Ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, γνωστοποίησε την Παρασκευή στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ότι ο ΟΗΕ θα εξετάσει το τουρκικό σχέδιο για την εγκατάσταση ενός αριθμού Σύρων προσφύγων στη λεγόμενη «ζώνη ασφαλείας»», στη βόρεια Συρία.
Ο Ερντογάν παρουσίασε αυτό το σχέδιο στον Γκουτέρες, στη συνάντηση που είχαν στην Κωνσταντινούπολη, όπως ανάφερε ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ, Φαρχάν Χακ, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ είπε ότι η Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες θα συγκροτήσει αμέσως μια ομάδα για να εξετάσει την τουρκική πρόταση και να την συζητήσει με τις τουρκικές και τις συριακές αρχές.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Γκουτέρες τόνισε ότι «η επιστροφή των προσφύγων στη Συρία θα πρέπει να είναι εθελοντική και να γίνει με ασφαλή, αξιοπρεπή τρόπο».
Σύμφωνα με τον Χακ, Ερντογάν και Γκουτέρες εξέφρασαν επίσης την πλήρη υποστήριξή τους στο έργο της Συριακής Συνταγματική Επιτροπής και τόνισαν ότι «είναι αναγκαίο να βρεθεί μια πολιτική λύση στο συριακό», με βάση την απόφαση 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η «ζώνη ασφαλείας»
Η Τουρκία σχεδιάζει να δημιουργήσει μια «ζώνη ασφαλείας» στη βορειοανατολική Συρία, στα εδάφη που έθεσε υπό τον έλεγχό της μετά τη στρατιωτική επίθεση που εξαπέλυσε στις 9 Οκτωβρίου εναντίον των κουρδοσυριακών δυνάμεων. Η Άγκυρα υποστηρίζει ότι στην περιοχή αυτή μπορούν να εγκατασταθούν έως και δύο εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες που βρίσκονται στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν έχει εμφανιστεί πολλές φορές καθησυχαστικός όσον αφορά την «εθελοντική» επιστροφή αυτών των ανθρώπων στην πατρίδα τους. Όμως στις 25 Οκτωβρίου, η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) κατηγόρησαν την Άγκυρα ότι επαναπάτριζε δια της βίας Σύρους στην εμπόλεμη χώρα τους κατά τους μήνες που προηγήθηκαν της τουρκικής επιχείρησης στη βορειοανατολική Συρία. Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας διαψεύδει αυτές τις κατηγορίες.
Ενώ η Τουρκία προσανατολίζεται στην επανεγκατάσταση Σύρων προσφύγων στην «ζώνη ασφαλείας», τονίζοντας ότι θα είναι μια εθελοντική διαδικασία, η Γερμανία αναζητά εναλλακτικές για μια διεθνή λύση προκειμένου να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στη Συρία.
Οι κοινές στρατιωτικές περιπολίες των τουρκικών και ρωσικών δυνάμεων στην περιοχή ξεκίνησαν την Παρασκευή, ωστόσο η ασφάλεια στη βόρεια Συρία παραμένει εύθραυστη, παρά τη συμφωνία στην οποία κατέληξαν Άγκυρα και Μόσχα, στο Σότσι.
«Παρόλα αυτά, ο Τούρκος πρόεδρος ανυπομονεί να επιστρέψει Σύρους πρόσφυγες, καθώς εκτιμάται ότι περίπου 3,6 εκατομμύρια βρίσκονται στην τουρκική ενδοχώρα», σημειώνει δημοσίευμα της DW.
Ο Ερντογάν σχεδιάζει τη μεταφορά τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου προσφύγων στη «ζώνη ασφαλείας», περιοχή που η Τουρκία απέκτησε έλεγχο μέσω της εισβολής στη Συρία κατά τη στρατιωτική επιχείρηση «Πηγή της Ειρήνης». Ωστόσο, οι τουρκικές Αρχές επιμένουν ότι η επανεγκατάσταση θα είναι εθελοντική.
Η Άγκυρα ήδη δέχεται κριτική και για το βίαιο εκτοπισμό πολιτών της Συρίας, σύμφωνα με σχετική έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας.
«Βιώσιμο σενάριο μόνο εάν δεν επιβληθεί με βία»
Ο Άντρεας Νικ, νομοθέτης της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης Γερμανίας και μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του γερμανικού κοινοβουλίου, δήλωσε στη DW ότι η προοπτική επαναπατρισμού όσων κατάγονται από τη Συρία «θα μπορούσε να είναι ένα βιώσιμο σενάριο, ωστόσο δεν θα στηρίξουμε οποιαδήποτε βίαιη επανεγκατάσταση προσφύγων».
Η «ζώνη ασφαλείας» μήκους 120 χιλιομέτρων που εκτείνεται σε βάθος 32 χιλιομέτρων, περιοχή της βόρειας Συρίας στα σύνορα με Τουρκία που ελέγχεται πλέον από τον τουρκικό στρατό, είναι μικρότερη από τα αρχικά πλάνα του Ερντογάν. Οι αρχικές βλέψεις του Τούρκου προέδρου αφορούσαν έκταση μήκους 444 χιλιομέτρων, συνεπώς αναμένεται πως ο αριθμός των προσφύγων που θα επιστρέψουν να είναι μικρότερος.
Σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Εσωτερικών, περίπου 330.000 Σύροι πρόσφυγες επέστρεψαν στο Αφρίν μετά την επιχείρηση «Ευφράτης», την προηγούμενη χρονιά.
Ωστόσο, ο εμπειρογνώμονας σε θέματα Συρίας, Oytun Orhan, του Ερευνητικού Κέντρου Μέσης Ανατολής με έδρα την Άγκυρα (ORSAM) αναφέρει ότι «είναι πολύ πιθανό ότι πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους να επέστρεψαν στην Τουρκία μέσω παράνομης μετανάστευσης, επειδή δεν μπορούσαν να βρουν αυτό που ήλπιζαν και πλέον ζουν ως μη καταγεγραμμένοι πρόσφυγες στην Τουρκία».
Ο Orhan ισχυρίζεται επίσης ότι εάν οι επιστροφές των προσφύγων είναι εθελοντικές «τότε οι αριθμοί δεν θα είναι εκατομμύρια». Επισημαίνει ακόμα ότι από τα 3,6 εκατομμύρια Σύρων προσφύγων, «μόνο το 10-15% προέρχεται από το ανατολικό τμήμα του Ευφράτη, οπότε αν αναμένουμε οι άνθρωποι αυτοί να επιστρέψουν στον τόπο τους, ο μέγιστος αριθμός τους μπορεί να ανέρχεται σε 400.000 έως 500.000».
Ο Τούρκος αντιπολιτευόμενος πολιτικός, Umit Ozdag, του εθνικιστικού κόμματος «İyi Parti» μιλώντας στην DW διαφοροποιείται, λέγοντας ότι «υπάρχει σύγχυση σχετικά με τις εθελοντικές επιστροφές». Υποστηρίζει ότι ο Κανονισμός Προσωρινής Προστασίας που υιοθετήθηκε το 2014 είναι σαφής σχετικά με το θέμα των επαναπατρισμών:
«Όταν τελειώσει ο πόλεμος, οι Σύροι θα πρέπει να επιστρέψουν στα σπίτια τους, οπότε όποιος το λέει αυτό είναι εθελοντικό, είναι λάθος».