Σε μια σύνθετη συγκυρία όπου λίγοι συνετοί «διαβάζουν» τα πραγματικά στοιχεία των οικονομιών, είναι ώρα να αντιμετωπίσουμε το κεντρικό ερώτημα: Πώς παράγεται ο πραγματικός πλούτος;
Ποια είναι η σχέση του με τα κέρδη από τις χρηματοπιστωτικές αγορές και πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις «φούσκες» από την πραγματική ανάπτυξη.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν – και επιφανειακά δεν έχουν άδικο – ότι μια γενική αύξηση των τιμών των μετοχών είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τη ευρωστία μιας οικονομίας.
Ωστόσο, αυτή είναι μια αμφισβητήσιμη παρατήρηση – παρότι την καθοδηγούν όλα τα μέσα της mainstream οικονομικής ενημέρωσης.
Η άποψη ότι η χρηματιστηριακή αγορά οδηγεί την οικονομική ανάπτυξη προέρχεται από την εμπειρική παρατήρηση ότι οι αλλαγές στις τιμές των μετοχών είναι «σηματωρός» των εξελίξεων στα οικονομικά δεδομένα.
Στην Ελλάδα, άλλωστε, θυμόμαστε την άνοιξη του Χρηματιστηρίου στο τέλος του 20ού αιώνα και την κατάληξη της αντίληψης «περί ισχυρής οικονομίας» που έκρυβε τις διαρθρωτικές αδυναμίες και η οποία συνετρίβη από την εισαγόμενη κρίση 2008/2009.
Σε μελέτη του Frank Shostak εταίρου το Mises Institute επισημαίνεται ότι διάφοροι οικονομικοί δείκτες επηρεάζονται, σε μεγάλο βαθμό, από την προσφορά χρήματος, η οποία επηρεάζει επίσης τις τιμές των μετοχών – δηλαδή η τεχνητή προσφορά χρήματος παράγει «αξίες» οι οποίες δεν έχουν καμία πραγματική σχέση με την παραγωγή πλούτου.
Είναι γνωστό ότι η τιμή είναι το χρηματικό ποσό που ζητείται ανά μονάδα αγαθού ή υπηρεσίας και διαμορφώνεται από το σύνολο των επιλογών όσων συμμετέχουν σε μια αγορά..
Όταν μια αυξημένη προσφορά χρήματος εισέρχεται σε μια αγορά, καταναλώνονται περισσότερα χρήματα για αυτά τα αγαθά, γεγονός που σημαίνει ότι οι τιμές αυτών των θα έχουν ανοδική τάση – βλέπε πληθωρισμός σε ορισμένες περιπτώσεις.
Επιπλέον, όταν το αυξάνεται η προσφορά χρήματος, δεν διοχετεύεται αμέσως σε όλες τις αγορές.
Αντίθετα, μετακινείται από τη μια αγορά στην άλλη με χρονικές καθυστερήσεις.
Επιπλέον, η χρονική υστέρηση για τις διακυμάνσεις στις τιμές των μετοχών είναι μικρότερη από τη χρονική υστέρηση από τις αλλαγές στην προσφορά χρήματος και την οικονομική δραστηριότητα.
Δηλαδή ενώ την αγορά μετράει το κλίμα ή ό,τι αποκαλούν ψυχολογία του όχλου όσον αφορά τον εκάστοτε οικονομικό κύκλο, στην πραγματική οικονομία οι παραγωγικές δομές μετασχηματίζονται με διαφορετικούς ρυθμούς και κανόνες.
Το χρηματιστήριο δεν οδηγεί την οικονομία…
Κατά συνέπεια, μετά από μια χρονική καθυστέρηση, η επίδραση από τις μεταβολές της προσφοράς χρήματος εκδηλώνεται πρώτα στις μεταβολές των τιμών των μετοχών ακόμη και πριν εμφανιστούν μετασχηματισμοί στην οικονομική δραστηριότητα.
Επομένως, δεδομένης αυτής της κατάστασης, η κοινή πεποίθηση είναι ότι το χρηματιστήριο οδηγεί την οικονομία.
Εάν, ωστόσο, η χρονική υστέρηση της ροής της ρευστότητας ήταν μικρότερη σε σχέση με τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομική δραστηριότητα έναντι των τιμών των μετοχών, τότε μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι η οικονομία οδηγεί το χρηματιστήριο και όχι το αντίστροφο.
Προφανώς, η παρατήρηση δεν εξηγεί τις πραγματικές διαδικασίες παραγωγής του πλούτου.
Παρά την παρατήρηση ότι οι αλλαγές στο χρηματιστήριο οδηγούν σε αλλαγές στην οικονομία δεν σημαίνει ότι η χρηματιστηριακή αγορά οδηγεί την οικονομική δραστηριότητα.
Μπορεί η άνοδος της αισιοδοξίας των επενδυτών λόγω των αυξήσεων των τιμών των μετοχών να προκαλέσει περαιτέρω ενίσχυση τους στο πλαίσιο μιας αγελαίας συμπεριφοράς – πρόκειται για τη διαμόρφωση ενός αυτο-ποιούμενου συστήματος διαμόρφωσης των τιμών;
Εάν δεν αυξάνεται η προσφορά χρήματος, μια άνοδος στις τιμές των μετοχών θα εκτρέψει σε αυτές τη ρευστότητα από άλλα περιουσιακά στοιχεία, ωθώντας έτσι τη δυναμική των τιμών των άλλων περιουσιακών στοιχείων χαμηλότερα.
Θα μπορούσε η αύξηση των τιμών των μετοχών να διευκολύνει την ενίσχυση της οικονομική ανάπτυξης;
Για να συμβεί αυτό, οι αυξήσεις στις τιμές των μετοχών πρέπει να προκαλέσουν επέκταση της κεφαλαιακής βάσης της οικονομίας – των πραγματικών επενδύσεων που θα ενισχύσουν την παραγωγική βάση – η οποία θα επέτρεπε την αύξηση της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών.
Σύμφωνα με τον Ludwig von Mises στο βιβλίο του Human Action, «Η κερδοσκοπία στο χρηματιστήριο δεν μπορεί να αναιρέσει τις ενέργειες του παρελθόντος και δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα όσον αφορά την περιορισμένη μετατρεψιμότητα των κεφαλαιουχικών αγαθών που υπάρχουν (σ.σ. σε πραγματικές αξίες)».
Ήτοι, οι επενδύσεις σε μια χρηματαγορά μας λένε λίγα πράγματα για την πραγματική ισχύ της οικονομίας και την αναπτυξιακή της δυναμική.
Αποταμίευση vs κατανάλωση
Ως εκ τούτου, όταν οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι ένας συγκεκριμένος παράγοντας είναι σημαντικός για την ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, πρέπει κανείς να εξετάσει τη σχέση αυτού του παράγοντα με τη δεξαμενή αποταμίευσης.
Πρόκειται δηλαδή για τη κεφαλαιώδη στο πλαίσιο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής σύνδεση της παραγωγικής δραστηριότητας με την κατανάλωση – και σε αντίθετη περίπτωση μιλάμε για «φούσκες»…
Ο παράγοντας παρέχει υποστήριξη ή υπονομεύει την αποταμίευση; Ακολουθώντας αυτό το σκεπτικό, μπορούμε να προτείνουμε ότι μια ανερχόμενη χρηματιστηριακή αγορά δεν διευρύνει τη δεξαμενή αποταμίευσης και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να δημιουργήσει θετική οικονομική ανάπτυξη.
Τι γίνεται με την άποψη ότι μια ισχυρότερη χρηματιστηριακή αγορά κάνει τα άτομα πιο αισιόδοξα για το μέλλον;
Αυτό με τη σειρά του, θεωρείται ότι ενισχύει τη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες και την οικονομική ανάπτυξη.
Δεν φτάνει η αισιοδοξία
Δεν είναι η ψυχολογική διάθεση των ατόμων που καθορίζει εάν η απαίτησή τους μπορεί να εκπληρωθεί, αλλά αν διαθέτουν επαρκή ποσότητα μέσων.
Κάποιος μπορεί να είναι πολύ αισιόδοξος για το μέλλον, αλλά χωρίς επαρκή μέσα, δεν μπορεί να αποκτήσει τα αγαθά που επιθυμεί – παρά τη ένταση της επιθυμάις για κάτι.
Η βελτιωμένη ψυχολογία μπορεί να κάνει πολύ λίγα για να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη χωρίς την υποστήριξη της αποταμίευσης.
Επιπλέον, οι νομισματικές πολιτικές της κεντρικής τράπεζας υπονομεύουν τη δεξαμενή αποταμίευσης, η οποία, με τη σειρά της, θα υπονομεύσει τη δημιουργία πλούτου και την πραγματική οικονομική ανάπτυξη.
Παρά τη δημοφιλή άποψη ότι η αύξηση της προσφοράς χρήματος επιταχύνει την οικονομική ανάπτυξη, το χρήμα από μόνο του δεν μπορεί να το κάνει αυτό.
Περισσότερα χρήματα δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τις αποταμιεύσεις και οτιδήποτε εξαντλεί τις αποταμιεύσεις υπονομεύει την οικονομική ανάπτυξη.
Το πραγματικό χρήμα και οι οικονομική κύκλοι
Σύμφωνα με τον Richard von Strigl στο βιβλίο του Capital and Production, ας υποθέσουμε ότι σε κάποια χώρα η παραγωγική δραστηριότητα πρέπει να ξαναχτιστεί πλήρως.
Οι μόνοι συντελεστές παραγωγής που είναι διαθέσιμοι στον πληθυσμό εκτός της εργασία είναι εκείνοι οι συντελεστές παραγωγής που παρέχει η φύση.
Τώρα, εάν η παραγωγή πρόκειται να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο ενός κύκλου, ας υποθέσουμε τη διάρκεια ενός έτους, τότε είναι αυτονόητο ότι η παραγωγή μπορεί να ξεκινήσει μόνο εάν, εκτός από αυτούς τους αρχικούς συντελεστές παραγωγής, υπάρχει διαθέσιμο ταμείο επιβίωσης για τον πληθυσμό – πραγματικοί δηλαδή πόροι – που θα εξασφαλίσει τη διατροφή του και κάθε άλλη ανάγκη για ένα χρόνο. . . .
Όσο μεγαλύτερο είναι αυτό το ταμείο, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κυκλικός συντελεστής παραγωγής που μπορεί να αναληφθεί και τόσο μεγαλύτερη θα είναι η παραγωγή.
Είναι σαφές ότι υπό αυτές τις συνθήκες το «σωστό» μήκος της μεθόδου παραγωγής κυκλικού κόμβου καθορίζεται από το μέγεθος του ταμείου διαβίωσης ή τη χρονική περίοδο για την οποία επαρκεί αυτό το ταμείο – την πρωταρχική συσσώρρευση που αφορά πραγματικούς υλικούς πόρους για την ανάγκη του μεταβολισμού με τη φύση.
Αύξηση των τιμών των μετοχών και του πλούτου
Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η αύξηση των τιμών στο χρηματιστήριο λόγω πολιτικών εύκολου χρήματος των κεντρικών τραπεζών αυξάνει τον πλούτο.
Αυτή η αύξηση του πλούτου στη συνέχεια βοηθά στην τόνωση των συνολικών δαπανών στην οικονομία, η οποία, με τη σειρά της, υποτίθεται ότι διευρύνει τη συνολική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.
Ωστόσο, οι αυξήσεις στις χρηματιστηριακές τιμές λόγω των χαλαρών νομισματικών πολιτικών δεν μπορούν να αυξήσουν τον πραγματικό πλούτο στην οικονομία.
Αντίθετα, η διευκολυντική νομισματική πολιτική αποδυναμώνει τη διαδικασία δημιουργίας πλούτου εξαντλώντας τη δεξαμενή αποταμίευσης.
Όταν αυτές οι πολιτικές αυξάνουν την προσφορά χρήματος, θέτουν σε κίνηση μια ανταλλαγή του «τίποτα με κάτι», στρέφουν τους παραγωγούς πλούτου σε δραστηριότητες που δεν παράγουν πλούτο.
Οι πολιτικές της Κεντρικής Τράπεζας και τα λάθη των επενδυτών
Ιστορικά, η αγορά επέλεξε αξίες σταθερές όπως ο χρυσός και ελλείψει κεντρικών τραπεζών, μια αύξηση στις χρηματιστηριακές τιμές θα αντανακλά την αύξηση της δεξαμενής της αποταμίευσης και θα οδηγήσει σε οικονομική ανάπτυξη.
Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης δεν οφείλεται στις υψηλότερες χρηματιστηριακές τιμές αλλά στην αύξηση της αποταμίευσης.
Ο πίθηκος – σύμβουλος επενδύσεων
Δεν είναι αυτή η κατάσταση όσον αφορά την τρέχουσα άνοδο των τιμών των μετοχών.
Η εμφάνιση των αγορών bull-bear στο παρόν νομισματικό σύστημα είναι απάντηση στις νομισματικές πολιτικές της κεντρικής τράπεζας που θέτουν σε κίνδυνο τον ενάρετο κύκλο της οικονομικής ανάπτυξης
Οποιαδήποτε νομισματική πολιτική, είτε διευκολυντική είτε αυστηρή, είναι κακά νέα για τη διαδικασία δημιουργίας αποταμιεύσεων – η συσσώρευση των οποίων αποτελεί βασική διαδικασία για την παραγωγή πλούτου.
Οι πολιτικές της κεντρικής τράπεζας εμποδίζουν την ικανότητα των επενδυτών να διακρίνουν τις δραστηριότητες που παράγουν πλούτο από τις μη παραγωγικές, δημιουργώντας οικονομικές φούσκες και καταλήγοντας σε εσφαλμένες επενδυτικές αποφάσεις.
Με το να μην μπορούν να εντοπίσουν πραγματικούς παραγωγούς πλούτου, οι επενδυτές γίνονται τζογαδόροι με το χρηματιστήριο να λειτουργεί ως καζίνο.
Οικονομικές θεωρίες όπως η υπόθεση της αποτελεσματικής αγοράς – ότι η αγορά εσωτερικά παράγει το βέλτιστο αποτέλεσμα για τους συμμετέχοντες σε αυτήν – υποστηρίζουν ότι είναι μάταιο για τους επενδυτές να επιχειρούν να εντοπίσουν παραγωγούς πλούτου έναντι των μη παραγωγών.
Στην πραγματικότητα, ο Burton Malkiel, ένας από τους πρωτοπόρους της υπόθεσης της αποτελεσματικής αγοράς, έχει μάλιστα προτείνει: «Ένας πίθηκος με δεμένα μάτια που ρίχνει βελάκια στις οικονομικές σελίδες μιας εφημερίδας θα μπορούσε να επιλέξει ένα χαρτοφυλάκιο που θα είχε εξίσου καλά αποτλέσματα με ένα προσεκτικά επιλεγμένο από ειδικό».
Καπιταλισμός Καζίνο
Παρότι λαϊκή σοφία υποστηρίζει ότι μια ανοδική χρηματιστηριακή αγορά αυξάνει την οικονομική ανάπτυξη, κάτι που είναι αμφισβητήσιμο.
Χωρίς βελτίωση της κεφαλαιακής υποδομής, ανεξάρτητα από την κατάσταση του χρηματιστηρίου, δεν είναι δυνατή η ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας και του παραγόμενου πλούτου.
Οι αποδιοργανωτικές διακυμάνσεις της χρηματιστηριακής αγοράς που χαρακτηρίζονται ως bull / bear αγορές είναι το αποτέλεσμα των νομισματικών πολιτικών της κεντρικής τράπεζας.
Αυτές οι πολιτικές υπονομεύουν τη διαδικασία δημιουργίας αποταμιεύσεων και μετατρέπουν το χρηματιστήριο σε κάτι που μοιάζει με καζίνο.
www.bankingnews.gr
