Ο τάφος του Τουταγχαμών, η Στήλη της Ροζέττας και το αίτημα για επιστροφή κλεμμένων θησαυρών
Κοντά σε ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, τη Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα, στη Γκίζα – η Αίγυπτος εγκαινίασε επίσημα αυτό που προορίζεται να γίνει ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά αξιοθέατα της σύγχρονης εποχής το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν προσκεκλημένος στα εγκαίνια.
Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο (GEM), που περιγράφεται ως το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο στον κόσμο, φιλοξενεί περίπου 100.000 εκθέματα που καλύπτουν περίπου επτά χιλιετίες της ιστορίας της χώρας, από την προδυναστική εποχή έως την ελληνική και τη ρωμαϊκή περίοδο.
Εξέχοντες αιγυπτιολόγοι υποστηρίζουν ότι η ίδρυσή του ενισχύει το αίτημά τους για την επιστροφή σημαντικών αιγυπτιακών αρχαιοτήτων που βρίσκονται σε άλλες χώρες – συμπεριλαμβανομένης της περίφημης Στήλης της Ροζέττας που εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Η φαντασμαγορική τελετή εγκαινίων
Με μία μεγαλοπρεπή τελετή εγκαινίων χολιγουντιανού τύπου το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο άνοιξε τις πύλες του κοντά στις πυραμίδες της Γκίζας. Περίπου 80 επίσημες αντιπροσωπείες παρέστησαν στην τελετή των εγκαινίων, και στις μισές μεταξύ αυτών ηγούνταν βασιλείς, πρίγκιπες, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, σύμφωνα με το αιγυπτιακό υπουργείο Εξωτερικών.
Δείτε φωτογραφίες και βίντεο:
Στα εγκαίνια του Μουσείου ο Πρωθυπουργός
Μεταξύ των ξένων ηγετών που προσκλήθηκαν στη Γκίζα ήταν και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος είχε θερμή χειραψία και συνομιλία με τον πρόεδρο της Αιγύπτου. Μαζί με τη σύζυγό του βρέθηκαν στο κόκκινο χαλί και είχαν μια αναμνηστική φωτογραφία.
Το μουσείο
Ένα από τα κύρια αξιοθέατα του GEM θα είναι το σύνολο του περιεχομένου του άθικτου τάφου του νεαρού βασιλιά Τουταγχαμών, που εκτίθεται για πρώτη φορά από τότε που ανακαλύφθηκε από τον Βρετανό αιγυπτιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ. Περιλαμβάνει τη θεαματική χρυσή μάσκα, τον θρόνο και τις άμαξες του Τουταγχαμών.
«Έπρεπε να σκεφτώ, πώς μπορούμε να τον παρουσιάσουμε με διαφορετικό τρόπο, γιατί από την ανακάλυψη του τάφου το 1922, περίπου 1.800 κομμάτια από τα συνολικά 5.500 που υπήρχαν μέσα στον τάφο ήταν εκτεθειμένα», λέει ο Δρ Tarek Tawfik, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αιγυπτιολόγων και πρώην διευθυντής του Αιγυπτιακού Μουσείου.
«Είχα την ιδέα να εκθέσω τον τάφο στο σύνολό του, πράγμα που σημαίνει ότι τίποτα δεν θα παραμείνει στην αποθήκη, τίποτα δεν θα παραμείνει σε άλλα μουσεία, και ο επισκέπτης θα έχει την πλήρη εμπειρία, όπως την είχε ο Χάουαρντ Κάρτερ πριν από πάνω από εκατό χρόνια».
Με κόστος περίπου 1,2 δισεκατομμύριο δολάρια (1,1 δισεκατομμύριο ευρώ), το τεράστιο μουσικό συγκρότημα αναμένεται να προσελκύει έως και 8 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, δίνοντας τεράστια ώθηση στον αιγυπτιακό τουρισμό, ο οποίος έχει πληγεί από τις περιφερειακές κρίσεις.
«Ελπίζουμε ότι το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο θα εγκαινιάσει μια νέα χρυσή εποχή για την αιγυπτιολογία και τον πολιτιστικό τουρισμό», λέει ο Ahmed Seddik, ξεναγός και επίδοξος αιγυπτιολόγος στις πυραμίδες του Οροπεδίου της Γκίζας.
Η βάρκα του Χέοπα
Εκτός από την έκθεση του Τουταγχαμών και μια νέα έκθεση της εντυπωσιακής ταφικής βάρκας του Χέοπα, ηλικίας 4.500 ετών, που είναι ένα από τα παλαιότερα και καλύτερα διατηρημένα σκάφη της αρχαιότητας, οι περισσότερες γκαλερί του χώρου έχουν ανοίξει για το κοινό από πέρυσι.
«Έχω οργανώσει πολλές ξεναγήσεις στο μουσείο, παρόλο που ήταν μερικώς ανοιχτό», συνεχίζει ο Ahmed. «Τώρα θα βρίσκεται στο αποκορύφωμα της δόξας του. Όταν ανοίξει η συλλογή του Τουταγχαμών, μπορείτε να φανταστείτε ότι θα επιστρέψει όλος ο κόσμος, γιατί πρόκειται για έναν εμβληματικό Φαραώ, τον πιο διάσημο βασιλιά της αρχαιότητας».
«Είναι κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να δει κανείς», λέει στο BBC, ο Ισπανός τουρίστας Raúl, ο οποίος περιμένει την πλήρη άνοιξη του μουσείου στο κοινό στις 4 Νοεμβρίου. «Περιμένουμε να πάμε να δούμε όλα τα αιγυπτιακά εκθέματα», λέει ο Sam από το Λονδίνο, ο οποίος βρίσκεται σε περιήγηση στην Αίγυπτο. «Είναι μια μοναδική ευκαιρία». Μια άλλη Βρετανίδα τουρίστρια λέει ότι είχε δει προηγουμένως τα εκθέματα του Τουταγχαμών στο νεοκλασικό Αιγυπτιακό Μουσείο στην πολυσύχναστη πλατεία Ταχρίρ.
«Το παλιό μουσείο ήταν αρκετά χαοτικό και λίγο μπερδεμένο», σχολιάζει. «Ελπίζω ότι το Μεγάλο Μουσείο θα είναι πολύ πιο εύκολο να το επισκεφτεί κανείς και νομίζω ότι θα αποκομίσει περισσότερα από αυτό».
Έκταση μισού εκατομμυρίου τετραγωνικών μέτρων
Το νέο μουσείο είναι τεράστιο, με έκταση 500.000 τετραγωνικών μέτρων, περίπου όσο είναι το μέγεθος 70 γηπέδων ποδοσφαίρου. Το εξωτερικό του είναι καλυμμένο με ιερογλυφικά και ημιδιαφανές αλάβαστρο κομμένο σε τρίγωνα, κι έχει είσοδο σε σχήμα πυραμίδας.
Μεταξύ των αξιοθέατων του GEM είναι ένας αιωρούμενος οβελίσκος 3.200 ετών και μήκους 16 μέτρων του ισχυρού Φαραώ Ραμσή ΙΙ και το τεράστιο άγαλμά του, ύψους 11 μέτρων. Το επιβλητικό άγαλμα μεταφέρθηκε από κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό του Καΐρου το 2006, σε μια πολύπλοκη επιχείρηση για την προετοιμασία του νέου ιδρύματος.
Μια γιγαντιαία σκάλα είναι στολισμένη με αγάλματα άλλων αρχαίων βασιλέων και βασιλισσών, ενώ στον επάνω όροφο ένα τεράστιο παράθυρο προσφέρει μια τέλεια θέα στις πυραμίδες της Γκίζας.
Το μουσείο προτάθηκε για πρώτη φορά το 1992, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, και η κατασκευή του ξεκίνησε το 2005. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ολοκλήρωσή του χρειάστηκε σχεδόν όσο και η Μεγάλη Πυραμίδα.
Το έργο επλήγη από οικονομικές κρίσεις, από την Αραβική Άνοιξη του 2011 – που ανέτρεψε τον Μουμπάρακ και οδήγησε σε χρόνια αναταραχής – την πανδημία Covid-19 και από περιφερειακούς πολέμους.
Να επιστραφούν τα κλεμμένα έργα
«Ήταν το όνειρό μου. Είμαι πραγματικά χαρούμενος που βλέπω αυτό το μουσείο να ανοίγει επιτέλους!» δήλωσε ο Δρ Ζάχι Χαουάς, πρώην υπουργός Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, στο BBC. Ο βετεράνος αρχαιολόγος λέει ότι αυτό δείχνει ότι οι Αιγύπτιοι είναι ίσοι με τους ξένους αιγυπτιολόγους όσον αφορά τις ανασκαφές, τη διατήρηση των μνημείων και τη διαχείριση των μουσείων.
«Τώρα θέλω δύο πράγματα: πρώτον, τα μουσεία να σταματήσουν να αγοράζουν κλεμμένα αντικείμενα και, δεύτερον, θέλω να επιστραφούν τρία αντικείμενα: η Στήλη της Ροζέττας από το Βρετανικό Μουσείο, ο Ζωδιακός Κύκλος από το Λούβρο και η Προτομή της Νεφερτίτης από το Βερολίνο».
Ο Δρ Χάουας έχει δημιουργήσει διαδικτυακές εκστρατείες – που έχουν συγκεντρώσει εκατοντάδες χιλιάδες υπογραφές – ζητώντας την επιστροφή και των τριών αντικειμένων. Η Στήλη της Ροζέττας, που βρέθηκε το 1799, έδωσε το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών.
Ανακαλύφθηκε από τον γαλλικό στρατό και κατασχέθηκε από τους Βρετανούς ως πολεμικό λάφυρο. Μια γαλλική ομάδα έκοψε το Ζωδιακό Κύκλο της Δένδερας, έναν αρχαίο αιγυπτιακό ουράνιο χάρτη, από τον Ναό της Χάθωρ στην Άνω Αίγυπτο το 1821.
Η Αίγυπτος κατηγορεί Γερμανούς αρχαιολόγους ότι έβγαλαν λαθραία από τη χώρα, πριν από περισσότερο από έναν αιώνα, την πολύχρωμη προτομή της Νεφερτίτης, συζύγου του Αιγύπτιου Φαραώ Ακενατόν.
Η επιστροφή θα είναι δώρο
«Χρειαζόμαστε τα τρία αντικείμενα για να δημιουργήσουμε μια καλή αίσθηση από αυτές τις τρεις χώρες, ως δώρο, όπως η Αίγυπτος έδωσε πολλά δώρα στον κόσμο», λέει ο Δρ Χάουας.
Μια άλλη κορυφαία αιγυπτιολόγος, η Δρ Μόνικα Χάννα, αναφέρει τα ίδια αντικείμενα, τα οποία «αφαιρέθηκαν με αποικιοκρατικό πρόσχημα», ως αντικείμενα που πρέπει να επαναπατριστούν. Προσθέτει: «Το GEM μεταδίδει το μήνυμα ότι η Αίγυπτος έχει κάνει πολύ καλή προετοιμασία για να ζητήσει επίσημα τα αντικείμενα».
Το Βρετανικό Μουσείο δήλωσε στο BBC ότι δεν έχει λάβει «καμία επίσημη αίτηση από την αιγυπτιακή κυβέρνηση για την επιστροφή ή τον δανεισμό της Ροζέττας». Οι Αιγύπτιοι αιγυπτιολόγοι εκφράζουν τον ενθουσιασμό τους για το γεγονός ότι το νέο μουσείο θα γίνει κέντρο ακαδημαϊκής έρευνας, προωθώντας νέες ανακαλύψεις.
Ήδη, οι αιγύπτιοι συντηρητές που εργάζονται εκεί έχουν αποκαταστήσει με επιμέλεια αντικείμενα που ανήκαν στον Τουταγχαμών, συμπεριλαμβανομένης της εντυπωσιακής πανοπλίας του από υφάσματα και δέρμα. Σύμφωνα με την αιγυπτιακή νομοθεσία, τέτοιες αποκαταστάσεις μπορούν να γίνουν μόνο από Αιγύπτιους.
«Συνάδελφοι από όλο τον κόσμο έχουν μείνει εντυπωσιασμένοι από το φανταστικό έργο συντήρησης που έχει γίνει», λέει ο Δρ. Ταουφίκ, προσθέτοντας ότι ολόκληρο το έργο αποτελεί πηγή μεγάλης εθνικής υπερηφάνειας. «Εκτός από την αρχαία αιγυπτιακή ιστορία, παρουσιάζουμε και τη σύγχρονη Αίγυπτο, γιατί είναι η Αίγυπτος που έχτισε αυτό το μουσείο».
Η κατασκευή του κτιρίου από πέτρα και γυαλί, που εκτείνεται σε μισό εκατομμύριο τετραγωνικά μέτρα και υλοποιήθηκε με την οικονομική και τεχνική υποστήριξη της Ιαπωνίας, κόστισε περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο δολάρια και χρειάστηκε είκοσι χρόνια τιτάνιων εργασιών.
“Η ιδέα για το μουσείο χρονολογείται πριν από περίπου τριάντα χρόνια και, μετά μια περίοδο παύσης λόγω των συνθηκών που αντιμετώπισε η Αίγυπτος από το 2011, το μεγαλύτερο μέρος της διαδικασίας υλοποιήθηκε τα τελευταία επτά έως οκτώ χρόνια”, τόνισε ο Αιγύπτιος πρωθυπουργός.
Συνολικά, το GEM στεγάζει περισσότερα από 100.000 αρχαία αντικείμενα τα μισά από τα οποία θα εκτεθούν και θα αποτελούν τη μεγαλύτερη συλλογή στον κόσμο αφιερωμένη σε έναν μόνο πολιτισμό, ο οποίος είδε τριάντα δυναστείες να περνούν κατά τη διάρκεια 5.000 ετών ιστορίας.