστεία χρησιμοποιούν τέτοιες μεθόδους για να προσελκύσουν νέα άτομα στους κόλπους τους που θα εξειδικευτούν ομοίως σε αντίστοιχες τακτικές προσέγγισης δημιουργώντας έναν ατέρμονο φαύλο κύκλο». Ετερος πτυχιούχος του Παντείου, ο Δημήτρης, ανέφερε στο Documento πως «και η ΠΑΣΠ ακολουθεί τις ίδιες πρακτικές, απλώς όχι στην ίδια ένταση λόγω του μειωμένου αριθμού μελών που έχει εξαιτίας της κυριαρχίας της ΔΑΠ. Στόχος όλων είναι οι ψήφοι».
Από τη στιγμή που οι φοιτητές συμμετέχοντας σε αυτό το «σύστημα συναλλαγής θα γραφτούν στις παρατάξεις, παίρνουν καλύτερες σημειώσεις. Αυτές οι σημειώσεις αρκετά συχνά δεν είναι κάτι το τρομερό. Τρομερή όμως είναι η δύναμη που αποκτούν οι παρατάξεις οι οποίες διαχειρίζονται τις σημειώσεις. Μέσω αυτών ελέγχουν πολλούς φοιτητές υποσχόμενες επιτυχία στις εξετάσεις. Είναι κάτι σαν πλύση εγκεφάλου» τονίζει ο Δημήτρης, ο οποίος υπογραμμίζει πως αυτές οι σημειώσεις μπορεί να «προέρχονται είτε από καλούς φοιτητές ενταγμένους στην παράταξη είτε, ακόμη χειρότερα, από καθηγητές».
«Στενοί δεσμοί των παρατάξεων με κάποιους καθηγητές»
Ολοι οι φοιτητές με τους οποίους συνομίλησε το Documento εστίασαν στους «ισχυρούς δεσμούς των ισχυρών παρατάξεων με κάποιους μεγαλοκαθηγητάδες. Ολοι το γνωρίζουν, αλλά κανείς δεν μιλάει γι’ αυτό. Αρκετά μέλη ΔΕΠ των πανεπιστημίων είναι συνδεδεμένα με κυβερνήσεις και χρησιμοποιούν την ακαδημαϊκή θέση τους προκειμένου να ανελιχθούν. Οταν ένας καθηγητής χρειάζεται τη στήριξη κάποιας πολιτικής δύναμης, για να ανταποδώσει θα στηρίξει τη φοιτητική παράταξή της δίνοντας σημειώσεις σε μεμονωμένα μέλη που θα τις χειριστούν αναλόγως». Οπως υποστηρίζει η Διονυσία, τεταρτοετής φοιτήτρια, «στη σχολή μου αλλά και σε σχολές φίλων ήταν συχνό φαινόμενο μέλη της ισχυρής παράταξης –και όχι μόνο– να λένε σε φοιτητές πως αν γραφτούν στην παράταξή τους θα περάσουν εύκολα το μάθημα του τάδε καθηγητή γιατί έχουν καλές σχέσεις μαζί του. Τέτοια φαινόμενα είναι ακόμη πιο εύκολα σε μικρές επαρχιακές σχολές όπου όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους».
Η καθηγητική αυθαιρεσία, όπως έχει αποτυπωθεί πολλάκις στο παρελθόν και μέσω διπλοθεσιών ή ακόμη και κατάχρησης δημόσιου χρήματος, «μπορεί να επεκταθεί και σε μεταπτυχιακά, αφού αρκετά συχνά μέλη παρατάξεων με ισχυρή διασύνδεση, εκμεταλλευόμενα τη στενή σχέση που έχουν αποκτήσει με κάποιους καθηγητές, επιλέγονται να συμμετάσχουν σε μεταπτυχιακά προγράμματα, πολλές φορές εις βάρος άλλων συνυποψηφίων τους». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κατερίνα, που θέλησε να ενταχθεί σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα το οποίο είχε ανοιχτές δύο θέσεις για φοιτητές που δεν είχαν πάρει πτυχίο στο εν λόγω τμήμα. Η επιλογή θα γινόταν κατόπιν προφορικής εξέτασης: «Στην εξέταση ήμασταν τρία άτομα. Η εξέταση ουσιαστικά δεν έγινε, αφού παρά την ύλη που είχε δοθεί ο καθηγητής δεν έκανε ερωτήσεις. Τελικά αντί για δύο ο καθηγητής επέλεξε μόνο ένα άτομο, το οποίο όπως έμαθα μετά ήταν μέλος της πρώτης φοιτητικής παράταξης του τμήματος».
«Αυτό που μου κάνει εντύπωση» δηλώνει στο Documento ο Γεράσιμος, τελειόφοιτος στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, είναι πως «όλοι δείχνουν να τους κάνει εντύπωση το περιστατικό ενώ είναι γνωστό τοις πάσι πως εδώ και χρόνια υπάρχει βιομηχανία πώλησης εργασιών. Και δεν αναφέρομαι στα “γραφεία εκπόνησης εργασιών” που αναλαμβάνουν έναντι αμοιβής να εκπονήσουν ακόμη και μεταπτυχιακές εργασίες χιλιάδων φοιτητών, αλλά στις “συνεργατικές εργασίες”. Συχνά οι παρατάξεις στήνουν δίκτυα επί πληρωμή, όπου μέλη τους, καλοί φοιτητές και συνήθως πτυχιούχοι, γράφουν τις εργασίες άλλων φοιτητών έναντι μικρού αντιτίμου. Αυτό φυσικά συμβαίνει όχι για να βοηθηθεί οικονομικά ο εν λόγω φοιτητής αλλά για να προσελκυστούν στην παράταξη άλλοι. Ετσι στήνεται ένας μηχανισμός εμπορευματοποιημένης γνώσης που αν και συνήθως λειτουργεί σε ατομικό επίπεδο, όπως αποδεικνύεται και από το πρόσφατο περιστατικό, μπορεί να λειτουργήσει και πιο οργανωμένα. Υπάρχει εργαλειοποίηση των πάντων στο πανεπιστήμιο, προς όφελος των παρατάξεων. Μάλιστα, ανάλογα πόσο θα ανεβείς στην ιεραρχία, υπάρχει και η υπόσχεση αντίστοιχων παροχών ακόμη και επαγγελματικής αποκατάστασης. Για να τάζεις όμως κάτι τέτοιο σημαίνει ότι έχει στηθεί και ένα δίκτυο που μπορεί να το υποστηρίξει».
«Ισχυρός ο μηχανισμός των παρατάξεων»
Τα φώτα της δημοσιότητας τράβηξε το τελευταίο διάστημα η παράταξη Ανεξάρτητη Νομική Κομοτηνής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, που συνέβαλε στο να απομακρυνθούν τα τραπεζάκια και οι αφίσες των παρατάξεων από το πανεπιστήμιο. Οι φοιτητές της ανεξάρτητης κίνησης ήρθαν σε συνεννόηση με τη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, φοιτητές του οποίου έβαψαν το φουαγέ του πανεπιστημίου «και έκτοτε οι τοίχοι μας είναι πανέμορφοι» ανέφερε στο Documento ο Μάριος Αρωνιάδης, μέλος της κίνησης. Μάλιστα, σε συνεννόηση με τη διοίκηση του πανεπιστημίου πρόσφατα αφαιρέθηκαν και τα τραπεζάκια των φοιτητικών παρατάξεων. «Δεν είναι θέμα αισθητικής, αλλά το ότι στα τραπεζάκια εξυπηρετούνται τα ιδιοτελή συμφέροντα των παρατάξεων που έχουν διαμορφώσει ένα πελατειακό καθεστώς». Αναφορικά με το πώς αντιμετωπίζουν οι υπόλοιποι φοιτητές την Κίνηση ο Μάριος τονίζει πως «τρεις φίλοι μου είχαν καθυβριστεί από μέλη της ΔΑΠ επειδή ήταν μέλη της ανεξάρτητης κίνησης. Θεωρώ ότι η πλειονότητα των φοιτητών μας υποστηρίζει, αλλά όχι όλοι. Οταν από τη μια έχεις να διαλέξεις μεταξύ δράσεων καθαριότητας που πραγματοποιούμε ή δωρεάς βιβλίων από τον Δικηγορικό Σύλλογο και από την άλλη έχεις δωρεάν ποτά, σημειώσεις ή εργασίες, πολλοί επιλέγουν το δεύτερο. Ο μηχανισμός των φοιτητικών παρατάξεων είναι ακόμη πολύ ισχυρός».
«Διασυρμός της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης»
«Το ενδιαφέρον της υπόθεσης», σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργο Μαυρογιώργο, είναι πως «αν δεν ήταν μαζική η αντιγραφή δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Οταν δεν υπάρχει δυνατότητα ή πλαίσιο εξατομικευμένης εποπτείας στις φοιτητικές εργασίες αρχίζουν οι παθογένειες και η όποια φοιτητική εργασία ακυρώνεται. Ενδεχομένως, η υπόληψη των εργασιών να έχει εκφυλιστεί σε μια γραφειοκρατική και τυπική επικύρωση της κατάθεσης ενός κειμένου που δεν διαβάζεται ποτέ». Αναφορικά με τις φοιτητικές παρατάξεις «που επιδίδονται σε ανάλογα σχετικά εγχειρήματα», ο καθηγητής θεωρεί πως «το κάνουν επειδή το επιτρέπει το πλαίσιο. Οταν η εργασία είναι αγγαρεία, αποξενωτική, χωρίς ιδιοκτησία (να του ανήκει) και ενδιαφέρον, εκπίπτει και ακυρώνεται προτού την αναλάβεις. Γίνεται υπόθεση ανταλλαγής για την εξαγορά βαθμού. Τότε ανοίγουν τέτοιες απίθανες ιστορίες». Σύμφωνα με τον κ. Μαυρογιώργο τη μεγαλύτερη ευθύνη για τέτοια περιστατικά «φέρει ο διδάσκων. Θεωρώ ότι υπάρχουν διδάσκοντες που δημιουργούν κλίμα και έμπνευση για τέτοιου είδους πρακτικές. Δεν αποκλείεται να έχει ξεκινήσει αυτή η πρακτική από “εσωτερική” πληροφορία ότι τις εργασίες δεν τις βλέπει ο καθηγητής ή κάτι άλλο πιο ευρηματικό». Καταλήγοντας ο καθηγητής υποστήριξε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρξε «διασυρμός της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, των διδασκόντων, των πανεπιστημίων. Η αντιγραφή στο πανεπιστήμιο ακυρώνει τον πυρήνα της βασικής αρχής της ακαδημαϊκής ελευθερίας που υπηρετείται με την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης».