Είναι ασφαλώς ένα παρεάκι αλλιώτικο απ’ τα άλλα. Πιθανότατα εκεί που η φράση «ισονομία» βρίσκει όσο πουθενά αλλού έδαφος να καλλιεργηθεί. Δύσκολο έως απίθανο να ακούσεις εκεί αιχμές για την… ευστροφία κάποιου από την ομήγυρη, ή απαξιωτικές ατάκες για το χιούμορ του.
Όχι λόγω των άγραφων κανόνων του savoir vivre που διέπει τα μέλη ενός τόσο ιδιότυπου club, αλλά γιατί οι «κρυάδες» υποθέτουμε ότι λάμπουν διά της απουσίας τους. Πόσο πιθανό είναι να ακούσεις τέτοιες από ανθρώπους που ανήκουν στο 2% των πιο έξυπνων του πληθυσμού;
Ο όρος «Mensa» είναι οικείος στον περισσότερο κόσμο, το σχετικά άγνωστο της υπόθεσης όμως είναι το ελληνικό σκέλος της. Η Mensa – που ως λέξη έχεις τις ρίζες της στο λατινικό «τραπέζι» – ορίζεται ως μια παγκόσμια κοινωνία ανθρώπων, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα η οποία εστιάζει στην αναγνώριση και ανάπτυξη της ανθρώπινης ευφυίας.
Μοναδικό κριτήριο για να γίνει κάποιος μέλος είναι να έχει Δείκτη Νοημοσύνης (I.Q.) που να τον κατατάσσει στο ανώτερο 2% του ανθρώπινου πληθυσμού. Για ανήκει κάποιος σε αυτό πρέπει να έχει δείκτη ευφυίας άνω του 148, όταν το IQ ενός μέσου εγκεφάλου θεωρείται ότι κυμαίνεται από 85 έως 115!
Η οργάνωση ιδρύθηκε το 1946 στην Οξφόρδη και σήμερα υπάρχουν εθνικά παρακλάδια σε 50 χώρες, με τον αριθμό των ενεργών μελών να υπερβαίνει τις 135.000.
Μεταξύ αυτών των χωρών – μελών είναι εδώ και 32 χρόνια και η Ελλάδα. Η Ελληνική Mensa ξεκίνησε ως ιδέα το 1979 από δύο Έλληνες – μέλη της Αγγλικής Mensa και απέκτησε νομική υπόσταση και το πρώτο καταστατικό της το 1986. Σήμερα αριθμεί περισσότερα από 1500 μέλη. Τα γραφεία της βρίσκονται στην οδό Πετμεζά 14 στο Κουκάκι (πλησίον της στάσης μετρό ΣΥΓΓΡΟΥ-ΦΙΞ) και πρόεδρος της από το 2009 είναι ο πολιτικός μηχανικός Χρήστος Αποστολίδης.
Μέλος της μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε από 10 ετών και πάνω. Για να πάρει κάποιος πιστοποιητικό… ευφυίας θα πρέπει να περάσει το περιβόητο τεστ της Mensa, το οποίο έχει εκπονηθεί από καθηγητές ψυχολογίας του Λονδίνου και μετράει το IQ σύμφωνα με την κλίμακα Κατέλ.
Το όριο εισαγωγής είναι το 148, ενώ άριστα θεωρείται το 180. Υπάρχουν όμως αρκετά άτομα – και στην ελληνική Mensa – που έχουν ξεπεράσει το συγκεκριμένο νούμερο!
Τα τεστ λέγονται Figure Reasoning Tests και μετρούν την κοινή λογική. Αποτελούνται μόνο από σχηματικές παραστάσεις και ζητούμενο για τον εξεταζόμενο είναι να κάνει μεταφορά δομής από τη μία παράσταση στην άλλη. Δεν χρειάζεται πρότερες γνώσεις, ενώ δεν περιέχει λεκτικό κομμάτι ώστε να αποφεύγεται οποιαδήποτε προκατάληψη που να έχει σχέση με το μορφωτικό επίπεδο ή την κουλτούρα στην οποία μεγάλωσε κάθε εξεταζόμενος. Το τεστ δεν μετρά ούτε την κοινωνική αντίληψη, ούτε την αυτογνωσία, ούτε την ευφυΐα που αφορά το λόγο.
Η ίδια η «Mensa» υποστηρίζει ότι με αυτό το τεστ οι άνθρωποι δεν κατηγοριοποιούνται σε «ανόητους» και «έξυπνους» – άλλωστε μπορεί να μετρήσει μόνο ορισμένα κομμάτια του ανθρώπινου μυαλού.
Υπάρχουν άνθρωποι που κατά -γενική ομολογία- θεωρούνται εύστροφοι και όμως μπορεί να αποτύχουν στο τεστ, το οποίο δεν απαιτεί ούτε ιδιαίτερη καλλιέργεια, ούτε εξειδικευμένες γνώσεις. Πρόκειται για μία σειρά από ερωτήματα που δοκιμάζουν την αντίληψη, την ευστροφία και την ικανότητα του διαγωνιζόμενου να κάνει λογικούς συνειρμούς και να καταλήγει σε σωστές επιλογές.
Επιστρατεύονται απλές μαθηματικές συναρτήσεις -που ακόμη και για παρατηρητικούς με στοιχειώδη μόρφωση δεν είναι δύσκολες- κι άλλοτε χρησιμοποιούνται συνώνυμες ή αντίθετες έννοιες σε απλή μορφή. Το τέστ πάντως απαιτεί σκέψη, παρατηρητικότητα και ενίοτε ευρηματικότητα.
Όμως ακόμη και η αφρόκρεμα της… νόησης έχει τη δική της διαβάθμιση. Έτσι πέρα από τις κλίμακες που μετρούν τον δείκτη ευφυίας των μελών, υπάρχουν και κριτήρια που ξεχωρίζουν την ανφάν-γκατέ των εξυπνότερων. Στο ελάχιστο όριο της κλίμακας μέτρησης Μπινέ-Σιμόν για παράδειγμα ανταποκρίνονται μόλις ένας στους 10.000 ανθρώπους.
Η «τελική πίστα» ωστόσο είναι η κλίμακα Mega, που τρόπον τινά παρέχει… ντοκτορά στα πιο κοφτερά μυαλά. Το όριο εισαγωγής της έχουν επιτύχει μόλις 30 άνθρωποι στον κόσμο, ανάμεσά τους και ο διάσημος φυσικός Στίβεν Χόκινγκ, αλλά και δύο αγόρια 11 και 12 ετών!
Επιστρέφοντας στην ελληνική Mensa, εκτός του ενιαίου τεστ για όλες τις ηλικίες, υπάρχει και το ξεχωριστό για παιδιά από 10 έως 14 ετών. Για παιδιά ηλικίας 5,5 έως 10 ετών, πραγματοποιείται από συνεργαζόμενο με την MENSA ψυχολόγο το τεστ WISC-III (είναι η τελευταία έκδοση της γνωστής κλίμακας νοημοσύνης για παιδιά).
Οι εξετάσεις εισαγωγής στον οργανισμό διοργανώνονται ανά έναν ή δύο μήνες – η προσεχής είναι στις 28 Ιανουαρίου – και δικαίωμα συμμετοχής έχει ο οποιοσδήποτε, αρκεί να πληρώσει το παράβολο των 30 ευρώ (για τους μαθητές, φοιτητές ή άνεργους το ποσό είναι 20 ευρώ).
Η περιέργεια, η αυτοεπιβεβαίωση – ενδεχομένως η φιγούρα – αλλά κυρίως η συναναστροφή με ανθρώπους που… φουμάρουν τον ίδιο καπνό είναι τα κίνητρα για την είσοδο των μελών σε αυτή τη μικρή κοινωνία. Οι ίδιοι λένε – κι έχουν δίκιο – ότι δεν είναι και τόσο σπάνιο να ανήκεις στο 2% του πληθυσμού. Στην Ελλάδα υπάρχουν 200.000 άτομα με ανώτερη ευφυΐα, δηλαδή ένα στα πενήντα άτομα θα μπορούσε να ανήκει στον οργανισμό.
Τα μέλη χορηγούνται με πλαστικές κάρτες – τις ταυτότητες Mensa δηλαδή – και κάθε χρόνο τυπώνονται με διαφορετική απεικόνιση ως «background» για να αποκτούν συλλεκτική αξία. Μια τέτοια συλλογή κι αν είναι ικανή να θρέψει το εγώ κάποιου…
Οι διανοητικά «ομόσταυλοι» συναντιούνται συνήθως μια φορά το μήνα, πέραν των φιλικών σχέσεων βέβαια που μπορεί να έχουν αναπτύξει κάποιοι. Γνωρίζονται, συζητούν, δημιουργούν ομάδες ειδικών ενδιαφερόντων και μέσα από τη συναναστροφή αυτή έχουν προκύψει από επαγγελματικές συνεργασίες έως και… γάμοι.
Εκτός των εξόδων ψυχαγωγίας, διοργανώνονται και επισκέψεις σε καλλιτεχνικούς ή επιστημονικούς χώρους, ενώ εκδίδεται και κάθε μήνα το περιοδικό Mensa.
«Το σημαντικότερο είναι να παρέχουμε ένα πεδίο ελεύθερης έκφρασης στον ευφυή άνθρωπο για να μπορέσει να κυνηγήσει τις ανησυχίες του», λέει ο πρόεδρος της ελληνικής Mensa, Χρήστος Αποστολίδης. Προτάσσει επιπλέον τη συμβολή του club στα παιδιά, μέσω της ενθάρρυνσης τους να αξιοποιήσουν το δυναμικό τους στο κομμάτι της ευφυΐας. «Η ενασχόληση με τις τέχνες και τις επιστήμες δίνει διανοητικά ερεθίσματα. Το παιχνίδι, είτε πρόκειται για σκάκι και μπριτζ, είτε πρόκειται για γρίφους λογικής, sudoku και παιχνίδια στρατηγικής, συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση της νοημοσύνης».
Αν για κάποιο λόγο σου τη… δίνει η δημιουργία αυτής της κλειστής κοινωνίας «εκλεκτών» της νόησης, δες το λίγο πιο… ανοιχτόμυαλα. Ίσως να είσαι «γαλουχημένος» για συμμετοχή σε ένα τέτοιο παρεάκι και απλώς, έως σήμερα, να μην το γνώριζες…