Ο Ερντογάν “ανεβάζει ταχύτητες” προβάλλοντας με ένταση το ότι η Τουρκία είναι “ χρήσιμη δύναμη” και ο ίδιος “ειρηνοποιός”. Το κατέστησε ακόμα πιο σαφές στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ με την έντονη πολιτική και διπλωματική κινητικότητα που ανέπτυξε, με τις επαφές του ακόμα και με την ενημέρωση που έκανε στους δημοσιογράφους για το που βρίσκονται οι συνομιλίες Ρωσίας- Ουκρανίας. Λειτούργησε σαν άτυπος εκπρόσωπος των Πούτιν – Ζελένσκι. Αναμφισβήτητα η Τουρκία γεωπολιτικά έχει ένα σημαντικό και κρίσιμο ρόλο που γίνεται ακόμα πιο αισθητός λόγω της βάσης του Ιντσιρλίκ (της μεγαλύτερης και βαρύνουσα στρατηγική σημασία βάσης των Αμερικάνων και με αποθηκευμένα τακτικά πυρηνικά όπλα).
Η “μεσολαβήτρια” και” ειρηνοποιός αναφορικά με την Ουκρανική κρίση Τουρκία, έχει όμως πάντα το βλέμμα στραμμένο στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου διαμορφώνεται (λόγω του πολέμου στην Ουκρανία) η νέα αρχιτεκτονική της ενέργειας που θα συμβάλει στην απεξάρτηση των Ευρωπαίων από τους Ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Διεκδικεί το μεγαλύτερο δυνατόν μερίδιο από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, αλλά και ένα ηγεμονικό και ισχυρό ρόλο. Ουσιαστικά διεκδικεί τον ρόλο του “χωροφύλακα” και του “τοποτηρητή” στην Ανατολική Μεσόγειο”, ακόμα και με την γνωστή πρακτική της πολιτική της «κανονιοφόρου”. Επιπροσθέτως η Τουρκία εξακολουθεί να έχει στο τραπέζι όλο το φάσμα των μονομερών διεκδικήσεων της κατά της Ελλάδας και την αναθεωρητική της ατζέντα για το Αιγαίο, αλλά και για το καθεστώς των Ελλήνων πολιτών μουσουλμανικού θρησκεύματος στην Θράκη.
Η Τουρκία είναι “φορτωμένη” με μια βαριά αναξιοπιστία στη Διεθνή σκηνή, λόγω της προϊστορίας της ιδίως στους δύο Μεγάλους Πολέμους για την “καμαρίλα” και τον ρόλο του “επιτήδειου ουδέτερου” που στο τέλος κλείνει “deals” με τους νικητές και προσκομίζει οφέλη. Τα τελευταία χρόνια κατάφερε να τσακωθεί με ισχυρούς παίκτες ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Ισραήλ αλλά και με τους Ρώσους και όχι μόνο) αλλά μέσα από ελιγμούς του Ερντογάν και εκμεταλλευόμενη το ότι είναι μια “μεγάλη αγορά” και με σημαντική γεωπολιτική θέση κατάφερε να βρει σιγά- σιγά ξανά ισορροπίες και να καθίσταται σημαντικός συνομιλητής τους .
Με διαπιστευτήρια «Αττίλα» παριστάνει τον «ειρηνοποιό»
Εν μέσω της της Ρωσο-Ουκρανικής κρίσης, αφού πρώτα επανήλθε στο γνώριμο ρόλο του «επιτήδειου ουδέτερου» κατάφερε με ένα επιδέξιο πολιτικόδιπλωματικό παιχνίδι του Ταγίπ Ερντογάν να επιχειρεί να αναβαθμίσει τον ρόλο της και την ισχύ της στη περιοχή. Πέταξε από πάνω την στάση της ουδετερότητας και από «μαύρο πρόβατο» της (λόγω των καμωμάτων του Ερντογάν), καταγράφεται πλέον ως μία από τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. «Άρπαξε από τα μαλλιά» μια μικρή ευκαιρία και «ανέβασε ταχύτητα». Κανείς βέβαια δεν ασχολήθηκε και δεν αναρωτήθηκε για την καταστροφή που επέφερε στη μαρτυρική Κύπρο η Τουρκία ως «εγγυήτρια δύναμη» που υπονόμευσε όλες τις προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας και οργάνωσε και εκτέλεσε το «έγκλημα» της εισβολής του “ΑΤΤΙΛΑ” και της κατοχής σημαντικού μέρους της Κύπρου.
Ήταν και είναι κατοχική δύναμη με το προσωπείο της «εγγυήτριας δύναμης» και διεκδικεί όχι απλά την αναγνώριση και την πλήρη αυτονόμηση του ψευδοκράτους αλλά και πολιτικό έλεγχο (μέσω των δύο χωριστών κρατών και της λύσης Συνομοσπονδίας» και της ελεύθερης Κύπρου . Δεν δίστασε δε κατά παράβαση Συμφωνιών και Συνθηκών να καταργήσει το καθεστώς αυτονομίας της Ίμβρου και της Τενέδου και να «εξαπονδρίσει βίαια» την Ελληνική Εθνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης.
Σύμφωνα με το προσχέδιο για την κατάπαυση των συγκρούσεων στην Ουκρανία που αποκάλυψαν οι Financial Times, το Κίεβο θα πρέπει να παραιτηθεί από τα σχέδιά του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να υποσχεθεί παράλληλα να μην φιλοξενήσει ξένες στρατιωτικές βάσεις ή οπλισμό. Αν η ουκρανική πλευρά συμφωνήσει, θα λάβει ως αντάλλαγμα την προστασία από συμμάχους όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία, πράγμα που καθιστά τον γείτονά μας ως εγγυήτρια δύναμη στη ρωσο-ουκρανική σύρραξη. Η Τουρκία δε ως μέλος του ΝΑΤΟ, μοιράζεται θαλάσσια σύνορα με την Ουκρανία και τη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα, έχει καλούς δεσμούς και με τις δύο χώρες και έχει προσφερθεί να μεσολαβήσει για την επίλυση της ένοπλης σύρραξης. Ήδη στην Αττάλεια κατάφερε να φέρει σε απευθείας συνομιλίες τους Υπουργούς Εξωτερικών Ρωσίας – Ουκρανίας παρουσία του Τούρκου ΥΠΕΞ, ενώ ο Ερντογάν ξεκαθάρισε πως δουλεύσει για συνάντηση και συνομιλίες επί Τουρκικού εδάφους των κ.κ Πούτιν και Ζελένσκι με τον ίδιο παρόντα και επιδαιτητή. Σε καμία βέβαια περίπτωση ο Ερντογάν δεν μπορεί να σταθεί ισάξια και να ανταγωνιστεί με αξιώσεις τις σημαντικές προσπάθειες μεσολάβησης δύο ισχυρότατων χωρών που έχουν πλέον κεντρικό ρόλο για την Ουκρανική κρίση της Κίνας και του Ισραήλ. Ωστόσο για την ώρα αρκείται σε ένα συμπληρωματικό ρόλο και υποβοηθητικό ρόλο, που πάντως τους δίνει πόντους στη διεθνή σκηνή.
Ο αγωγός
Η Τουρκία και αυτή είναι η κεντρική της επιδίωξη είναι να αναγνωριστεί διεθνώς (κάτι που ήδη γίνεται» και να σταθεροποιηθεί ο ρόλος της ως «χρήσιμη δύναμη μεσολάβησης και να μπορέσει να λάβει σοβαρά ανταλλάγματα στη συνέχεια για τις υπηρεσίες της. Τα ανταλλάγματα αυτά που επιδιώκει είναι άμεσα συνυφασμένα με τα συμφέροντα και τις διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο το Αιγαίο και την Κύπρο. Τίποτα λιγότερο τουλάχιστον για την ώρα και παρά το γεγονός πως η Άγκυρα δεν υιοθετεί κυρώσεις κατά της Ρωσίας επειδή «μεσολαβεί» στη ρώσο-ουκρανική κρίση. Και λαμβάνει και τα εύσημα. Από τις ΗΠΑ, την Ε.Ε., τη Βρετανία. Στις Βρυξέλλες δε στη πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ ο Ερντογάν μάζεψε τα συγχαρητήρια ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, της Γαλλίας , της Ιταλίας κ.α . Αντιμετωπίστηκε ως ο σοβαρός παίκτης και ο «ειρηνοποιός». Είδε κατ΄ιδίαν τους κ.κ Μακρόν και Ντράγκι που αου συζήτησαν την Ουκρανική κρίση και συμφώνησαν να ξαναρχίσουν οι τριμερείς συναντήσεις μεταξύ των κυβερνήσεων της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Τουρκίας.
Επιπροσθέτως εμφανίστηκε κατά την ενημέρωση των δημοσιογράφων ως “ κοινός εκπρόσωπος” Πούτιν και Ζελένσκι δηλώνοντας ότι το Κίεβο και η Μόσχα συμφωνούν σε τεχνικά ζητήματα στις ειρηνευτικές συνομιλίες, αλλά ότι οι πλευρές εξακολουθούν να διαφωνούν σε εδαφικά ζητήματα όπως η Κριμαία.
Ωστόσο το τοπίο παραμένει ακόμα θολό στα Ελληνοτουρκικά, παρά τους τόνους που κυριάρχησαν πριν και μετά τη συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη Ταγίπ Ερντογάν και Κυριάκου Μητσοτάκη, περί θετικού κλίματος, νέας σελίδας στις διμερής σχέσεις, νέες συναντήσεις ακόμα και σύγκλιση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας των δύο χωρών. Η Ελλάδα επιθυμεί ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με την Τουρκία, αλλά κυρίως «ήρεμα νερά» και αποφυγή περαιτέρω εντάσεων. Όσο δε αφορά τον ρόλο της στις ευρύτερες εξελίξεις και ανακατατάξεις που «ρυμουλκούνται», μετά την Ρωσική εισβολή και τον πόλεμο στην Ουκρανία, για την ώρα τουλάχιστον περιορίζονται στην εκδήλωση έντονου ενδιαφέροντος για την συνοχή της Νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ (μαζί με την Τουρκία είναι οι δύο χώρες της πρώτης γραμμής) και το «παρακολούθημα» των αποφάσεων και κινήσεων (σε όλα τα επίπεδα ) των Δυτικών (ΗΠΑ, ΕΕ κ.α) χωρίς κάποιες στοιχειώδης πρωτοβουλίες που δεν θα αναιρούσαν την «προσήλωση» και τη άρρηκτη σχέση με την λεγόμενη Δύση.
Η Τουρκία έχει μια απολύτως διακριτή και δυναμική στάση και ένα ενεργό και σύνθετο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή, χωρίς να αποκόπτεται από την Δύση και χωρίς να παύει να είναι προκεχωρημένο φυλάκιο του ΝΑΤΟ, όπως σημειώσαμε παραπάνω.
Παρά τα λόγια όχι μόνο δεν «πάγωσαν» οι απαράδεκτες διεκδικήσεις, αλλά η τουρκική πλευρά επανέρχεται διαρκώς και τις υπενθυμίζει με κάθε τρόπο (παραβιάσεις, υπερπτήσεις, antinaftex, επανασφορά με ένταση περί δήθεν τουρκικής μειονότηας κ.α
Όμως η Άγκυρα πάει πιο μακριά, αφού πρώτα άνοιξε με ανυτπόστατους ισχυρισμούς δύο θέματα αγκάθια περί αποστρατιωτικοποίσης των νησιών και μάλιστα την συνέδεσε με ελληνική κυριαρχία σε αυτά , αλλά και το ότι νησιά (τα πλέον απομεμακρυσμένα είναι στη «λάθος πλευρά» (δηλαδή ανήκουν στην Ελλάδα), επανέρχεται με ένταση στο θέμα της «συνεκμετάλλευσης» στο Αιγαίο σε άμεση συνάρτηση με το επεκτατικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», εκμεταλλευόμενη στο έπακρο την αγωνιώδη αναζήτηση μετά την ρωσική εισβολή των Ευρωπαίων και της Δύσης για απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες και το ενδιαφέρον τους για τα κοιτάσματα της Ανατολικής Ευρώπης.
Αυτή η νέα πραγματικότητα με τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου πρωτίστως αλλά και το ενδιαφέρον για την διατήρηση της αρραγούς ενότητας και συνοχής της Νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, ώθησε στη συνάντηση Ερντογάν – Μητσοτάκη, αλλά και αμέσως μετά στις συναντήσεις Ερντογάν με τον Γερμανό Καγγελάριο Όλαφ Σόλτς και με τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ Ναφτάλι Μπένετ.
Ζαριά συνεκμετάλλευσης
Τα σενάρια και οι σχεδιασμοί της Τουρκίας περί συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο είναι παλιά.βΤώρα η ενεργειακή κρίση και ο πόλεμος στην Ουκρανία, φέρουν την Τουρκία να τα ξαναβάζει στο τραπέζι» με τον γνωστό Ανατολίτικο τρόπο και κυρίως να τα έχει «δέσει» με το άκρως επεκτατικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» και παρόντος και εν ισχύει του παράνομου τουρκολυβικού μνημονίου που δίνει περαιτέρω έκταση στις παράνομες και παράλογες αξιώσεις της Άγκυρας
Ο Ακάρ (Υπουργός Άμυνας της Τουρκίας) με πονηρό τρόπο τα έσπρωξε μπροστά , όσο και αν η Ελληνική πλευρά υποστήριξε πως στην συνάντηση Ακάρ – Παναγιωτόπουλου επισημάνθηκε απλά η σημασία της μείωσης της έντασης και η εμπέδωση κλίματος ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο. Τουλάχιστον σε αυτή την φάση ο κ. Ακάρ πήγε πολύ πονηρά στο θέμα προσέχοντας το πώς θα ξεπεράσει επιφανειακά το θέμα των υδρογονανθράκων και επιμαίνοντας σε συνεκμετάλλευση άλλων δραστηριοτήτων οικονομικής φύσης στην ΑΟΖ για την ώρα τουλάχιστον (αλιεία κ.α)
Όμως το θέμα είναι ψηλά στην ατζέντα των Τούρκων, είναι από τα κυρίαρχα και είναι σταθερή επιλογή εδώ και χρόνια , από τότε που κορυφαίοι Τούρκοι Αξιωματούχοι σε ρόλο λαγού (π.χ Μπαγίς πρώην υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Τουρκίας), δήλωνε και υποστήριζε δημόσια πως στις «διαφιλονικούμενες περιοχές» πρέπει να φτιάξουμε πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου και αυτές να γίνουν «πλατφόρμες επίλυσης των διαφορών…».
Βέβαια ουδέποτε η Ελληνική πλευρά δεν υποστήριξε ότι η Τουρκία δεν έχει υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Όμως η πάγια ελληνική θέση είναι ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ και ότι αυτή πρέπει να οριοθετηθεί με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Η Τουρκία όμως κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, ισχυρίζεται ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα . Ένα θέμα που η Αθήνα επιμένει και προτείνει να παραπεμφθεί για επίλυση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, που η Τουρκία όμως δεν έχει αναγνωρίσει την δικαιοδοσία του.
Το μεγάλο θέμα στη παρούσα συγκυρία είναι τι θα γίνει με τα κοιτάσματα υδογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο, πως θα διοχετευτούν στην Ευρώπη και πως θα έχει «χώρο» και η Τουρκία. Μετά το πάγωμα του αγωγού Eastmed (του αγωγού που θα μετέφερε φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας και με την συνεργασία Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας) με τον non paper του Αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, μόλις πρόσφατα οι ΗΠΑ φαίνεται λόγω των αναγκών και των νέων δεδομένων να επανεξετάζουν σοβαρά την κατασκευή και την λειτουργία του (Ενδεικτικά τα όσα είπε ο δρ Andrew Light βοηθός γραμματέας του Αμερικανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας0 αλλά και πρώην ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μάϊκ Πομπέο.
Το σχέδιο όμως που είναι στη πρώτη γραμμή και οι Δυτικξοί φαίνεται να θέλουν να τρέξει άμεσα είναι η μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας , μέσω του αγωγού Ισραήλ- Ελλάδας – Τουρκίας, εξού και οι εσπευσμένες επισκέψεις στην Τουρκία και οι συνομιλίες με τον Ερντογάν των κ.κ Σόλτς και Μπένετ.
Μόνο που εδώ τα πράγματα είναι σύνθετα γιατί υπεισέρχονται Ελληνικές θαλάσσιες ζώνες , οι αμφισβητήσεις των Τούρκων και οι αξιώσεις τους. Για να υπάρξει έστω και με αυτή την μορφή μια πρώτη συνεκμετάλλευση θα πρέπει να υπάρξουν οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Για να είναι βιώσιμη, δίκαιη και αποδοτική οποιαδήποτε μορφή συνεργασίας – συνεκμετάλλευσης χρειάζεται ακριβή οριοθέτηση ώστε να υπάρχει με βάση το Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας αναλογική και δίκαιη κατανομή των ωφελημάτων από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της περιοχής. Χωρίς σαφή οριοθέτηση, όλα θα είναι στον αέρα και κυρίως η Τουρκία με τις γνωστές «πειρατικές πρακτικές» της θα επιβάλλει τετελεσμένα σε βάρος της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Άλλωστε ακόμα και καλές προθέσεις να υπάρχουν,πόσο εύκολα μπορεί να δει η Αθήνα μια συνεκμετάλλευση με το επεκτατικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» στο τραπέζι και το Τουρκολυβικό Μνημόνιο ενεργό.
Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ είναι βασικοί πυλώνες για την όποια προσέγγιση σε θαλάσσιες περιοχές και μάλιστα με την άρση της απειλής του casus belli και της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών». Ας μην ξεχνάμε ότι πρωτίστως η Τουρκία αποβλέπει στη περιοχή τόξο Καστελλόριζο-Ρόδος-Κάρπαθος-Κάσος-Κρήτη, προκειμένου να αξιοποιηθούν τα όποια κοιτάσματα και να διαμοιραστούν μεταξύ των δύο χωρών , αν και η θαλάσσια αυτή περιοχή είναι σε μεγάλο ποσοστό θάλασσα ελληνικής κυριαρχλίας και δικαιοδοσίας με τον ενεργειακό πλούτο στο μεγαλύτερο μέρος του να ανήκει στην Ελλάδα. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι θέλουν να «εξαφανίσουν» το Καστελλόριζο και δεν δέχονται επήρεια και υφαλοκρηπίδα ακόμα και σε μεγάλα κατοικημένα νησιά όπως η Κάρπαθος, η Κρήτη, η Ρόδος.
Το θέμα της συνεκμετάλλευσης από τις πιεστικές συνθήκες που δημιούργησε η Ρωσική εισβολή και ο σταθερός πλέον προσανατολισμός των Δυτικών (ΗΠ, ΕΕ κ.α) για την ταχύτερη απεξάρτηση απλο τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες .
Το όλο θέμα έχει και θα έχει και εσωτερικές (εντός Ελλάδας προεκτάσεις και επιπτώσεις) καθώς θα υπάρξει (αέχει ήδη αρχίσει) για το τι συνυποσχετικό θα υπογραφεί για παραπομπή στην Χάγη (αν προχωρήσεις τελικά αυτή η διαδικασία), αλλά και το πώς Θα πρέπει να γίνει η διαχείριση του . Ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας σε πρόσφατη συνέντευξη του, σημείωσε πως η όποια συνεκμετάλλευση προϋποθέτει την επίλυση των προβλημ’άτων που δημιουργούν στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις οι αξιώσεις της Άγκυρας; Σε βάρος ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Πήγε και ένα βήμα πιο πέρα λέγοντας ότι ανοίξει μια τέτοια διαδικασία, θα είναι λόγος εκλογών ακόμα και πρόωρων