Οι ΗΠΑ αναγνώρισαν μετά από δεκαετίες, την επικυριαρχία του Ισραήλ στα υψώματα του Γκολάν. Είναι αυτή μία παρορμητική απόφαση για την υποστήριξη Νετανιάχου στις επικείμενες εκλογές ή μήπως είναι μία κίνηση υψηλής εξωτερικής πολιτικής; Ένα μεγάλο μέρος των υδάτων που τροφοδοτούν την λίμνη Τιβεριάδα, γνωστή και ως θάλασσα της Γαλιλαίας, προέρχονται από μικρούς ποταμούς και χείμαρρους που πηγάζουν από τα Υψώματα του Γκολάν που βρίσκονται στα βορειοανατολικά της λίμνης. Από την λίμνη αυτή στο βόρειο τμήμα του Ισραήλ, πηγάζει ο Ιορδάνης ποταμός που αρδεύει την ομώνυμη κοιλάδα.
Η Συρία όταν είχε τα υψώματα υπό την κατοχή της, για να συλλέξει τα ύδατα αυτά σχεδίαζε να κατασκευάσει ένα τεχνητό κανάλι, περιφερειακά στα δυτικά κράσπεδα των Υψωμάτων παράλληλα με τα σύνορα προς το Ισραήλ.
Η ολοκλήρωση της κατασκευής αυτού του έργου, δηλαδή του τεχνητού καναλιού από τη Συρία, θα στερούσε από το Ισραήλ ένα σημαντικό μέρος των υδάτων, όχι μόνο για τη λίμνη Τιβεριάδα, αλλά για όλο το μήκος της επικράτειάς του. Τούτο διότι όπως προαναφέρθηκε, από την λίμνη ξεκινά το νότιο τμήμα του Ιορδάνη ποταμού που διατρέχει το Ισραήλ, αλλά και μέρος της Ιορδανίας.
Η κατάληψη των Υψωμάτων του Γκολάν από τους Ισραηλινούς που ξεκίνησε από το 1967 και ολοκληρώθηκε με τη Συνθήκη του 1974, απέτρεψε την κατασκευή του τεχνητού αυτού καναλιού. Η στάση του Ισραήλ όσον αφορά το καθεστώς κυριαρχίας στα Υψίπεδα αυτά, ως ένα βαθμό προκαθορίζεται από τον φόβο κατασκευής ενός παρόμοιου έργου στο μέλλον, που θα έχει ως αποτέλεσμα την στέρηση των αντίστοιχων υδάτινων πόρων προς τη Γαλιλαία. Σήμερα η Συρία κατέχει μόνο το 1/3 των Υψωμάτων και συγκεκριμένα το ανατολικό τμήμα.
Πρόσφατα στα Υψίπεδα του Γκολάν εντοπίστηκε πετρέλαιο από τους Ισραηλινούς. Επιπλέον, για το Ισραήλ τα Υψίπεδα του Γκολάν χρησιμοποιούνται σαν μία Ζώνη Ασφαλείας «Buffer Zone», για αντιμετώπιση κάθε κακόβουλης ενέργειας από την πλευρά της Συρίας. Όπως πρόσφατα αποδείχθηκε, με την ύπαρξη των ιρανικών στρατευμάτων στη νότια Συρία και τη ρίψη ρουκετών από μέρους τους, η χρησιμότητα αυτής της Ζώνης Ασφαλείας θεωρείται υψίστης εθνικής ασφαλείας για το Ισραήλ.
Μαθήματα εξωτερικής πολιτικής
Όπως προαναφέρθηκε, το Ισραήλ κατέλαβε τα υψώματα του Γκολάν το 1967 και τα διατήρησε με τη Συνθήκη του 1974. Μετά την πάροδο τόσων δεκαετιών, το ερώτημα που τίθεται είναι το κατά πόσο έχει βαρύνουσα σημασία η σημερινή αναγνώριση από τις ΗΠΑ, ώστε να επηρεάσει την κοινή γνώμη του Ισραήλ και εξ αυτού έμμεσα το αποτέλεσμα στις επικείμενες εκλογές;
Θεωρητικά ελάχιστη, διότι μετά τόσες δεκαετίες κατοχής των υψωμάτων και συγκεκριμένα μετά από 52 χρόνια, στην συνείδηση του μέσου ισραηλινού ψηφοφόρου εκλαμβάνονται ούτως ή άλλως ως εθνικό έδαφος. Είναι βέβαια στρατιωτικοποιημένη περιοχή και δεν εποικίζεται. Δεν ενδείκνυται επομένως για οικονομική εκμετάλλευση.
Άλλωστε, η πρόσφατη αναγνώριση από τις ΗΠΑ δεν ανατρέπει κάποια ισχύουσα Συνθήκη, ούτε υιοθετείται από τον ΟΗΕ ή άλλον διεθνή Οργανισμό. Βέβαια οι ΗΠΑ είναι βασικός παίκτης στην περιοχή (Key Player), αλλά και στρατηγικός σύμμαχος του Ισραήλ. Επομένως έχουν μεν βαρύνουσα σημασία οι αποφάσεις, αλλά έως εκεί. Η ψυχολογία των Ισραηλινών ψηφοφόρων ελάχιστα αναμένεται να επηρεαστεί, δεδομένου ότι θεωρούν δεδομένη την υποστήριξη των ΗΠΑ ως στρατηγικού εταίρου.
Τα αίτια αναγνώρισης της επικυριαρχίας του Ισραήλ επί των υψωμάτων, την συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού. Η αναγνώριση συμπίπτει μεν με τις επικείμενες εκλογές στο Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα συμπίπτει και με την οριστική διάλυση του ISIS στην Συρία. Σύντομα επομένως θα ξεκινήσουν διεργασίες για την επίτευξη μίας Διεθνούς Ειρηνευτικής Συμφωνίας των εμπλεκομένων, για την αποκατάσταση του Συριακού προβλήματος.
Οι σοβαροί παίκτες προετοιμάζονται για τις επικείμενες διαπραγματεύσεις, ισχυροποιώντας τις θέσεις τους και δημιουργώντας ερείσματα ή άλλως «διαπραγματευτικά ανταλλάγματα». Η εμπειρία του γράφοντος από επίσκεψη στην ευρύτερη περιοχή των υψωμάτων του Γκολάν, αποτυπώνεται στο συμπέρασμα ότι σήμερα η πιθανότητα ανακατάληψης της περιοχής με χερσαίες στρατιωτικές επιχειρήσεις, είναι εξαιρετικά δύσκολη και σε κάθε περίπτωση κοστοβόρα σε ανθρώπινες ζωές και υλικά.
Η κάλλιστη επιλογή της Συρίας
Η κάλλιστη επιλογή επιστροφής των υψωμάτων στην Συρία, είναι δυνατόν να επιτευχθεί μέσα από τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Το Ισραήλ έχει την δυνητική επιλογή να επιστρέψει την κατεχόμενη περιοχή, έναντι ικανοποιητικών ανταλλαγμάτων και βέβαια με την διασφάλιση της εθνικής του ασφάλειας. Οι διαδικασίες «truck II diplomacy”, με συνομιλίες μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, θα εφαρμοστούν πριν την υπογραφή οποιαδήποτε ειρηνευτικής Συμφωνίας στην περιοχή.
Έτσι παίζεται το παιχνίδι των «διαπραγματευτικών ανταλλαγμάτων». Όσο πιο κατοχυρωμένα κυριαρχικά δικαιώματα έχει το Ισραήλ για τα υψώματα, τόσο περισσότερα ανταλλάγματα είναι πιθανόν να απαιτήσει, πάντα με την υποστήριξη των ΗΠΑ, για την επιστροφή τους στη Συρία. Μία σειρά πιθανών ανταλλαγμάτων, μπορεί να είναι τα ακόλουθα:
- Η άμεση αποχώρηση των ιρανικών στρατευμάτων από την νότια Συρία, με διεθνείς δεσμεύσεις ότι δεν θα επανέλθουν στο μέλλον.
- Η παραμονή των Υψωμάτων ως αποστρατικοποιημένη περιοχή, πιθανόν υπό διεθνή επιτήρηση.
- Η δέσμευση της Συρίας ότι ουδέποτε στο μέλλον θα προβεί σε κατασκευή έργων συλλογής των υδάτων και παρεμπόδιση της φυσικής ροής τους προς την λίμνη Τιβεριάδα.
- Η συνεκμετάλλευση των υπαρχόντων υδρογονανθράκων στην περιοχή των υψωμάτων.
Ακόμα αν και η εξέλιξη του Συριακού δεν γίνει ομαλά σύμφωνα με τις διεθνείς εκτιμήσεις, κάπως έτσι προετοιμάζονται οι σοβαροί παίκτες για την συμμετοχή τους σε αναμενόμενες ειρηνευτικές συνομιλίες. Δεν ξεπουλάνε αμιγώς εθνικά συμφέροντα και εθνικές θέσεις δεκαετιών. Οι υπεύθυνοι πολίτες της χώρας δεν επιτρέπουν σε μία πιθανώς ενδοτική και αδιάφορη για διαπραγματεύσεις κυβέρνηση να απεμπολήσει εθνικά συμφέροντα από αδιαφορία ή ασχετοσύνη. Η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει μεγάλη εμπειρία από ειρηνευτικές συνομιλίες και προετοιμάζεται κατάλληλα.
Από την βόρεια πλευρά της Συρίας, η Τουρκία επισπεύδουσα, απειλεί να φέρει το θέμα των υψιπέδων στον ΟΗΕ. Όχι βέβαια γιατί κόπτεται για την κυριαρχία της Συρίας, αλλά διότι πιστεύει ότι στις επερχόμενες ειρηνευτικές συνομιλίες, ότι ισχύσει για το Γκολάν στα νότια, είναι δυνατόν να εφαρμοστεί και για την κουρδική περιοχή στη βόρεια Συρία, που την ενδιαφέρει άμεσα. Επιθυμεί λοιπόν η Τουρκία να είναι μέσα στις εξελίξεις για να εκμεταλλευτεί κατάλληλα προς το συμφέρον της κάθε δυνατή ευκαιρία.
Κάπως έτσι προετοιμάζονται για διεθνείς διαπραγματεύσεις, οι σοβαρές και υπεύθυνες κυβερνήσεις έναντι των λαών που τις εξέλεξαν. Σχετικά τώρα με την αντιμετώπιση αντίστοιχων θεμάτων και την υπογραφή προσφάτως διεθνούς Συμφωνίας των Πρεσπών, θα πρέπει να επισημανθεί ότι με μελέτη και επιμέλεια, τα σφάλματα πρέπει να αποφεύγονται διότι: «οι έξυπνοι μαθαίνουν από τα σφάλματα των άλλων», ειδικά στα εθνικά θέματα.