Ποιοι είναι οι νέοι σήμερα; Ποια είναι η πολιτικοκοινωνική συμπεριφορά τους; Τι είναι αυτό που τους επηρεάζει περισσότερο; Πολλά από αυτά τα ερωτήματα προσεγγίζει, αποτυπώνοντας τάσεις, κοινά σημεία αλλά και διαφορές σε απόψεις και συνήθειες που έχουν διαμορφώσει τους νέους, η πανελλαδική έρευνα «YouWho?» που πραγματοποίησε το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών σε ένα μεγάλο δείγμα 24.000 νέων 17-29 ετών, τον προηγούμενο χρόνο, η επεξεργασία της οποίας ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Αν κάτι φανερώνει είναι οι διαφοροποιήσεις ανάμεσά τους που εμφανίζονται σε πολλά επίπεδα.
Σε αυτή τη διαφορετικότητα παίζει ρόλο όχι μόνο η ηλικία τους αλλά και ο τόπος που μεγαλώνουν, ωστόσο γίνεται σαφές ότι αν κάτι έχουν κοινό, ως πρωταρχική πηγή ταύτισης για τις νεότερες ηλικίες, αυτό είναι οι φίλοι τους, κάτι που αφήνει να διαφανεί τι είναι αυτό που στερήθηκαν στην πολύμηνη και πρωτόγνωρη δοκιμασία της πανδημίας που επιφύλασσε η ζωή σε όλους μας, κοινή ανάγκη για την οποία στοχοποιήθηκαν και διαπομπεύθηκαν, όταν δεν κακοποιήθηκαν κιόλας από τις αρχές. Και είναι σαφείς: διαφοροποιούν την πραγματική επαφή με τους συνομηλίκους τους από την ψηφιακή επικοινωνία, δίνοντας έμφαση στην αναντικατάστατη πρώτη.
Στην έρευνα που σχεδιάστηκε βάση μιας καινοτόμου μεθοδολογικής διαδικασίας που είχε τη μορφή συζήτησης, όπως υπάρχει στις διάφορες εφαρμογές των κοινωνικών δικτύων επικοινωνίας των νέων μέσω κινητού, με τις γνωστές σχετικές αντιδράσεις, αποτελεί επίτευγμα η συμμετοχή, αφού είχε μέσο χρόνο συμπλήρωσης τα 18 λεπτά.
Αν μπορεί κάτι να ξεχωρίσει σε αυτή τη μεγάλη έρευνα είναι το πόσο απέχουν οι νέοι από τις αντιλήψεις που έχουν οι μεγαλύτερες γενιές περί πολιτικής και πολιτικής συμμετοχής, δημιουργώντας ένα κενό στο τι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από τα ίδια ως συμμετοχή, συλλογικότητα ή πολιτική ένταξη και δράση, αφού αυτή στα μάτια των νέων μπορεί να λάβει τη μορφή ακόμη και ενός πολιτικού ή κοινωνικού σχολίου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η συμμετοχή σε μια τέτοιου περιεχομένου συζήτηση ή η αντίδραση σε αυτή. Κάτι που σε έναν βαθμό αντανακλάται στις εκλογές, με διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε αυτούς που ψηφίζουν ή όχι αλλά και στην αποστασιοποίηση των νέων από τα κόμματα. Εναπόκειται λοιπόν στους παραδοσιακούς πολιτικούς σχηματισμούς να σκύψουν στα ευρήματα της έρευνας για να μελετήσουν τους τρόπους που θα μπορούσαν – αν τα καταφέρουν – να προσεγγίσουν τους νέους, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό τούς έχουν γυρίσει την πλάτη χαράζοντας τα δικά τους μονοπάτια, που μπορεί να φτάνουν μέχρι τη διαφυγή από μια χώρα που δεν φαίνεται να τους έχει προετοιμάσει και κανένα ρόδινο μέλλον.
Χωρίς μέλλον
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι νέοι μπορεί να επιλέξουν τη φυγή και τη μετανάστευση από το να διατυπώσουν ένα αίτημα, αφήνοντας αυτό, ως ένα μεγάλο χαστούκι να ηχεί στα αυτιά των μεγαλύτερων και της πολιτικής διαχείρισης που κατάφεραν να τους στερήσουν το παρόν, αφαιρώντας από την ίδια την κοινωνία το μέλλον της.
Σε μια χώρα ερειπίων που άφησαν οι πολιτικές των προηγούμενων ετών και ολοκλήρωσαν τα μνημόνια, δεν υπάρχουν σειρήνες για τους ανθρώπους που γεννήθηκαν μεταξύ 1991-2003. Βεβαίως έχουν κι άλλα κοινά πέρα από τους φίλους, όπως είναι η θρησκεία που χαρακτηρίζει μεγάλο μέρος των νέων ανεξαρτήτως των γεγονότων που τους διαμόρφωσαν, σε πολλαπλές επιλογές που εκκινούν από τη δολοφονία Φύσσα μέχρι το Μακεδονικό όπου οι νέοι θα μπορούσαν να αυτοτοποθετηθούν.
Παρέχοντας τη δυνατότητα να αντληθούν τα χαρακτηριστικά όσων ψήφισαν από όσους δεν το έπραξαν, κοινή συνισταμένη είναι ότι δε συγκινούνται από τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα και παραμένουν μακριά από ιδεολογίες, καθώς τα κόμματα «δεν μιλάνε τη γλώσσα τους», ενώ σχεδόν ο ένας στους πέντε από αυτούς που είχαν δικαίωμα ψήφου και δεν το έπραξαν δεν αναγνωρίζουν κάποιο καθοριστικό πολιτικό γεγονός ούτε ταυτίζονται με κάποιο ιδεολογικό ρεύμα στην έμπρακτή τους αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος. Απέχουν γενικότερα ή αποσυνδέουν την έννοια της πολιτικής δράσης με την εκλογική διαδικασία και τις συλλογικές δράσεις από τη συμμετοχή στις εκλογές, θεωρώντας πιο σημαντική τη συμμετοχή σε άλλου είδους δράσεις, αντανακλώντας περισσότερο μια αντικομματική αντίληψη αλλά όχι απολίτικη.
Τα κοινωνικά δίκτυα αναδεικνύονται ως το μέσο τοποθέτησης σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα αλλά και το κυρίαρχο μέσο πολιτικής συμμετοχής για σχεδόν τους μισούς, το 47,4% συγκεκριμένα που αναφέρουν ως συμμετοχή τον σχολιασμό τους για κάποιο πολιτικό ή κοινωνικό θέμα ή το ότι έχουν ποστάρει ένα μουσικό κομμάτι με πολιτικοκοινωνικό περιεχόμενο, το 37,2% ως έγνοια για τα κοινά, ενώ το 34,3% ενθάρρυνε την κοινωνική κινητοποίηση μέσα από τα social media. Με την κλασσική έννοια, στις μορφές πολιτικής συμμετοχής οι συνήθεις διαδηλώσεις δεν αποτελούν την κυρίαρχη επιλογή, καθώς μόνο ο ένας στους τρεις έχει συμμετάσχει.
Κοινωνικές αξίες
Μπορεί στην ύπαρξη του Θεού να υπερτερεί η δυσπιστία (38,1% διαφωνεί απόλυτα ή σχετικά έναντι αντίστοιχα του 33,6%, αλλά όχι προς όφελος της επιστήμης ή του ορθολογισμού. Για σχεδόν τον έναν στους τέσσερις, το 24,3% συναθροίζει ένα μεγάλο ποσοστό ουδετερότητας που ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί με την ύπαρξή του. Στην ύπαρξή του συμφωνεί μάλλον (14,7%) ή απόλυτα (18,9), ενώ απόλυτα διαφωνεί το 21,9% και σχετικά το 17,2%. Ωστόσο είναι χαρακτηριστικό ότι και ο ένας στους πέντε όσων τοποθετούνται πιο αριστερά – το 20% – δηλώνει ότι νηστεύει και κοινωνεί.
Σε αυτήν την μεγάλη έρευνα, αποτυπώνονται ακόμη και οι συνήθειές τους, από το αν καπνίζουν μέχρι το αν αθλούνται, αλλά κυρίως ξεπροβάλει ένα παλίμψηστο, καθώς δεν προκύπτει ενιαία εικόνα παρά η χαρτογράφηση των διαφορών που υπάρχουν, όχι μόνο σε αυτό το ηλικιακό εύρος, αλλά ανάλογα και την προέλευση των νέων γεωγραφικά – είτε είναι αστική, ημιαστική ή αγροτική περιοχή – καταδεικνύοντας αφενός πόσο καθοριστικός είναι ο τόπος διαμονής και αφετέρου ότι αυτό που στερεοτυπικά τείνουμε να ομογενοποιούμε προσδίδοντας σε μια ενιαία κατηγορία που χαρακτηρίζουμε ως γενιά συγκεκριμένα χαρακτηριστικά δεν ανταποκρίνεται στη σύνθετη πραγματικότητα. Και πέρα από την εργασιακή ανασφάλεια που μπορεί να τους αγχώνει και την πλήρως συμβιωτική τους σχέση με τα κοινωνικά δίκτυα απαιτείται μεγάλη μελέτη πάνω στις ηλικιακές, χωρικές και ιδεολογικές τους διαφοροποιήσεις.
Επιχειρήσαμε μια πρώτη αποτύπωση των συμπερασμάτων από αυτή την έρευνα συζητώντας με τις επιστημονικά υπεύθυνες ερευνήτριες του ΕΚΚΕ και συγγραφείς της: η πολιτική επιστήμονας Μανίνα Κακεπάκη μας δίνει το πολιτικό στίγμα που διαφαίνεται από τις απαντήσεις των νέων, αναφερόμενη και στις συνήθειές τους, ενώ η κοινωνική ψυχολόγος Κατερίνα Ηλιού προσεγγίζει τα ερευνητικά αποτελέσματα για τις ομάδες που προσδιορίζουν ότι εντάσσονται οι νέοι επισημαίνοντας τη σημασία τους.
Πηγή: Έρευνα YouWho?