Επικίνδυνη κλιμάκωση παρουσιάζει η κατάσταση στη Μέση Ανατολή μετά τις επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια, στον Περσικό. Η Ουάσινγκτον κατηγορεί ανοιχτά την Τεχεράνη, το Ριάντ και το Λονδίνο συμφωνούν, η Μόσχα συνιστά ψυχραιμία και το Πεκίνο δηλώνει έτοιμο να αναπτύξει σταθερούς δεσμούς με το Ιράν, ό,τι κι αν γίνει.
Την ίδια ώρα συνεχίζεται και το θρίλερ για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγιναν οι δύο επιθέσεις. Οι Αμερικανοί υποστήριξαν το σενάριο ότι οι επιθέσεις έγιναν με μαγνητικές νάρκες, μία μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε και στις δολιοφθορές σε τέσσερα δεξαμενόπλοια στα ανοιχτά των ΗΑΕ τον Μάιο, για τις οποίες οι ΗΠΑ κατηγορούν το Ιράν.
Αμερικανός αξιωματούχος υποστήριξε αρχικά ότι το πλήρωμα του ενός από τα δύο δεξαμενόπλοια, εγκατέλειψε το πλοίο, όταν εντόπισε μηχανισμό που δεν είχε εκραγεί. Λίγη ώρα αργότερα οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ έδιναν στην δημοσιότητα βίντεο, το οποίο σύμφωνα με τους ίδιους, εικονίζει στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης να προσεγγίζουν το ιαπωνικό δεξαμενόπλοια και να αφαιρούν μια μαγνητική νάρκη που δεν είχε εκραγεί. Παραλλήλως, η διαχειρίστρια εταιρεία του δεξαμενόπλοιου Kokuka Courageous ανακοίνωσε ότι το πλήρωμα είδε «ένα ιπτάμενο αντικείμενο» πριν την έκρηξη, ότι το πλοίο δέχθηκε δύο επιθέσεις και ότι δεν χτυπήθηκε από τορπίλη.
Οι Αμερικανοί εκτιμούν ότι για τις επιθέσεις ευθύνεται η Τεχεράνη, όπως υποστήριξε ο ίδιος ο επικεφαλής της αμερικανικές διπλωματίας Μάικ Πομπέο, σημειώνοντας ότι το Ιράν επιδιώκει να διαταράξει τη μεταφορά πετρελαίου μέσω των Στενών του Ορμούζ.
Με την άποψη αυτή συντάχθηκε ευθύς αμέσως η Σαουδική Αραβία και ο επικεφαλής του υπο το Ριάντ συνασπισμού κατά των Χούτι στην Υεμένη, αλλά και ο Βρετανός υπουργός Τζέρεμι Χαντ. Ο τελευταίος δήλωσε μάλιστα ότι, αν και το Λονδίνο θα κάνει τη δική του εκτίμηση, δεν έχει λόγο να μην πιστέψει όσα ισχυρίζονται οι ΗΠΑ.
Έκρηξη Ζαρίφ
Από την πλευρά της, η Τεχεράνη απορρίπτει τις κατηγορίες, με τον υπουργός Εξωτερικών Ζαρίφ, ο οποίος χαρακτήρισε από την πρώτη στιγμή τις επιθέσεις «ύποπτες» να κάνει λόγο για «διπλωματία της δολιοφθοράς». Ο Ζαρίφ υποστηρίζει επίσης ότι αυτή η διπλωματία ασκείται από την «Ομάδα Β», στην οποία κατά τον ίδιο περιλαμβάνεται, εκτός από τον σύμβουλο του Τραμπ, Τζον Μπόλτον, και ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε.
«Το γεγονός ότι αμέσως οι ΗΠΑ έσπευσαν να διατυπώσουν κατηγορίες εναντίον του Ιράν — χωρίς ούτε ίχνος πραγματικής ή περιστασιακής απόδειξης —κάνει επαρκώς σαφές ότι η Ομάδα Β προχωρά στο Σχέδιο Β: τη διπλωματία της δολιοφθοράς, στην οποία συμμετέχει ο Σίνζο Άμπε, και τη συγκάλυψη της οικονομικής τρομοκρατίας [των ΗΠΑ] σε βάρος του Ιράν», ανέφερε ο Ζαρίφ σε ανάρτηση του στο Twitter.
Αν και ο Ζαρίφ έχει υποστηρίξει πολλές φορές ότι ο Μπόλτον, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου και ο πρίγκιπας διάδοχος Σαλμάν επιδιώκουν να εμπλέξουν τον Τραμπ σε ένοπλη σύρραξη με την Ισλαμική Δημοκρατία, η ανάρτησή του προκάλεσε αντιδράσεις και ερωτήματα. Η αναφορά του στον Άμπε, ο οποίος την ώρα των επιθέσεων βρισκόταν στην Τεχεράνη, μεταφέροντας μήνυμα του Τραμπ, είναι ένα από τα ερωτήματα. Και αυτό γιατί η Ιαπωνία, η οποία θίγεται άμεσα από την επέκταση των αμερικανικών κυρώσεων στις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου, είναι σύμμαχος των ΗΠΑ, αλλά διατηρεί παραδοσιακούς δεσμούς με το Ιράν.
Προσεγγίζει το Πεκίνο
Οι Ιρανοί απέρριψαν βεβαίως τα μηνύματα που έστειλε ο Τραμπ στην Τεχεράνη, μέσω του Ιάπωνα Άμπε. Την ίδια ώρα όμως, στην συνάντηση που είχαν στο Κιργιστάν, στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, διαβεβαίωσε τον Ροχανί, ότι η Κίνα θα προωθήσει την σταθερή ανάπτυξη δεσμών με το Ιράν, όποια τροπή κι αν πάρει η κατάσταση.
Μιλώντας στην Σύνοδο, στην οποία μετέχουν επίσης η Ρωσία και η Ινδία, ο Ροχανί, αν και δεν αναφέρθηκε στις επιθέσεις κατά των δεξαμενόπλοιων, χαρακτήρισε τις ΗΠΑ ως σοβαρή απειλή για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Ο πρόεδρος του Ιράν εστίασε κυρίως στην αποχώρηση του Τραμπ από την συμφωνία για τα πυρηνικά, τονίζοντας ότι η Τεχεράνη εξακολουθεί να την τηρεί.
Στις δηλώσεις του Ζαρίφ αντέδρασε έντονα ο ομόλογός του των ΗΑΕ, σημειώνοντας ότι η αξιοπιστία του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών «μειώνεται». Ο ίδιος χαρακτήρισε «φαιδρή» την αναφορά στην ομάδα Β και πρόσθεσε ότι «η αποκλιμάκωση της κατάστασης απαιτεί συνετές ενέργειες όχι κενά λόγια».
Διεθνής ανησυχία
Με εντολή του Πομπέο οι ΗΠΑ έφεραν το θέμα των επιθέσεων στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου η αντιπροσωπία του Ιράν απέρριψε ως αβάσιμες τις κατηγορίες εναντίον της Τεχεράνης. Σύμφωνα όμως με τον Ιάπωνα υπουργό Βιομηχανίας εκτενής συζήτηση αναμένεται να γίνει, το Σαββατοκύριακο, και στην σύνοδο των υπουργών Ενέργειας των χωρών της Ομάδας των 20 (G20).
Το Τόκιο συμμερίζεται τις διεθνείς ανησυχίες για την ενεργειακή ασφάλεια, ο Ιάπωνας υπουργός όμως αρνήθηκε να απαντήσει αν η Ιαπωνία θα στείλει ένοπλες δυνάμεις στον Περσικό για να προστατεύσει τα δεξαμενόπλοιά της. Επισήμως οι Ιάπωνες δεν σχολιάζουν πάντως τις αμερικανικές κατηγορίες εναντίον της Τεχεράνης, σημειώνοντας ότι το Τόκιο εξακολουθεί να ερευνά τις λεπτομέρειες του περιστατικού.
Η θέση που υποστήριξε άλλωστε ο Άμπε στην Τεχεράνη είναι ότι η Ιαπωνία θέλει να συνεχίσει την οικονομική συνεργασία με το Ιράν, άρα και τις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου, όταν το επιτρέψουν όμως οι διεθνείς συνθήκες. Αποδέχθηκε δηλαδή ως μη ανατρέψιμες τις αμερικανικές κυρώσεις, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, παρότι από αυτές θίγεται και η χώρα του.
Έτοιμος να δράσει, «αν και όταν είναι απαραίτητο» δηλώνει και ο ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, με τον γενικό διευθυντή του να επισημαίνει ότι οι επιθέσεις στα δύο δεξαμενόπλοια προκαλούν μείζονα ανησυχία για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια και τις παγκόσμιες αγορές ενέργειας.
Δεν θέλουν σύρραξη, αλλά …
Την ίδια ώρα πάντως, ο Τραμπ διαμηνύει ότι δεν είναι ακόμη η ώρα για μια συμφωνία με το Ιράν και οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ ότι δεν επιδιώκουν εμπλοκή σε νέα ένοπλη σύρραξη στη Μέση Ανατολή. Διέταξαν ωστόσο, το αντιτορπιλικό USS Mason να πλεύσει προς το σημείο όπου έγιναν οι επιθέσεις. Εκεί βρίσκεται ήδη το αντιτορπιλικό USS Bainbridge με την εντολή να μην δεχθεί καμιά απόπειρα επέμβασης στο ιαπωνικό δεξαμενόπλοιο M/V Kokuka Courageous, το οποίο ρυμουλκείται προς τα ΗΑΕ.
Παραλλήλως, η Ουάσινγκτον επεξεργάζεται μέτρα με στόχο κυρίως την διατήρηση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στα στενά του Ορμούζ. Η ασφάλεια στον Κόλπο έχει όμως μεγάλη σημασία και για το Ιράν, όπως ανέφερε ο Ροχανί, παρά τις κατά καιρούς δηλώσεις Ιρανών αξιωματούχων για αποκλεισμό ως αντίποινα στις αμερικανικές κυρώσεις. Από τα στρατηγικής σημασίας στενά διακινείται άλλωστε περίπου το 30% του παγκόσμιου πετρελαίου και σχεδόν το σύνολο της παραγωγής των χωρών του Κόλπου.
Στο πλαίσιο αυτό η απειλή αποκλεισμού τους μπορεί να είναι ένα μέσο πίεσης του Ιράν για την ελαστικοποίηση των κυρώσεων. Οι επιθέσεις όμως, όπως και οι δολιοφθορές του προηγούμενου μήνα, δεν ωφελούν την Τεχεράνη. Αντιθέτως φαίνεται πως ωφελούν περισσότερο τους στρατηγικούς αντιπάλους της στην περιοχή και κάποια συμφέροντα που, εν μέσω προβλέψεων για μείωση της ζήτησης πετρελαίου, είδαν τις τιμές να εκτοξεύονται έως και 4% πάνω, μέσα σε λίγες ώρες.