Στο διορισμό του «αρχιτέκτονα» του τουρκο-λιβυκού μνημονίου, Τζιχάτ Γιαϊτζί, στο Γενικό Επιτελείου Στρατού της Τουρκίας προχώρησε σήμερα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με ειδικό προεδρικό διάταγμα.
Όπως μεταδίδει η ανταποκρίτρια του ΣΙΓΜΑ, Μαρία Ζαχαράκη ο Τούρκος αντιναύαρχος, ο οποίος υπάγονταν μέχρι σήμερα στο αρχηγείο του πολεμικού ναυτικού της Τουρκίας, μετατέθηκε στο γενικό επιτελείο, όπου αναμένεται να λάβει κάποια επιτελική θέση, που –ωστόσο- ακόμη δεν έχει γίνει γνωστή.
Η μετάθεση του Τούρκου ναυάρχου εν μέσω πανδημίας με προεδρικό διάταγμα, πριν από τις κρίσεις του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, που συνήθως γίνονται εν μέσω καλοκαιριού, προκαλεί εντύπωση και ερωτηματικά για τη σκοπιμότητα που κρύβεται πίσω από αυτή.
Η επαγγελματική καριέρα του Τζιχάτ Γιαϊτζί ενδέχεται να έχει καταλυτικό ρόλο στις πολιτικο-στρατιωτικές ισορροπίες στην Τουρκία και κυρίως στη σχέση του Ερντογάν με τον υπουργό του Εθνικής Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ.
Το σημείο κλειδί των πολιτικών-στρατιωτικών σχέσεων στην Τουρκία -από την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 και έπειτα- βρίσκεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ Ερντογάν και Ακάρ. Κι αυτή η εμπιστοσύνη αντικατοπτρίζεται απολύτως τα τελευταία χρόνια στις σχέσεις πολιτείας-στρατού στην Τουρκία. Οι δύο πρωταγωνιστές Ερντογάν και Ακάρ διατηρούν εδώ και 4 χρόνια μία σχέση αμοιβαίας εντιμότητας και έναν δεσμό συμφωνίας κυρίων.
Ωστόσο, ο αντιναύαρχος Τζιχάτ Γιαϊτζί τα τελευταία δύο χρόνια φαίνεται να «απειλεί» αυτόν τον προσωπικό δεσμό Ερντογάν-Ακάρ, με κάποιους στην Τουρκία να θεωρούν μάλιστα ότι αν ο Γιαϊτζί καταφέρει να τον διαρρήξει, αυτό θα επηρεάσει καταλυτικά την εύθραυστη πάντα ισορροπία μεταξύ κράτους-στρατού στην Τουρκία.
Κι αυτό γιατί ο αντιναύαρχος Γιαϊτζί μετά την επιτυχία του με το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο έχει στρέψει όλα τα φώτα και τα εύσημα της τουρκικής προεδρίας και του τουρκικού στρατού επάνω του. Γεγονός που δεν αρέσει στον Τούρκο υπουργό Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, ο οποίος έχει και από παλαιότερα «λογαριασμούς» με τον Γιαϊτζί.
Ο γρίφος εδώ και καιρό ήταν ποια είναι η θέση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανάμεσα σε Γιαϊτζί και Ακάρ και για αυτό όλα τα μάτια φέτος ήταν στραμμένα στο Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο, όπου θα καθόριζε την τύχη του Τζιχάτ Γιαϊτζί. Αν ο στρατός θα τον προήγαγε –ενδεχομένως σε ναύαρχο- ή αν ο Ερντογάν θα άφηνε τον Ακάρ να τον… αφοπλίσει, με άλλα λόγια να τον αποστρατεύσει πολύ πριν γίνει «επικίνδυνος» για τον Τούρκο υπουργό Άμυνας.
Το 2006
Σύμφωνα με την τουρκική εφημερίδα «Hürriyet», πατέρας του όρου «Γαλάζια Πατρίδα» είναι ο σήμερα απόστρατος ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ.
«Ήταν 2006 όταν εγώ, ως διευθυντής τότε του κλάδου πολιτικής και σχεδίων στα κεντρικά του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, αποφάσισα να χρησιμοποιήσω αυτόν τον όρο για να υποδείξω τις θαλάσσιες περιοχές της δικής μας (σ.σ. τουρκικής) δικαιοδοσίας, τις κηρυγμένες αλλά και μη-κηρυγμένες. Αργότερα, όταν άρχισα να γράφω για την καθημερινή εφημερίδα “Aydınlık” το 2013, ο τίτλος του άρθρου μου ήταν “Γαλάζια Πατρίδα”. Είχα γράψει τότε ότι η “Γαλάζια Πατρίδα” θα είναι πολύ πιο σημαντική για την Τουρκία κατά τον 21ο αιώνα… Είχα προβλέψει ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα αποτελούσε πεδίο μεγάλης διαμάχης ανάμεσα στην Τουρκία και άλλες χώρες»… Αυτά έλεγε, μεταξύ άλλων, ο ίδιος ο Γκιουρντενίζ μόλις τον περασμένο Μάρτιο, μιλώντας στην «Hürriyet Daily News» και την γνωστή Τουρκάλα δημοσιογράφο Μπαρτσίν Γινάντς.
Προχωρώντας μάλιστα ακόμη παραπέρα, ο απόστρατος Τούρκος ναύαρχος κατηγορούσε τότε ανοιχτά την Αθήνα και τη Λευκωσία ότι επιδιώκουν, σε κοινό μέτωπο με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, να «αρπάξουν» από την Τουρκία μια έκταση περίπου 100.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το 2011 οι πρώτοι χάρτες… μέσω Λιβύης
Τον όρο «Γαλάζια Πατρίδα», ωστόσο, οι περισσότεροι τον συνδέουν με έναν άλλον, όχι απόστρατο αλλά εν ενεργεία (και μάλιστα αναβαθμισμένο το τελευταίο διάστημα), Τούρκο ναύαρχο, τον Τζιχάτ Γιαϊτζί.
Διότι ήταν ο Γιαϊτζί εκείνος που είχε, σε δύο περιπτώσεις την περίοδο 2011-2012, αποτυπώσει την ιδέα της «Γαλάζιας Πατρίδας» μέσα από σειρά χαρτών που είχε παρουσιάσει σε κείμενά του στην «Επιθεώρηση Στρατηγικών Ασφαλείας» («Guvenlik Stratejileri Dergisi») και στο περιοδικό «Bilge Strateji», όπως σημειώνει ο ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Ζήνωνας Τζιάρρας.
Ο Γιαϊτζί έβλεπε, ήδη από το 2011, το στόχο μιας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης ως το μέσο εκείνο χάρη στο οποίο θα μπορούσε η Τουρκία να διεκδικήσει ΑΟΖ έως και την Κρήτη. Θεωρούσε ότι η Τουρκία είχε έως τότε υιοθετήσει μια «μινιμαλιστική μεθοδολογία» ως προς την οριοθέτηση των θαλασσίων, και την καλούσε να δει πέρα από την Αίγυπτο, τη Συρία και το ψευδοκράτος.
«Θα ήταν απαραίτητο για την Τουρκία να συνάψει μια συμφωνία οριοθέτησης ζωνών θαλάσσιας δικαιοδοσίας με τη Λιβύη», έγραφε χαρακτηριστικά ο Γιαϊτζί το 2011, στο τεύχος υπ’ αριθμόν 14 της τουρκικής «Επιθεώρησης Στρατηγικών Ασφαλείας», υπογραμμίζοντας μάλιστα με νόημα ότι «βάσει μιας τέτοιας πιθανής συμφωνίας, θα ήταν δυνατό για την Τουρκία να διεκδικήσει δικά της δικαιώματα ΑΟΖ στα νοτιοανατολικά της Κρήτης». «Είναι απαραίτητο για την Τουρκία και τη Λιβύη να καταλήξουν σε μια τέτοια συμφωνία», συνέχιζε ο Γιαϊτζί, προσφέροντας μάλιστα και ένα «τυράκι» στη Λιβύη που… εάν καταλήξει σε συμφωνία πρώτα με την Τουρκία θα έχει η ίδια «μεγαλύτερη ΑΟΖ» από όση θα είχε εάν κατέληγε πρώτα σε μια σχετική συμφωνία με την Ελλάδα.