Πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια του φαγητού; Το πότε πρέπει να παίρνουμε τα φάρμακα απασχολεί πολλούς, καθώς ο χρόνος λήψης μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητά τους. Η σωστή επιλογή κάνει τη θεραπεία πιο αποδοτική.
Έχει σημασία η χρονική στιγμή που παίρνουμε τα φάρμακα;
Η χρονική στιγμή που λαμβάνει κανείς τα φάρμακα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την αποτελεσματικότητά τους, καθώς η σωστή ώρα μπορεί να μεγιστοποιήσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα και να ελαχιστοποιήσει τις παρενέργειες. Σύμφωνα με επιστημονική μελέτη του Australian Prescriber, η καθυστέρηση ή η πρόωρη λήψη ενός φαρμάκου, σε σχέση με το βιολογικό ρολόι του οργανισμού, μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητά του ή να αυξήσει την τοξικότητα. Επιπλέον, η εξατομίκευση του χρόνου λήψης, βασιζόμενη στον κιρκάδιο ρυθμό, μπορεί να βελτιώσει την συμμόρφωση και να οδηγήσει σε καλύτερα κλινικά αποτελέσματα, ειδικά σε χρόνιες παθήσεις όπως η υπέρταση και η καρδιολογική νόσος.
Πολλά φάρμακα μπορούν να ληφθούν πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια ενός γεύματος χωρίς ιδιαίτερες παρενέργειες, αλλά για ορισμένα, ο συγχρονισμός είναι καθοριστικός.
Αυτό συμβαίνει επειδή ένα γεμάτο στομάχι μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που απορροφώνται και επεξεργάζονται τα φάρμακα από τον οργανισμό.
Με τις οδηγίες να μοιάζουν συχνά με σεντόνι, μπορεί να είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πότε ακριβώς πρέπει να παίρνει το κάθε φάρμακο.
Η χρονοθεραπεία, η μελέτη του πώς το βιολογικό ρολόι επηρεάζει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων, θεωρείται το κλειδί για να αξιοποιούμε στο έπακρο τα φάρμακα μας, ειδικά όταν έχουμε κατανοήσει αν είναι καλύτερο να τα λαμβάνουμε πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά το φαγητό.
Πότε είναι, λοιπόν, η καλύτερη ώρα για να πάρετε τα χάπια σας;
Ας τα χωρίσουμε σε κατηγορίες.
Πάντα με άδειο στομάχι
Η τροφή αλλάζει σημαντικά το περιβάλλον του πεπτικού συστήματος, μεταβάλλοντας τα επίπεδα του pH, καθυστερώντας την κένωση του στομάχου και τελικά μειώνοντας τη βιοδιαθεσιμότητα ορισμένων φαρμάκων.
Γι’ αυτόν τον λόγο, πολλά φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται με άδειο στομάχι, τουλάχιστον 30 λεπτά έως μία ώρα πριν από το φαγητό ή δύο με τρεις ώρες μετά το φαγητό.
Όπως εξηγεί η φαρμακοποιός Ayesha Bashir από το Chemist4U: «Ορισμένα φάρμακα χρειάζονται άδειο στομάχι ώστε να μην υπάρξει εμπόδιο. Η τροφή μπορεί να τα επιβραδύνει, να δεσμευτεί με αυτά ή και να εμποδίσει πλήρως την απορρόφησή τους, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να μην λειτουργήσουν σωστά».
Ένα παράδειγμα είναι τα διφωσφονικά, ένα ευρέως συνταγογραφούμενο φάρμακο για την οστεοπόρωση, το οποίο λειτουργεί επιβραδύνοντας τον ρυθμό με τον οποίο διασπάται το οστό στον οργανισμό.
Αυτό βοηθά στη διατήρηση της οστικής πυκνότητας και στη μείωση του κινδύνου κατάγματος, αν ληφθεί με άδειο στομάχι.
Σύμφωνα με το Εθνικό Σύστημα Υγείας του Ην. Βασιλείου (NHS), τα διφωσφονικά πρέπει πάντα να λαμβάνονται με άδειο στομάχι και με ένα γεμάτο ποτήρι νερό. Οι γιατροί συνιστούν επίσης να παραμείνετε όρθιοι ή καθιστοί για τουλάχιστον μισή ώρα μετά τη λήψη, ώστε να αποφευχθεί η δυσπεψία.
Ο λόγος είναι ότι τα διφωσφονικά έχουν εξαιρετικά χαμηλή από του στόματος βιοδιαθεσιμότητα, που σημαίνει ότι ακόμη και μικρές ποσότητες ασβεστίου από την τροφή μπορούν σχεδόν να αποκλείσουν πλήρως την απορρόφηση του φαρμάκου.
Αν όμως παρουσιαστεί δυσπεψία, μια από τις πιο γνωστές ουσίες, η ομεπραζόλη, πρέπει επίσης να λαμβάνεται με άδειο στομάχι, ιδανικά 30 λεπτά πριν από το φαγητό.
Ωστόσο, η Dr. Jarvis πρόσθεσε: «Αν έχετε καούρα αντί για δυσπεψία, που τείνει να χειροτερεύει αργά το βράδυ όταν ξαπλώνετε, μπορείτε να το πάρετε μισή ώρα πριν το δείπνο ή με άδειο στομάχι, ώστε να έχετε υψηλά επίπεδα στο σύστημά σας όταν πάτε για ύπνο και να κατασταλεί η παραγωγή οξέος».
Τα φάρμακα του θυρεοειδούς πρέπει επίσης να λαμβάνονται πάντα με άδειο στομάχι, κατά προτίμηση την ίδια ώρα κάθε μέρα.
Μελέτες δείχνουν ότι ο οργανισμός μπορεί να απορροφήσει πολύ πιο αποτελεσματικά το φάρμακο όταν λαμβάνεται πριν την κατανάλωση οποιασδήποτε τροφής, ενώ η λήψη του με φαγητό μπορεί να μειώσει τη βιοδιαθεσιμότητα έως και κατά 60%.
Μαζί με το φαγητό
Ενώ κάποια φάρμακα είναι καλύτερο να λαμβάνονται με άδειο στομάχι για να ενισχύεται η απορρόφηση, άλλα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στο στομάχι αν ληφθούν χωρίς τροφή, αυξάνοντας τον κίνδυνο για γαστρικά έλκη, ηπατική ανεπάρκεια και βλάβες στα νεφρά.
Η ιβουπροφαίνη που λαμβάνεται καθημερινά από εκατομμύρια ανθρώπους για την αντιμετώπιση από πονοκέφαλο έως πυρετό, είναι ασφαλές όταν λαμβάνεται σωστά.
Ωστόσο, η συστηματική λήψη του παυσίπονου με άδειο στομάχι μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες στο ήπαρ και τα νεφρά.
Ο κίνδυνος με την ιβουπροφαίνη και άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) οφείλεται στον τρόπο που μεταβολίζονται από τον οργανισμό, καθώς ερεθίζουν τον γαστρικό βλεννογόνο και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης γαστρικών ελκών.
«Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περιτονίτιδα», προειδοποίησε ο Dr Dean Eggitt, γενικός ιατρός και CEO στην Doncaster Local Medical Committee.
Η περιτονίτιδα είναι λοίμωξη του περιτοναίου, του υμένα που καλύπτει το εσωτερικό της κοιλιακής κοιλότητας και μπορεί να προκληθεί από τη συστηματική λήψη παυσίπονων με άδειο στομάχι.
Αν δεν αντιμετωπιστεί, η κατάσταση μπορεί να γίνει απειλητική για τη ζωή.
Η λήψη ορισμένων φαρμάκων μαζί με το φαγητό μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση παρενεργειών όπως η ναυτία, η ζάλη, η γαστρεντερική δυσφορία και τα έλκη.
Μπορεί επίσης να προστατέψει το φάρμακο από την αποδόμησή του στο στομάχι, επιτρέποντάς του να φτάσει στο έντερο, όπου πραγματοποιείται η κύρια απορρόφηση.
Μετά το δείπνο ή πριν τον ύπνο
Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι συγκεκριμένες στατίνες ταχείας δράσης, που χορηγούνται για τη μείωση της χοληστερόλης, είναι καλύτερο να λαμβάνονται το βράδυ.
Η υψηλή χοληστερόλη προκαλεί συσσώρευση λίπους στις αρτηρίες, περιορίζοντας τη ροή του αίματος. Αν μείνει χωρίς θεραπεία, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο και ακόμη και άνοια.
Όμως, η λήψη ενός δυνητικά σωτήριου φαρμάκου σε λάθος χρονική στιγμή μπορεί να το καταστήσει σχεδόν αναποτελεσματικό.
Αυτό οφείλεται στο ότι οι στατίνες έχουν γενικά σύντομο χρόνο ημιζωής.
Το μεγαλύτερο μέρος της χοληστερόλης στο αίμα προέρχεται από τα διατροφικά λιπαρά, τα οποία στη συνέχεια μετατρέπονται σε χοληστερόλη από το ήπαρ.
Επομένως, η λήψη στατινών το βράδυ μπορεί να ενισχύσει τη δράση του φαρμάκου, καθώς αυτή είναι η στιγμή που η συγκέντρωση χοληστερόλης στο αίμα είναι υψηλότερη.
Ωστόσο, στατίνες μεγαλύτερης διάρκειας δράσης, έχουν χρόνο ημιζωής έως και 19 ώρες, επιτρέποντας στους ασθενείς να επιλέξουν την ώρα της ημέρας που τους βολεύει καλύτερα.
Τα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση επίσης χρειάζονται προσοχή.
Πρόσφατα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Dundee ανακάλυψαν για πρώτη φορά ότι ο χρονοτύπος ενός ατόμου, δηλαδή η ώρα που ξυπνά και κοιμάται, επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της αντιυπερτασικής του αγωγής.
Ωστόσο, κάποιοι ασθενείς μπορεί να αισθανθούν ζάλη μετά την πρώτη δόση, καθώς φάρμακα όπως οι αναστολείς ACE λειτουργούν χαλαρώνοντας τα αιμοφόρα αγγεία και γι’ αυτό συνιστάται συχνά η λήψη της πρώτης δόσης κατά την κατάκλιση.
Οι β-αποκλειστές επίσης μπορούν να προκαλέσουν ζάλη, καθώς επιβραδύνουν τον καρδιακό ρυθμό, οπότε και πάλι οι γιατροί μπορεί να συστήσουν να ξεκινήσει η λήψη τους το βράδυ.