Μέχρι πρότινος, οι ΗΠΑ επέμεναν -και πίεζαν- ότι, για να «απεξαρτηθεί» η Ευρώπη (και η Ελλάδα) από το ρωσικό αέριο, πρέπει να φτιαχτεί αγωγός φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν. Επίσης, να ανοίξει η Αλεξανδρούπολη και τα Βαλκάνια στο αμερικανικό LNG. Τώρα, επιμένουν (για τα μάτια της Τουρκίας;) να εγκαταλειφθεί ο αγωγός EastMed για το αέριο της Α.Μεσογείου, επειδή είναι υπέρ της… πράσινης ενέργειας
Το αμίλητο νερό έχει καταπιεί η ελληνική κυβέρνηση μετά τη γραμμή που έδωσε η Ουάσιγκτον να μπει ταφόπλακα στον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο, EastMed.
Και επειδή οι κυβερνώντες δεν είναι του συνθήματος ότι «θα βαράμε τα νταούλια και οι αγορές θα χορεύουν στο ρυθμό τους», αλλά ότι «τα πάντα τα ρυθμίζει η αγορά», επαφίουν όλες τις ελπίδες τους στους από μηχανής Θεούς των αγορών. Εάν, δηλαδή, θα ανοίξει ο κρουνός των αγορών για να τρέξουν τα δισεκατομμύρια που χρειάζεται, προκειμένου να κατασκευαστεί ο EastMed.
Ανησυχία και για την Κρήτη
Βέβαια, και μόνο το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον δήλωσε κατά του σχεδίου, αυτομάτως εστάλη το μήνυμα στις «αγορές» ότι ο αγωγός δεν πρόκειται να γίνει.
Κάτι, άλλωστε, που παραδέχτηκε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, σε άρθρο του την Κυριακή, γράφοντας πως οι ΗΠΑ δεν στηρίζουν τον EastMed «πολιτικά προφανώς, αλλά αυτό συνιστά και μήνυμα προς την αγορά».
Ποιος, άλλωστε, μετά την άρνηση των ΗΠΑ, θα σπεύσει να επενδύσει τα χρήματά του σε ένα τέτοιο -αντικειμενικά πανάκριβο- εγχείρημα, όταν πολύ περισσότερο θα βρίσκεται αντιμέτωπος με τους συνεχείς τραμπουκισμούς της Τουρκίας;
Στο μεταξύ, εντείνεται η ανησυχία ότι η κοινοπραξία Total – ExxonMobil, όπως ανέφερε και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, μπορεί να παγώσει τις έρευνες στα τεμάχια νότια και δυτικά της Κρήτης για τα οποία έχουν συναφθεί με την Ελλάδα συμβάσεις παραχώρησης.
Στην γείτονα, πάντως, ο φιλοκυβερνητικός Τύπος πανηγυρίζει, παρουσιάζοντας τις αμερικανικές θέσεις ως «νίκη της γαλάζιας πατρίδας», και ως αμερικανικό «δωράκι» στην Τουρκία, προκειμένου να επανεκκινήσουν οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις.
Η ηλεκτρική διασύνδεση
Τώρα, λοιπόν, η Ουάσιγκτον δηλώνει ότι δεν θέλει τον EastMed, αλλά προκρίνει τη διασύνδεση των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου με «καθαρή ενέργεια». Με τα υποθαλάσσια καλώδια μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος. Όπως, μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας (EuroAsia interconnector) ή και Αιγύπτου, Ελλάδας (EuroAfrica interconnector).
Να σημειωθεί, πάντως, ότι και στην περίπτωση των δύο «καλωδίων» (EuroAsia και EuroAfrica), η Άγκυρα έχει επανειλημμένως απαιτήσει να της ζητήσουν την άδεια, διότι, κατά τους ισχυρισμούς της, τα «καλώδια» αυτά περνούν μέσα από την τουρκική υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ (!).
Εκτιμάται, λοιπόν, και με αφορμή την ηλεκτρική διασύνδεση, η Τουρκία θα συνεχίσει να εγείρει τις γνωστές αξιώσεις της έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου. Άραγε, οι ΗΠΑ, που δεν ενδιαφέρονται τώρα για τον αγωγό φυσικού αερίου, EastMed, αλλά ενδιαφέρονται τόσο πολύ για την ηλεκτρική διασύνδεση και την «καθαρή ενέργεια», τι θα πράξουν σε μια τέτοια περίπτωση;
Να σημειωθεί πως το Μάρτιο του 2021, σύμφωνα με το τουρκικό TRT Haber, η Άγκυρα προέβη σε «διπλωματική νότα προς το Ισραήλ, την Ελλάδα και την ΕΕ». Αναλυτικότερα, με αφορμή το μνημόνιο συνεννόησης που υπεγράφη στις 8 Μαρτίου 2021 για τον Ευρασιατικό Διασυνδετήριο Αγωγό (EuroAsia Interconnector), και προβλέπει τη διασύνδεση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, «τουρκικές διπλωματικές πηγές αντέδρασαν στη θέα των χαρτών του έργου που δείχνουν ότι η διαδρομή του υποβρύχιου καλωδίου διέρχεται από την τουρκική υφαλοκρηπίδα (!), μεταξύ Κύπρου και Κρήτης».
Στη διπλωματική νότα, κατά το TRT, αναφέρεται ότι «πρέπει να ζητηθεί η άδεια της χώρας μας για την εκτέλεση αυτών των έργων στην υφαλοκρηπίδα μας. Η χώρα μας πρέπει να ενημερωθεί για τις σχετικές εργασίες εκ των προτέρων και εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος».
EastMed: Δύο μέτρα και δύο σταθμά
Πάντως, η θέση των ΗΠΑ κατά του αγωγού φυσικού αερίου, EastMed, και υπέρ της «καθαρής ενέργειας», έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την έως τώρα πολιτική πιέσεών τους προς την Ευρώπη και την Ελλάδα για να εγκαταλείψουν τους ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου και, προκειμένου να απεξαρτηθούν από τη Μόσχα, να «ψωνίζουν» αέριο που θα διοχετεύεται μέσω αγωγών από το Αζερμπαϊτζάν.
Δύο μέτρα και δύο σταθμά, δηλαδή. Έτσι, άλλωστε, κατόπιν ισχυρών πιέσεων αμερικανικών και ευρωπαϊκών κύκλων, ναυάγησε και ο ρωσικός αγωγός, South Stream (Βουλγαρία, Ελλάδα), όπως και ο αντίστοιχος αγωγός πετρελαίου (Μπουργκάς, Αλεξανδρούπολη). Χάρις, βέβαια, και στις… περιβαλλοντικές ευαισθησίες του τότε πρωθυπουργού, Γιώργου Παπανδρέου.
Και ήταν τότε ο Εϊμος Χοχστέϊν (Amos Hochstein), ο σύμβουλος για θέματα ενέργειας επί προεδρίας Ομπάμα, και επίσης σημερινός σύμβουλος, επί προεδρίας Μπάϊντεν, που επέμενε ότι η Ευρώπη πρέπει να γυρίσει την πλάτη στο ρωσικό φυσικό αέριο και να «ψωνίζει» αζέρικο.
Βέβαια, κερδισμένη από αυτό το παιχνίδι και τις ελληνικές υποχωρήσεις βγήκε η Τουρκία, από την οποία περνούν δύο ρωσικοί αγωγοί και ο αζέρικος.
Αυτά στο νότο της Ευρώπης. Γιατί στον Βορρά κερδισμένο ήταν το Βερολίνο, το οποίο, τα προηγούμενα χρόνια, τόσο επί Ομπάμα όσο και επί Τραμπ, αγνόησε τις ΗΠΑ και προώθησε τον υποθαλάσσιο αγωγό ρωσικού φυσικού αερίου στη Βαλτική, North Stream.
Γύρω από αυτόν, σήμερα, παίζεται σκληρό γεωπολιτικό παιχνίδι, εκτός των άλλων με διακύβευμα την Ουκρανία και με σοβαρές αμερικανο-ρωσικές κόντρες να βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη.
Εξίσου ένθερμος υποστηρικτής ήταν ο Ε.Χοχστέϊν και για τον αγωγό μεταφοράς αμερικανικού υγροποιημένου αερίου (LNG), από την Αλεξανδρούπολη στα Βαλκάνια.
Ήδη, εξάλλου, το λιμάνι της πόλης έχει γίνει διακομιστικός σταθμός για τις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ, ενώ προωθείται, σύμφωνα με τις αμερικανικές διαβεβαιώσεις, και ο αγωγός, IGB.
Άραγε, ο Ε.Χοχστέϊν, ο οποίος τώρα κόπτεται για την «πράσινη ενέργεια» στην Ανατολική Μεσόγειο και γι’ αυτό υποστηρίζει ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί το σχέδιο EastMed, έχει την άποψη ότι θα πρέπει να εγκαταλειφθούν και τα όποια σχέδια υπάρχουν για αύξηση των ποσοτήτων του αερίου που διοχετεύει το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη και την παγκόσμια αγορά; ‘Η, να μη διοχετεύεται αμερικανικό LNG μέσω της Αλεξανδρούπολης;
Δύο μέτρα και δύο σταθμά! Ο ίδιος, πάντως, τον Μάϊο του 2016, πανηγύριζε στη Θράκη για τον αγωγό μεταφοράς αζέρικου φυσικού αερίου, TAP.
Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι ο ίδιος, ως σύμβουλος των Αμερικανών προέδρων, Ομπάμα και Μπάϊντεν, είχε παρουσιάσει στο παρελθόν χάρτη, ο οποίος, ως λέγεται, γνωστοποιήθηκε και στον Τούρκο πρόεδρο, Ταγίπ Ερντογάν, όπου προτεινόταν η μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο, με αγωγό, μέσω της Κύπρου και της Τουρκίας.
Άραγε, υπό το πρίσμα των σημερινών, νέων «πράσινων θέσεων» των ΗΠΑ για την Ανατολική Μεσόγειο, έπαψε η Ουάσιγκτον να προτείνει αυτό το σχέδιο αγωγού, ή πρόκειται να το «ξεφουρνίσει» και πάλι, κάποια στιγμή αργότερα, όταν, για παράδειγμα, θα έχουν «διευθετηθεί» οι ΑΟΖ στην περιοχή;
Από το 2015 στο 2022
Τον Οκτώβριο του 2015, λοιπόν, ο «άνθρωπος» των Αμερικανών προέδρων, ο οποίος πάντως λομπίστας συμφερόντων και επιχειρηματίας είναι επί της ουσίας, διερρήγνυε τα ιμάτιά του πως «ό,τι είναι καλό για την Ελλάδα, είναι καλό και για τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Βέβαια, το «καλό» τότε ήταν να κοπούν τα πολλά πάρε – δώσε με τη Ρωσία και να κατασκευαστεί ο αγωγός αζέρικου αερίου, ΤΑΡ, όπως επίσης και ο IGB.
Τώρα, από εκεί που ήταν φανατικός υπέρ του -αζέρικου πάντως- φυσικού αερίου, δηλώνει στην εφημερίδα, το «Βήμα της Κυριακής», ότι σε αυτή τη συγκυρία η Ευρώπη «προσπαθεί να εξακριβώσει πώς να χρησιμοποιήσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη σύγχρονη τεχνολογία για να διαφοροποιηθεί από το φυσικό αέριο ως ενεργειακό πόρο».
Ως εκ τούτου, κατά τον ίδιον, πρέπει «να εξετάσουμε τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις (σ.σ. στην Ανατολική Μεσόγειο), διότι έτσι οι ανακαλύψεις φυσικού αερίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως η αρχική πηγή παροχής ηλεκτρικής ενέργειας από την περιοχή προς την Ευρώπη».
Πιέσεις και μηνύματα
Ένα επιπλέον μήνυμα, δηλαδή, και προς την ΕΕ να μην χρηματοδοτήσει τον EastMed. Κι’ ας δηλώνει ο Κύπριος πρόεδρος, Νίκος Αναστασιάδης, ότι η «ΕΕ έχει υιοθετήσει το έργο αυτό ως κοινού ενδιαφέροντος και έχει επενδύσει στις μελέτες που το αφορούν», ενώ «μόλις πρόσφατα έχει αναγνωρίσει το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο προς την ενεργειακή πράσινη μετάβαση».
Ο ίδιος, βέβαια, παρά τις φιλότιμες προσπάθειές του να πείσει ότι τίποτε δεν τελείωσε, παραδέχεται, μιλώντας στην «Καθημερινή της Κυριακής», ότι, «αν το σχέδιο EastMed δεν είναι εφικτό, θα διερευνηθούν οι εναλλακτικές».
Κατά τα λοιπά, όπως υποστηρίζει ο Ε.Χοχστέϊν, «οι ΗΠΑ δεν λένε στις χώρες της περιοχής τι να κάνουν». Όχι, βέβαια. Μόνον γραμμή δίνουν διεθνώς ότι το έργο έχει … πεθάνει.
«Εμείς -συνεχίζει ο λομπίστας, όπως, μεταξύ άλλων, τον αναφέρει η Wikipedia- το μόνο που λέμε είναι ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ένθερμα την ενεργειακή συνεργασία στην περιοχή (σ.σ. Α.Μεσόγειο), αυτό το έργο (σ.σ. EastMed) δεν αξίζει την προσπάθεια, αλλά θέλουμε να οδηγήσουμε προς έργα που είναι το ίδιο μεγάλα και φιλόδοξα με πολύ ευρύτερη επίπτωση και αντοχή στον χρόνο».
Γι’ αυτό το λόγο, «είχαμε ορισμένες συζητήσεις με τις πρωτεύουσες χωρών της Ανατολικής Μεσογείου σχετικά με τη θέση μας για τον EastMed», είπε, επιβεβαιώνοντας έτσι τις αμερικανικές πιέσεις που ασκήθηκαν προς Αθήνα, Λευκωσία και Τελ Αβίβ.
Και τι προωθούν τώρα οι ΗΠΑ; «Καθώς αυξάνουμε -εξήγησε- την εξάρτησή μας από την ανανεώσιμη ενέργεια, αυτές οι διασυνδέσεις (σ.σ. ηλεκτρικής ενέργειας στην Α.Μεσόγειο) μπορούν να μεταφέρουν ανανεώσιμη ενέργεια προς την Ευρώπη. Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις είναι ουδέτερες από τη χρήση καυσίμων. Δεν έχει σημασία αν η ενέργεια παράγεται από αέριο ή ανανεώσιμες πηγές».
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος αναφερόμενος στα αμερικανικά σχέδια, έγραψε ότι «η ηλεκτρική ενέργεια που θα διοχετεύεται στις διασυνδέσεις, θα παράγεται (στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό και ασφαλές) στις εκτός Ευρώπης περιοχές εγκατάστασης των μονάδων παραγωγής, βέβαια από ανανεώσιμες πηγές και σε πολύ μεγάλο βαθμό από φυσικό αέριο, αλλά προφανώς νέες υποδομές όπως ο αγωγός EastMed δεν υποστηρίζονται» από τις ΗΠΑ.
Κερδισμένοι
Ο Ε.Βενιζέλος, ο οποίος, με το κείμενό του εμφανίστηκε να διεκδικεί την πατρότητα (!) του EastMed, υπογράμμισε ότι «το σχέδιο του αγωγού ήταν εξαρχής πρωτίστως πολιτικού χαρακτήρα».
Επισήμανε, δε, ότι, από την αμερικανική τοποθέτηση, «ενισχύονται οι υποδομές που αφορούν υγροποιημένο ή συμπιεσμένο φυσικό αέριο, είτε υφιστάμενοι αγωγοί και οι χώρες προέλευσης (π.χ. Ρωσία) και όδευσης (π.χ. Τουρκία)».
Να σημειωθεί πως ούτε και η Ρωσία έβλεπε με καλό μάτι τον EastMed, θεωρώντας τον ανταγωνιστικό στη διοχέτευση του δικού της φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Κατά την τουρκική εθνικιστική, φιλοκυβερνητική εφημερίδα, Dirilis Postasi, και «η Αίγυπτος θα πρέπει να είναι ευχαριστημένη».
Και σχολιάζει: «Ενώ η απόσυρση της υποστήριξης των ΗΠΑ από τον EastMed προκάλεσε απογοήτευση στην Ελλάδα και τους Ελληνοκυπρίους, έγινε δεκτή με ευχαρίστηση στην Άγκυρα.
Το Κάϊρο, από τη μεριά του, ήθελε να εξάγει το αέριο στην Ευρώπη, το οποίο θα μεταφέρεται στις εγκαταστάσεις υγροποίησης (LNG) στις μεσογειακές ακτές της Αιγύπτου, με πλοία.
Δεδομένου ότι ο αγωγός φυσικού αερίου μέσω της Τουρκίας δεν είναι επί του παρόντος δυνατός λόγω πολιτικών συνθηκών και το έργο EastMed είναι νεκρό, οι εγκαταστάσεις LNG στις αιγυπτιακές πόλεις, Dimyat και Idku, παραμένουν η μόνη εναλλακτική λύση για το Ισραήλ και την ελληνοκυπριακή διοίκηση (σ.σ. Κυπριακή Δημοκρατία)».
Νίκη της «αγοράς» και στην Κρήτη
Σε αυτό το σκηνικό που δημιουργήθηκε λόγω της αμερικανικής στάσης έναντι του EastMed, αυξάνονται οι ανησυχίες για «πάγωμα» των ερευνών – εκμετάλλευσης κοιτασμάτων και στην Κρήτη.
Το επεσήμανε, εκτός των άλλων, και ο Ε.Βενιζέλος, σημειώνοντας ότι «n κοινοπραξία με κορμό την Total και την ExxonMobil μπορεί, όπως ήδη φαίνεται, να παγώσει τις έρευνες στα τεμάχια νότια και δυτικά της Κρήτης για τα οποία έχουν συναφθεί με την Ελληνική Δημοκρατία συμβάσεις παραχώρησης».
Πρόκειται, συνέχισε, «για περιοχές με υψηλή πιθανότητα ύπαρξης πολύ σημαντικών κοιτασμάτων, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων».
Η απόφαση, πρόσθεσε, «για το πως θα διαμορφωθεί η σχέση μας με τους φυσικούς αυτούς πόρους, βεβαίως λαμβάνει υπόψη της τη στάση της αγοράς και των μεγάλων διεθνών εταιρειών, είναι όμως μια βαριά απόφαση εθνικού χαρακτήρα. Μια απόφαση που πρέπει να ληφθεί με ρεαλιστικά κριτήρια Αλλά να ληφθεί, όχι να αφεθεί ο χρόνος να γλιστρήσει και n αδράνεια να εκλαμβάνεται ως δραστήρια πολιτική».
Μια αναφορά που δεν μπορεί παρά να εκληφθεί ως «μπηχτή» στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης και τους όποιους ενεργειακούς σχεδιασμούς (αν) έχει.
Τουρκικές αντιδράσεις
Στην Τουρκία, το αμερικανικό «άδειασμα» στον EastMed αντιμετωπίστηκε θετικά.
Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας, Sabah, έκανε λόγο για «ημέρα της Γαλάζιας Νίκης». Χαρακτήρισε, δε, τις εξελίξεις ως επιστέγασμα στρατιωτικών κινήσεων Τουρκίας στη Λιβύη και σύναψης Τουρκολιβυκών μνημονίων.
Ενδιαφέρον έχει, πάντως, δημοσίευμα της αντιπολιτευόμενης τουρκικής εφημερίδας, Cumhuriyet.
«Να θυμίσουμε -γράφει- ότι, ενώ οι ΗΠΑ εγκαθιστούσαν βάση στην Αλεξανδρούπολη, κυβερνώντες κύκλοι στην Τουρκία έστελναν μηνύματα στις ΗΠΑ ότι τις «συμφέρει περισσότερο να επιλέξουν την Τουρκία παρά την Ελλάδα». Είναι πιθανό να δούμε την αναστροφή ως σημάδι ότι οι ΗΠΑ έχουν λάβει θετικά υπόψη αυτά τα μηνύματα. Το περιεχόμενο των επαφών του Μουράτ Μερκάν και του Ιμπραήμ Καλίν (σ.σ. «δεξί χέρι« του Ερντογάν) στις ΗΠΑ τον περασμένο μήνα αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον».
Η θέση των ΗΠΑ, προσθέτει, «μπορεί να ερμηνευθεί τόσο ως μια κίνηση για τη διευκόλυνση της εξομάλυνσης των σχέσεων της Άγκυρας με το τρίγωνο Κόλπου-Ισραήλ-Αρμενίας, όσο και ως ένα μέσο για την επιτάχυνση των βημάτων της Άγκυρας προς την Ουάσιγκτον».
Επιπλέον, «ενώ οι ΗΠΑ ξεκινούν έναν αντιρωσικό «νέο ψυχρό πόλεμο» μέσω ΝΑΤΟ, η αναταραχή που θα προκαλέσει στην Αθήνα η απόσυρση της υποστήριξης στον EastMed μικρή σημασία έχει για την Ουάσιγκτον. Εξάλλου, με την απόκτηση νέων βάσεων στην Ελλάδα, οι ΗΠΑ έχουν ήδη πάρει περισσότερα από αυτά που θα πάρουν από την Ελλάδα».
ΗΠΑ: Ναι στη Τουρκία
Ενώ, πάντως, είναι νωπό το αμερικανικό «άδειασμα» στον EastMed, ο Ε.Χοχστέϊν δεν διστάζει να δηλώσει υπέρ της συμμετοχής της Τουρκίας στο Φόρουμ για το φυσικό αέριο, όπου μεταξύ άλλων μετέχουν οι Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος.
«Είμαστε σε ένα σημείο, στο οποίο μπορούμε να δούμε το EMGF να είναι Φόρουμ για την Ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου θα μπορούσαμε να συζητούμε πολλαπλά ζητήματα ενεργειακής συνεργασίας, όχι μόνο τις εξελίξεις στο φυσικό αέριο. Έχουμε ωριμάσει αρκετά για να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα».
Όσον αφορά το ποιος πρέπει να συμμετέχει, ανέφερε: «Σε τελική ανάλυση, ναι, η Τουρκία και ο Λίβανος θα έπρεπε να συμμετάσχουν , αλλά την κατάλληλη στιγμή».
Τέλος, αφού είχε εκφράσει την αντίθεσή του στον EastMed, είπε ότι έχει «υποστηρίξει την κατασκευή μικρότερων υποθαλάσσιων αγωγών, όπως αυτός που θα ενώνει το Ισραήλ με την Αίγυπτο ή την Ιορδανία και έχουμε επίσης εξετάσει αγωγούς που θα συνδέουν την Κύπρο με πλωτές εγκαταστάσεις στο Ισραήλ ή με την Αίγυπτο, αλλά και έναν αγωγό από την Αίγυπτο προς την Κρήτη».