Με συντριπτική πλειοψηφία 513 ψήφων υπέρ, 22 κατά και 19 λευκών το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε την περασμένη Πέμπτη την επιβολή πλήρους εμπάργκο στις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία. Από την επομένη ωστόσο, από την Παρασκευή δηλαδή, αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες και «πηγές» από τα κράτη-μέλη άρχισαν τις… διευκρινίσεις ότι το μέτρο είναι «περίπλοκο» και ότι θα πάρει «αρκετούς μήνες» για να εφαρμοστεί, προσπερνώντας τη δραματική δήλωση του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι «το χρήμα που καταβάλλεται για ρωσικό πετρέλαιο είναι ματωμένο». Και μιλάμε για πολύ χρήμα, περί τα 300 εκατ. δολάρια ημερησίως. Μόνο από την Ευρωπαϊκή Ένωση!
«Η υιοθέτηση μέτρων για το πετρέλαιο απαιτεί την εκκαθάριση των υφιστάμενων συμβάσεων, την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων και την αποφυγή της καταστρατήγησης τους. Είναι διαδικασίες που δεν πρόκειται να συμβούν από τη μια μέρα στην άλλη. Θα χρειαστούν αρκετοί μήνες», εξήγησε μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) Ευρωπαίος αξιωματούχος που συμμετείχε στις σχετικές συζητήσεις στις Βρυξέλλες.
«Η Επιτροπή εξετάζει τις επιλογές», πρόσθεσε ο αξιωματούχος που δεν θέλησε να κατονομαστεί. Μεταξύ των επιλογών αυτών είναι η μεταφορά πληρωμών σε δεσμευμένο λογαριασμό. Στόχος είναι να αποφευχθεί η εκτίναξη των τιμών, διότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ ευαίσθητες στις διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές», διευκρίνισε ο αξιωματούχος.
Τραγέλαφος
«Εξάλλου, αν η Ρωσία πουλήσει σε άλλους αγοραστές τους υδρογονάνθρακες που θα αρνηθούν να αγοράσουν οι Ευρωπαίοι, οι κυρώσεις δεν θα εξυπηρετήσουν σε τίποτα», επισήμανε στο ΑFP άλλος Ευρωπαίος αξιωματούχος που επίσης μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εξάλλου έχει προαναγγείλει τη διαφοροποίηση των πελατών της Ρωσίας, ώστε «οι πηγές ενέργειας της χώρας να διοχετεύονται σε άλλες περιοχές του πλανήτη που τις έχουν πραγματικά ανάγκη».
Οι Βρυξέλλες και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θέλουν να αποφύγουν μια κατάσταση κατά την οποία οι κυρώσεις που επιβάλλουν στη Μόσχα αντισταθμίζονται και εν τέλει… ακυρώνονται από την Κίνα και την Ινδία. Πρόκειται για δυο σημαντικούς εμπορικούς εταίρους της ΕΕ. Και οι Βρυξέλλες έχουν διαμηνύσει στο Πεκίνο και στο Νέο Δελχί ότι «είναι δύσκολο για την ΕΕ να έχει συνεργάτες που υπονομεύουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας», όπως διευκρίνισε Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Κίνα και Ινδία, ως γνωστόν, δεν δείχνουν μέχρι τώρα καμία διάθεση να ευθυγραμμιστούν με την πολιτική των κυρώσεων, ούτε συμμερίζονται την (τουλάχιστον στα λόγια) άτεγκτη στάση των Δυτικών εμπορικών εταίρων τους έναντι της Μόσχας. Όσο για την απειλή «δεν μπορούμε να συνεργαζόμαστε με τους συνεργάτες των εχθρών μας», μοιάζει να μην έχει κανένα αντίκρισμα και να διατυπώνεται απλώς για να ειπωθεί.
Διχασμένη Ευρώπη
Θλιβερός είναι όμως και ο βαθύς διχασμός της Ευρώπης σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της Μόσχας και του καθεστώτος Πούτιν. Στις 8 Απριλίου η ΕΕ αποφάσισε να άρει τις εισαγωγές άνθρακα από τη Ρωσία, να κλείσει τα λιμάνια της στα ρωσικά πλοία και να απαγορεύσει την εξαγωγή πολλών αγαθών και τεχνολογιών στους επιτιθέμενους.
«Για πρώτη φορά η Ευρώπη τόλμησε να αγγίξει τον τομέα της ενέργειας. Είναι κάτι που δεν έχει προηγούμενο. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο πρόκειται να ακολουθήσουν», σημειώνει στο AFP Ευρωπαίως αξιωματούχος. Πρόσθεσε, ωστόσο, με έμφαση ότι «οι 27 πρέπει να διατηρήσουν την ενότητά τους», εξηγώντας ότι «η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Βουλγαρία αγοράζουν το πετρέλαιο που καταναλώνουν από τη Ρωσία και ως εκ τούτου πρέπει να πειστούν να τηρήσουν τις αποφάσεις της ΕΕ».
«Δεν μπορούμε να τερματίσουμε από τη μια μέρα στην άλλη την εξάρτησή μας από τη Ρωσία», προειδοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών της Σλοβακίας Ιβάν Κορτσόκ απαντώντας στις νέες κυρώσεις κατά της Μόσχας που προανήγγειλε η ΕΕ στις 11 Απριλίου και στην εύλογη δήλωση του ιρλανδού ομολόγου του, Σάιμον Κόβενι ότι «η ΕΕ δαπανά εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για να εισάγει ρωσικό πετρέλαιο, συνεισφέροντας σε καθημερινή βάση στη χρηματοδότηση αυτού του πολέμου».
Ο Κόβενι εξέφρασε τη γενναία άποψη ότι «πρέπει να δοθεί ένα τέλος σ’ αυτό τον παραλογισμό, ακόμα κι αν το τέλος της χρηματοδότησης του πολέμου δημιουργεί μεγάλα προβλήματα και προκλήσεις για τους Ευρωπαίους».
Οι γενναίοι και οι υποκριτές
«Δεν υπάρχουν ταμπού, το ρωσικό πετρέλαιο είναι κάτι που μπορεί να αντικατασταθεί πιο εύκολα», σχολίασε μετριοπαθώς ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας Ζοζέπ Μπορέλ.
Η ΕΕ απορροφά τα δύο τρίτα των συνολικών εξαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία. Το 2021 η Μόσχα προμήθευσε το 30% του αργού και το 15% των προϊόντων πετρελαίου που εισήγαγε συνολικά η ΕΕ. «Ο λογαριασμός των εισαγωγών πετρελαίου ήταν τετραπλάσιος από εκείνο των εισαγωγών φυσικού αερίου, 80 δισ. δολάρια έναντι 20 δισ. δολαρίων αντίστοιχα», διευκρίνισε ο Μπορέλ.
Αν όμως είναι εφικτή σχετικά σύντομα η απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό πετρέλαιο, δεν ισχύει το ίδιο και για το ρωσικό φυσικό αέριο. «Η Ευρώπη θα παραμείνει εξαρτημένη από το ρωσικό αέριο για τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια», διαβεβαίωσε η επικεφαλής οικονομολόγος το ΟΟΣΑ Λοράνς Μπουν.
Όχι όλη η Ευρώπη! Η Πολωνία, που έχει κοινά σύνορα με την Ουκρανία, ανακοίνωσε ότι έως τα τέλη Μαΐου θα έχει σταματήσει τελείως τις εισαγωγές ρωσικού άνθρακα και έως τα τέλη του έτους τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
«Αν εμείς μπορούμε να το πετύχουμε, τότε όλοι μπορούν», τόνισε μιλώντας στη γαλλική «Le Figaro» ο υπουργός για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής Άνταμ Γκιμπουρζέ-Τσετβερτίνσκι. Ο πολωνός πολιτικός, ο οποίος έχει πατέρα Γάλλο, εξήγησε ότι η χώρα του πέρυσι εισήγαγε το 57% του φυσικού αερίου και το 60% του πετρελαίου που κατανάλωσε από τη Ρωσία.
Η ηλεκτροδότηση της Πολωνίας εξαρτάται επίσης κατά 70% από το ρωσικό άνθρακα. Αλλά, προς τιμήν της, η κυβέρνηση της Βαρσοβίας φέρεται αποφασισμένη να σηκώσει το οικονομικό βάρος της όσο το δυνατόν ταχύτερης ενεργειακής απεξάρτησης από τη Μόσχα. Βραχυπρόθεσμα χρονοδιαγράμματα έχουν θέσει και οι χώρες της Βαλτικής (πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες εξάλλου). Η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία.
«Η ηθική των άλλων»
Στους αντίποδες θα έβαζε κανείς τους καλοζωισμένους και καλομαθημένους Δυτικοευρωπαίους. Με πρώτους ασφαλώς του Γερμανούς, οι οποίοι πολύ δύσκολα θα «χωνέψουν» τον πρωτοφανή εξευτελισμό που υπέστησαν από τον ίδιο τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που αρνήθηκε να δεχθεί στο Κίεβο το γερμανό ομόλογό του Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, επειδή ως επί σειρά ετών υπουργός Εξωτερικών των κυβερνήσεων Μέρκελ είχε εργαστεί «συστηματικά πλην ανεύθυνα» για τη σύσφιγξη των οικονομικών σχέσεων Βερολίνου-Μόσχας.
Όσο για το νομπελίστα οικονομολόγο Πολ Κρούγκμαν, έμπλεξε και την Ελλάδα στο ζήτημα της συμπεριφοράς του Βερολίνου. Οι τόσο άτεγκτοι με την προτεσταντική ηθική τους Γερμανοί «δεν θυσιάζουν προσωρινά το 2,1% του ΑΕΠ τους για να κόψουν κάθε ενεργειακή εξάρτηση με τη Ρωσία αναλαμβάνοντας την ευθύνη της απερισκεψίας τους να συνδεθούν τόσο στενά μαζί της», γράφει ο Κρούγκμαν στους «New York Times».
«Ωστόσο η Γερμανία πρωτοστάτησε στην επιβολή ακραίων μέτρων λιτότητας σε κράτη-οφειλέτες. Η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 21% το διάστημα 2009-2013, ενώ το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε στο 27%», θύμισε ο αμερικανός νομπελίστας.
«Αισθάνομαι ότι η Γερμανία έλαβε πολύ περισσότερες και σαφέστερες προειδοποιήσεις σχετικά με την απερίσκεπτη εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο από όσες η Ελλάδα για τον δανεισμό της πριν από την κρίση. Ωστόσο, φαίνεται ότι η περίφημη προθυμία της Γερμανίας να αντιμετωπίσει την οικονομική πολιτική ως παιχνίδι ηθικής ισχύει μόνο όταν αφορά άλλες χώρες, όχι την ίδια», σημειώνει ο Κρούγκμαν.