Η ιστορική διμερής συμφωνία Βελιγραδίου-Πρίστινας, η οποία υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον στις 4 Σεπτεμβρίου 2020 υπό την παρουσία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ (γνωστή πλέον ως Συμφωνία της Ουάσινγκτον), κι έπειτα από έντονες αμερικανικές πιέσεις, και με την Ευρώπη στο ρόλο του παρατηρητή, είχε ως βασικό της στόχο την κανονικοποίηση των οικονομικών σχέσεων Σερβίας-Κοσόβου. Πέρα από αυτό όμως αυτή η συμφωνία, όπως φαίνεται από συγκεκριμένους όρους που περιέχει, μετατόπισε, κυριολεκτικά εν μία νυκτί, τη Σερβία στο “αμερικανικό στρατόπεδο” απομακρύνοντάς την από τις γεωπολιτικές επιρροές της Ρωσίας και την γεωοικονομική διείσδυση της Κίνας. Έτσι τουλάχιστον φιλοδοξούν οι Αμερικανοί εμπνευστές και σχεδιαστές της εν λόγω συμφωνίας.
Δύο νέα κράτη-πληροφοριοδότες στην υπηρεσία των ΗΠΑ
Εκτός από τις αμερικανικές αντιτρομοκρατικές νομοθεσίες που ενσωματώνουν, εξαναγκάζει τις δύο πλευρές (Σερβία και Κόσοβο) “να βελτιώσουν την τεχνολογία για την καταπολέμηση παράνομων δραστηριοτήτων, να εφαρμόσουν και να λειτουργήσουν τα συστήματα παρακολούθησης και πληροφοριών PISCES, APIS, ATS-G και SRTF, που παρέχονται από τις ΗΠΑ”. Ουσιαστικά να καταστούν πληροφοριοδότες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και γενικώς να συνδράμουν στην επέκταση του αμερικανικού ελέγχου στη ροή των πληροφοριών στα Δυτικά Βαλκάνια, που αφορούν ισλαμιστική και όχι μόνο τρομοκρατία, οργανωμένο έγκλημα, ακόμη και βιομηχανική κατασκοπία και ότι, τέλος πάντων, αφορά τα αμερικανικά συμφέροντα. Ταυτόχρονα ένας από τους επιπλέον όρους που έθεσε ο Τραμπ είναι η Σερβία να χαρακτηρίσει την Χεζμπολάχ ως “τρομοκρατική οργάνωση”.
Μεταφορά της σερβικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ
Ο άλλος όρος, που έβαλε ο Τραμπ στη συμφωνία και υποχρέωσε τις δυο πλευρές να αποδεχθούν με τη γνωστή εκβιαστική τακτική του “take it or leave it” αφορούσε το Ισραήλ. Από τη μία το Κόσοβο ανέλαβε την υποχρέωση να αναγνωρίσει το Ισραήλ και το αντίστροφο, Από την άλλη η Σερβία, η οποία έχει αναγνωρίσει το Ισραήλ, συμφώνησε να ανοίξει εμπορική και κρατική εκπροσώπηση στην Ιερουσαλήμ στις 20 Σεπτεμβρίου 2020 και να μεταφέρει την πρεσβεία της στην Ιερουσαλήμ μέχρι τον Ιούλιο του 2021. Σημειωτέον ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν το έχει πράξει αυτό ως τώρα και από τον υπόλοιπο κόσμο το έχουν πράξει μόνον οι ΗΠΑ της διακυβέρνησης Τραμπ και η Γουατεμάλα.
Το γεγονός αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό της Σερβίας, ειδικά από την αντιπολίτευση, η οποία κατηγόρησε τον πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς ότι με την υπογραφή του “τίναξε στον αέρα” μια πολιτική δεκαετιών που είχε η Σερβία στο Μεσανατολικό ζήτημα και ότι με αυτό τον τρόπο ουσιαστικά “μεσανατολικοποίησε” τη Σερβία. Ο δε Βούτσιτς δήλωσε δήθεν “έκπληκτος” που ο Τραμπ έβαλε την τελευταία στιγμή στη συμφωνία έναν τέτοιο όρο, τον οποίο ο ίδιος “δεν πρόλαβε να διαβάσει”, και ότι διαφορετικά δεν θα τον αποδεχόταν, αφήνοντας να εννοηθεί πως τελικά ίσως να μη χρειαστεί να εφαρμοστεί ποτέ ο συγκεκριμένος όρος. Πρόκειται φυσικά για αστειότητες, με τις οποίες έχει εθίσει ο Βούτσιτς την κοινή γνώμη της χώρας, και για κυβισθήσεις προορισμένες για “εσωτερική κατανάλωση”. Άλλωστε είναι γνωστή η διγλωσσία του Βούτσιτς: άλλα λέει και υπόσχεται στο εξωτερικό και άλλα στο εσωτερικό της Σερβίας.
“Όρος Τραμπ”: Απαγόρευση εγκατάστασης κινεζικού δικτύου 5G στη Σερβία
Εκτός από αυτά τα δύο “καυτά σημεία”, που έχουν σημαντικές πολιτικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις για τη Σερβία, υπήρξε κι ένας ακόμη “όρος Τραμπ” στη συμφωνία Βελιγραδίου-Πρίστινα, ο οποίος προκάλεσε επίσης έντονες αντιδράσεις και συζητήσεις, καθώς άπτεται του οικονομικού και τεχνολογικού μέλλοντος της χώρας και σχετίζεται με τη θέση της στον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ εναντίον της Κίνας και στον υπό διαμόρφωση “νέο Ψυχρό Πόλεμο” μεταξύ Αμερικής και Κίνας. Αναφερόμαστε στο σημείο της συμφωνίας που σχετίζεται με την αποκαθήλωση του κινεζικού συστήματος κινητής τηλεφωνίας 5G, το οποίο η Σερβία έσπευσε το προηγούμενο διάστημα να υιοθετήσει, για οικονομικούς, τεχνολογικούς και γεωπολιτικούς λόγους, και να είναι έτσι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που ήθελε να εγκαταστήσει το κινεζικό σύστημα 5G. Ο όρος λοιπόν που επέβαλε ο Τράμπ γράφει ότι “και τα δύο μέρη θα απαγορεύσουν τη χρήση εξοπλισμού 5G που παραδίδεται από μη επαληθευμένο πωλητή (σ.σ. εννοείται από την Κίνα) στα δίκτυα κινητής επικοινωνίας τους. Στη συνέχεια, όταν υπάρχει ήδη τέτοιος εξοπλισμός (σ.σ. από τις ΗΠΑ) για να αντικατασταθεί, και τα δύο μέρη θα δεσμευτούν για την απομάκρυνσή του και άλλες προσπάθειες διαμεσολάβησης για να το πράξουν εγκαίρως”.
Η στοχοποίηση της Huawei
Ως γνωστόν, σχεδόν όλο το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας της Σερβίας, βασίζεται στον αντίστοιχο τεχνολογικό εξοπλισμό, που προέρχεται από την Κίνα και ειδικά από την Huawei, με την οποία η χώρα διατηρούσε προνομιακές σχέσεις όλο το προηγούμενο διάστημα. Ο κινεζικός τηλεπικοινωνιακός κολοσσός Huawei, που ξεπέρασε την Apple και την Samsung, περνώντας στην πρώτη θέση παγκοσμίως όσον αφορά τον αριθμό των πωληθέντων smartphone, ξάφνιασε τη Δύση με το προβάδισμά του στην ανάπτυξη της πέμπτης γενιάς δικτύου κινητής τηλεφωνίας, του γνωστού 5G. Η σερβική κυβέρνηση είχε διατυμπανίσει πριν από τρία χρόνια πως η Σερβία θα βρεθεί σύντομα στην πρωτοπορία της ανάπτυξης του δικτύου 5G στην Ευρώπη. Με κινεζική τεχνολογική συνδρομή φυσικά. Τώρα όμως είναι αναγκασμένη να κάνει πίσω.
Η Σερβία συμμετάσχει πλέον στον τεχνολογικό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας
Υπογράφοντας τη συμφωνία στην Ουάσινγκτον, η οποία αναφέρει ότι “και οι δύο πλευρές υποχρεούνται να απαγορεύσουν τον εξοπλισμό 5G που παρέχεται από έναν αναξιόπιστο προμηθευτή στα δίκτυα κινητής επικοινωνίας τους, και όπου υπάρχει ήδη, για να το αφαιρέσουν”, η Σερβία παρενέβη στην πραγματικότητα στον τεχνολογικό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Αν και το όνομα της εταιρείας δεν αναφέρεται πουθενά, είναι σαφές ότι η συγκεκριμένη συμφωνία στοχοποιεί τη Huawei, στην οποία η Αμερική επέβαλε κυρώσεις λόγω των στενών δεσμών της με την κινεζική κυβέρνηση και την οποία κατηγορεί για κατασκοπεία.
Δεδομένου ότι η Σερβία δεν διαθέτει ακόμη ανεπτυγμένο δίκτυο 5G και μόνο ένας από τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας χρησιμοποίησε τεχνολογικό εξοπλισμό από έναν κινέζικο κατασκευαστή για να δοκιμάσει το νέο δίκτυο, αυτό το σημείο της Συμφωνίας της Ουάσιγκτον μπορεί να μην είναι τόσο αμφιλεγόμενο. Το ερώτημα που γεννάται όμως είναι πως και αν θα επηρεάσει τη συνεργασία με τη Huawei και σε άλλες περιοχές. Απομένει να δούμε, αν το μνημόνιο με το οποίο η Σερβία είχε γίνει τμήμα του “ψηφιακού Δρόμου του Μεταξιού” στο πλαίσιο της κινεζικής πρωτοβουλίας “Belt and Road” θα αποτελέσει απλώς ένα “νεκρό γράμμα”.
Η ανακοίνωση αυτής της κινεζικής εταιρείας, η οποία επενδύει ετησίως 15 δισεκατομμύρια δολάρια σε έρευνα και ανάπτυξη, σχετικά με το άνοιγμα ενός αναπτυξιακού κέντρου για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη στο Βελιγράδι, μαρτυρεί το γεγονός ότι έχουν γίνει μεγαλεπίβολα σχέδια με τη Huawei τα τελευταία τρία χρόνια. Επιπλέον η Huawei έχει συνάψει σύμβαση με το Υπουργείο Εσωτερικών της Σερβίας για την εγκατάσταση χιλιάδων καμερών παρακολούθησης σε 800 τοποθεσίες στο Βελιγράδι. Υπολογίζεται πως περίπου 45 εκατομμύρια ευρώ έχουν επενδυθεί στο έργο παρακολούθησης από το 2017 έως σήμερα.
Η τεχνολογική και οικονομική διείσυση της Huawei στη Σερβία
Το Υπουργείο Εμπορίου, Τουρισμού και Τηλεπικοινωνιών υπέγραψε επίσης μνημόνια στρατηγικής εταιρικής συνεργασίας για την ανάπτυξη ευρυζωνικού διαδικτύου και την για ανάπτυξη «έξυπνων πόλεων» με την Huawei, δηλαδή την ψηφιοποίηση διαφόρων υπηρεσιών στην πόλη Νις, στο Βελιγράδι και στο Νόβι Σαντ. Από την πλευρά του και το Υπουργείο Παιδείας υπέγραψε συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας για την ανάπτυξη της υποδομής πληροφόρησης και επικοινωνίας σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και πανεπιστήμια.
Τον Μάρτιο του 2020 άνοιξε στην πόλη Κραγκούγιεβατς της κεντρικής Σερβίας το “Data Center”, το οποίο δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την Huawei. Το Γραφείο Πληροφορικής και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης υπέγραψε επίσης ένα μνημόνιο με την Huawei σχετικά με τη δημιουργία μιας εθνικής πλατφόρμας για την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία αποτελεί τμήμα μιας κινεζικής δωρεάς ύψους 13 εκατομμυρίων ευρώ. Μέ άλλα λόγια η Huawei έχει ήδη διεισδύσει βαθιά στη Σερβία και σχεδόν όλο το δίκτυο των τηλεπικοινωνιών της βασίζεται στον εξοπλισμό της. Ποιο το μέλλον όλων αυτών των επενδύσεων της Huawei, που αποτελούν απλά την αιχμή του δόρατος ενός συνολικού πακέτου κινεζικών στρατηγικών επενδύσεων στη Σερβία, ύψους 2,5 δισεκκατομμυρίων ευρώ;
Οπότε το δίκτυο 5G Made in China είναι ένα πολύ μικρότερο πρόβλημα, που προέκυψε από τη Συμφωνία της Ουάσινγκτον, γιατί απλά δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί. Σύμφωνα με πηγή της σέρβικης εφημερίδα Politika: “Το όλο θέμα είναι πολιτικοποιημένο επειδή δεν υπάρχει κάποιος ανεξάρτητος φορέας που θα ελέγχει αντικειμενικά εάν τα συστήματα και ο εξοπλισμός για το δίκτυο 5G της Huawei είναι ασφαλείς”.
Η σερβική “πόρτα” στις κινεζικές επενδύσεις σταδιακά θα κλείσει;
Ο Γκόραν Ραντοσαβλίεβιτς, καθηγητής στη σχολή της FEFA, λέει ότι η Συμφωνία της Ουάσινγκτον, θα επηρεάσει αναμφίβολα κι άλλες συμφωνίες που έχουν οι σερβικές εταιρείες και η σερβική κυβέρνηση με την Huawei, αλλά και την ΖΤΕ: “Είναι προβληματικό ότι υπάρχει μια ρήτρα στη συμφωνία πως ό,τι έχει εγκατασταθεί μέχρι τώρα θα πρέπει να καταργηθεί. Δεν γνωρίζουμε ποιες είναι αυτές οι συμβάσεις με την Huawei, αλλά υπάρχει πιθανώς μια ρήτρα ότι δεν μπορούν να τερματιστούν τόσο εύκολα. Τότε μας περιμένει μια σοβαρή διαιτησία με αυτήν την εταιρεία. Συνήθως, ο τερματισμός μιας συνεργασίας σημαίνει επίσης και τον τερματισμό της συνεργασίας σε άλλα έργα”, εξηγεί ο Ραντοσαβλίεβιτς.
Είναι γνωστό πως οι Κινέζοι έχουν μεγάλα προβλήματα με την ανάπτυξη των εταιρειών τους στην Ευρώπη. Χτύπησαν πολλές πόρτες, λίγες όμως άνοιξαν. Και η Σερβία ήταν μία από αυτές,
Άνοιξε μάλιστα διάπλατα στις κινεζικές επενδύσεις. Ανάμεσα στα άλλα οι Κινέζοι κατασκευάζουν στη Σερβία μια σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας, μήκους 400 χλμ. και κόστους ενός δισεκκατομυρίου ευρώ, από το Βελιγράδι μέχρι τη Βουδαπέστη. Τώρα όμως αυτή η πόρτα θα πρέπει σταδιακά να κλείσει.
Πως θα αντιδράσει η Κίνα;
Το πως θα αντιδράσει η Κίνα είναι άγνωστο για την ώρα. Δεν υπάρχει για την ώρα επίσημη αντίδραση της Κίνας στη Συμφωνία της Ουάσιγκτον. Οι Κινέζοι είναι γενικώς προσεκτικοί και δεν αντιδρουν παρορμητικά. Η Κίνα έχει μια γεωπολιτική στρατηγική και έχει εκπονήσει μεγάλα επενδυτικά σχέδια για τη νοτιοανατολική Ευρώπη, που δεν θα εγκαταλείψει εύκολα. Γι’ αυτό δεν θα διακόψει τις σχέσεις της με τη Σερβία, αν και πλέον θα είναι πιο ψυχρές.
Σε κάθε περίπτωση Κίνα και η Αμερική ανταγωνίζονται για την γεωπολιτική και οικονομική επιρροή τους στο “μαλακό υπογάστριο της Ευρώπης”, για μερίδια στις αγορές κλπ. και αυτός ο ακήρυκτος πόλεμος ενδεχομένως θα έχει πολλά επεισόδια και στάδια. Η Συμφωνία της Ουάσιγκτον ήταν μόνον η αρχή μιας αμερικανικής αντεπίθεσης. Το πρόβλημα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πάντα πως “όταν στο βάλτο μαλώνουν τα βουβάλια, την πληρώνουν πάντα τα βατράχια”.