Είχε συμφωνηθεί να μην παρουσιαστούν τραγούδια που θα μπορούσαν να προκαλέσουν το κοινό ή να δώσουν αφορμή για εντάσεις και πολιτική εκμετάλλευση, αναφέρει ο κ. Θανάσης Αμπάς
Θέση για το περιστατικό με τη Banda Entopica στις αρχές της εβδομάδας στη Φλώρινα, όταν παρενέβη ο δήμαρχος και διέκοψε τη συναυλία, παίρνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Φωτιά Χαμάμ, Θανάσης Αμπάς, ο οποίος και είχε την ευθύνη της διοργάνωσης της συναυλίας.
Με ανακοίνωσή του ο κ. Αμπάς, υποστηρίζει ότι η μπάντα παραβίασε μια ξεκάθαρη προφορική συμφωνία που υπήρχε με τους διοργανωτές.
Η συζήτηση που άνοιξε γύρω από την απαγόρευση συγκεκριμένου τραγουδιού σε δημόσια εκδήλωση στη Φλώρινα επιχειρήθηκε –σκόπιμα– να παρουσιαστεί ως ζήτημα λογοκρισίας, γλωσσικής καταπίεσης ή φόβου απέναντι στη διαφορετικότητα.
Η αλήθεια, όμως, είναι πολύ πιο σύνθετη και πολύ πιο σοβαρή.
Δεν επρόκειτο για απαγόρευση «σλαβικού στίχου».
Επρόκειτο για συγκεκριμένο τραγούδι, με συγκεκριμένο ιστορικό φορτίο, σε συγκεκριμένο τόπο, και μάλιστα σε δημόσια, θεσμική εκδήλωση.
Το τραγούδι Eleno kerko και το βάρος της Ιστορίας
Το Eleno kerko παρουσιάζεται συχνά ως αθώο παραδοσιακό άσμα, συνδεδεμένο με το Ίλιντεν – τη γιορτή του Προφήτη Ηλία. Πράγματι, πριν τις αρχές του 20ού αιώνα, είχε λαϊκό χαρακτήρα χωρίς σαφή πολιτική φόρτιση.
Όμως η Ιστορία δεν παγώνει στον χρόνο.
1903 – η τομή
Μετά το 1903, το Ίλιντεν ταυτίστηκε με την Εξέγερση του Ίλιντεν, η οποία οργανώθηκε από βουλγαρικές κομιτατζίδικες οργανώσεις στην οθωμανική Μακεδονία.
Και εδώ βρίσκεται η κρίσιμη αλήθεια που συχνά αποσιωπάται:
η εξέγερση δεν στράφηκε μόνο κατά της Οθωμανικής Διοίκησης.
Στράφηκε και κατά ελληνικών πληθυσμών, ακόμη και κατά σλαβόφωνων Ελλήνων, οι οποίοι θεωρήθηκαν «εθνικά εχθρικοί». Υπήρξαν σφαγές, εκφοβισμοί και βίαιες πρακτικές που άφησαν βαθύ αποτύπωμα στις τοπικές κοινωνίες.
Από εκείνη τη στιγμή και μετά, τραγούδια που συνδέθηκαν με το Ίλιντεν έπαψαν να είναι απλώς πολιτισμικές εκφράσεις. Φορτίστηκαν με εθνικό και πολιτικό συμβολισμό.
Η Φλώρινα δεν είναι «ουδέτερος τόπος»
Η Φλώρινα δεν είναι ένας αφηρημένος χώρος πάνω στον χάρτη. Είναι περιοχή με βαριά ιστορική μνήμη, με οικογενειακά τραύματα που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Εκεί, οι έννοιες «Ίλιντεν» και «κομιτατζήδες» δεν είναι ακαδημαϊκοί όροι· είναι βιώματα.
Και εδώ δεν μιλάμε για μια ιδιωτική στιγμή, ένα γλέντι ή μια προσωπική επιλογή.
Μιλάμε για δημόσια συναυλία, υπό θεσμική αιγίδα, με ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Συμβολική πρόκληση και “ήπια ισχύς”
Η μουσική, η γλώσσα και το φολκλόρ έχουν χρησιμοποιηθεί ιστορικά –και διεθνώς– ως εργαλεία ήπιας ισχύος. Χωρίς συνθήματα, χωρίς σημαίες, χωρίς κραυγές. Με μηνύματα που γίνονται αντιληπτά μόνο από όσους γνωρίζουν την Ιστορία.
Αυτό λέγεται συμβολική πρόκληση.
Δεν αποδεικνύεται εύκολα σε δικαστική αίθουσα, αλλά αναγνωρίζεται πολιτικά και ιστορικά.
Υπάρχουν σήμερα κεκαλυμμένα αλυτρωτικά μηνύματα;
Ναι. Και όποιος το αρνείται απλώς κλείνει τα μάτια.
Τα ωμά συνθήματα έχουν περιοριστεί, όμως πολλά τραγούδια εξακολουθούν να μιλούν για «χαμένες πατρίδες», «γη που περιμένει», «ρίζες πέρα από τα σύνορα». Δεν κατονομάζουν, αλλά υπονοούν. Δεν φωνάζουν, αλλά χτίζουν αφήγημα.
Αυτό είναι το πραγματικά επικίνδυνο: όχι το κραυγαλέο, αλλά το σιωπηλό και υπόγειο.
Γιατί η απόφαση του δημάρχου ήταν ορθή
Ο δήμαρχος Φλώρινας δεν λειτούργησε ούτε φοβικά ούτε αυθαίρετα. Λειτούργησε με:
-
γνώση της τοπικής ιστορίας
-
επίγνωση του συμβολισμού
-
θεσμική ευθύνη απέναντι στην κοινωνία που εκπροσωπεί
Η αποτροπή μιας τέτοιας συμβολικής πράξης σε δημόσιο χώρο δεν είναι λογοκρισία. Είναι πράξη πολιτικής και ιστορικής εγρήγορσης.
Δεν ήταν θέμα γλώσσας.
Δεν ήταν θέμα μουσικής.
Ήταν θέμα Ιστορίας, συμβολισμού και θεσμικής ευθύνης.
Και στην ελληνική Μακεδονία –όπως και παντού– κάποια τραγούδια δεν είναι ποτέ απλώς τραγούδια.
Η Banda Entopica είναι ένα μουσικό σχήμα της βαλκανικής folk σκηνής, χωρίς δηλωμένη πολιτική ιδιότητα. Όμως η επιλογή τραγουδιών με σαφές ιστορικό φορτίο, σε δημόσια εκδήλωση με θεσμική κάλυψη και σε τόπο με βαριά ιστορική μνήμη, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ουδέτερη καλλιτεχνική πράξη.
Η ευθύνη, συνεπώς, δεν αφορά τους μουσικούς ως πρόσωπα, αλλά το μήνυμα που εκπέμπεται μέσω του ρεπερτορίου στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.
Είναι πολιτική οργάνωση;
Όχι. Δεν είναι κόμμα, κίνημα ή πολιτική συλλογικότητα.
Τότε γιατί προέκυψε θέμα;
Γιατί σε δημόσιες, θεσμικές εκδηλώσεις δεν κρίνεται μόνο ποιος παίζει, αλλά τι παίζεται, πού και με ποιο ιστορικό φορτίο.
Απαγορεύτηκε λόγω γλώσσας;
Όχι. Το ζήτημα δεν ήταν η γλώσσα, αλλά ο συμβολισμός συγκεκριμένου τραγουδιού.
Υπάρχουν τραγούδια που δεν είναι ουδέτερα;
Ναι. Ορισμένα έχουν συνδεθεί ιστορικά με συγκρούσεις και εθνικές αφηγήσεις.
Γιατί στη Φλώρινα είναι ευαίσθητο θέμα;
Γιατί είναι περιοχή με βαριά ιστορική μνήμη. Εκεί, οι συμβολισμοί δεν είναι θεωρητικοί.
Στοχοποιούνται οι μουσικοί;
Όχι. Η κριτική αφορά επιλογές ρεπερτορίου σε θεσμικό πλαίσιο, όχι πρόσωπα.
Είναι λογοκρισία;
Όχι. Σε ιδιωτικό χώρο υπάρχει πλήρης καλλιτεχνική ελευθερία.
Σε δημόσιο χώρο υπάρχει και θεσμική ευθύνη. Η μουσική δεν είναι πάντα ουδέτερη.
Και στον δημόσιο χώρο, κάθε σύμβολο διαβάζεται.