Με τις ΗΠΑ να ρίχνουν «πόρτα» στην Τουρκία για την προμήθεια F-35 και F-16 Viper, η Άγκυρα κινείται άμεσα για την αγορά μαχητικών Eurofighter, και συγκεκριμένα μίας μοίρας μεταχειρισμένων, προκειμένου να μειώσει την «ψαλίδα» που έχει ανοίξει με την Ελλάδα, η οποία πλέον διατηρεί την αεροπορική υπεροχή. Τρεις είναι οι υποψήφιες χώρες για να της πουλήσουν μαχητικά.
Του Χρήστου Μαζανίτη
Η Τουρκία αναγνωρίζει πλέον επισήμως ότι η διαφορά με την Ελλάδα στον αεροπορικό τομέα έχει αυξηθεί σημαντικά και επιδίδεται σε αγώνα δρόμου για να καλύψει το χαμένο έδαφος.
Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία διαθέτει ήδη 42 μαχητικά F-16 Viper και 24 Rafale, αεροσκάφη 4,5ης γενιάς εξοπλισμένα με το πανίσχυρο ραντάρ AESA. Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού προχωρά με εντατικούς ρυθμούς ώστε να φτάσει τα 120 F-16 Viper, ενώ υπάρχει προοπτική για την προμήθεια επιπλέον 16 Rafale.
Το 2028 αναμένεται να παραληφθούν τα πρώτα τέσσερα F-35, ενώ η πρώτη δωδεκάδα θα φτάσει στη χώρα μας το 2030. Ως το 2032 υπολογίζεται ότι η Ελλάδα θα έχει συνολικά 20 F-35, με πιθανότητα ενεργοποίησης της option για ακόμη 20 έως το τέλος της δεκαετίας.
Αντίθετα, η Τουρκία, ακόμη κι αν ξεκινήσει σήμερα το πρόγραμμα αναβάθμισης των F-16 της, θα έχει έτοιμο το πρώτο αναβαθμισμένο αεροσκάφος το 2028. Έχει χάσει την «κούρσα» των αεροπορικών μέσων και προσπαθεί άμεσα να περιορίσει τη διαφορά.
Η διαδικασία προμήθειας μαχητικών 4,5ης γενιάς από την Τουρκία κερδίζει δυναμική μέσω πολυεπίπεδων διπλωματικών και τεχνικών επαφών. Παράλληλα με τις συνομιλίες για την αγορά νέων αεροσκαφών από το Ηνωμένο Βασίλειο, εξετάζεται η προμήθεια μεταχειρισμένων Eurofighter Typhoon από το Κατάρ και το Ομάν. Τεχνικές συζητήσεις βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη με τις ΗΠΑ για την αγορά 40 F-16 Block 70.
Μετά την επίσκεψή του στον Κόλπο, ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε: «Είχαμε παραγωγικές συναντήσεις με τους ομολόγους μας των αμυντικών εταιρειών στο Κατάρ και το Ομάν. Υπό τον συντονισμό του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, συζητήσαμε την αγορά μαχητικών Eurofighter, διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και καιρό με τις δύο χώρες. Οι διαπραγματεύσεις μας, που περιλαμβάνουν πολλές τεχνικές λεπτομέρειες, προχωρούν θετικά. Ελπίζω η επίσκεψή μας να αποδειχθεί επωφελής, τόσο για τις διμερείς μας σχέσεις όσο και για την περιοχή και τον ισλαμικό κόσμο».
Η ανακοίνωση αυτή σηματοδοτεί την πρώτη επίσημη δήλωση ότι το Ομάν μπορεί να ενταχθεί στην αλυσίδα εφοδιασμού Eurofighter της Τουρκίας, καθώς μέχρι πρότινος ήταν γνωστές μόνο οι επαφές με το Κατάρ.
Ο σκοπός
Μετά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε το πρόγραμμα F-35, η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία βρέθηκε αντιμέτωπη με εμπάργκο την ίδια χρονιά που επρόκειτο να παραλάβει τα μαχητικά πέμπτης γενιάς. Ως αποτέλεσμα, ενώ πολλές χώρες γύρω της έχουν προμηθευτεί αεροσκάφη 4,5ης και 5ης γενιάς, η Τουρκία εξακολουθεί να επιχειρεί με περίπου 30-40 F-4E 2020 (τρίτης γενιάς) και 230-240 F-16 Block 30/40/50/50+ (τέταρτης γενιάς).
Αν και οι υπάρχουσες επανδρωμένες και μη επανδρωμένες εναέριες πλατφόρμες επαρκούν για αποστολές αέρος-εδάφους, τα μαχητικά 4,5ης και 5ης γενιάς είναι κρίσιμα για μάχες αέρος-αέρος και αποστολές βαθιάς διείσδυσης.
Η βασική διαφορά μεταξύ μαχητικών 4,5ης γενιάς και των κλασικών F-16 είναι το ραντάρ AESA, που ενισχύει σημαντικά τις δυνατότητες στην εναέρια μάχη. Η 5η γενιά προσφέρει επιπλέον χαμηλή ανιχνευσιμότητα, μειωμένη υπέρυθρη υπογραφή και σύντηξη αισθητήρων. Επομένως, η Τουρκία πρέπει να αποκτήσει γρήγορα σύγχρονα μαχητικά για να καλύψει το κενό μέχρι να ενταχθεί σε υπηρεσία το εγχώριο αεροσκάφος KAAN. Αυτός είναι ο πρωταρχικός της στόχος.
Μονόδρομος το Eurofighter Typhoon
Καθώς δεν υπάρχει άλλο πιστοποιημένο μαχητικό 5ης γενιάς εντός ΝΑΤΟ εκτός από το F-35, η Τουρκία στρέφεται αναγκαστικά σε αεροσκάφη 4,5ης γενιάς. Στο πλαίσιο αυτό, έχει σημειωθεί πρόοδος για την προμήθεια Eurofighter Typhoon από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το Λονδίνο, ως ενδιάμεσος, έπεισε τελικά τη Γερμανία —μέλος της κοινοπραξίας Eurofighter— να εγκρίνει την πώληση, παρά το δεκαετές εμπάργκο στην τουρκική αμυντική βιομηχανία.
Ωστόσο, υπάρχει πρόβλημα: το ενδιαφέρον για το Typhoon αυξήθηκε κατακόρυφα μετά τον πόλεμο Ρωσίας–Ουκρανίας και έχουν υποβληθεί πολλές παραγγελίες. Οι γραμμές παραγωγής που το 2010 παρήγαγαν 60 μονάδες ετησίως είχαν σχεδόν κλείσει ως το 2022, αλλά τώρα επιχειρείται επανεκκίνηση με 20-30 μονάδες ετησίως. Είναι γνωστό ότι είναι «κλεισμένες» μέχρι το 2034, κυρίως λόγω παραγγελιών από Ισπανία και Γερμανία.
Έτσι, η μόνη ρεαλιστική επιλογή της Τουρκίας είναι να παραγγείλει περίπου 20 ή 20+20 Typhoon Tranche 4 από το Ηνωμένο Βασίλειο και να προμηθευτεί μεταχειρισμένα Typhoon Tranche 3A, εν αναμονή των νέων παραδόσεων προς τα τέλη της δεκαετίας του 2030.
Παράλληλα, οι διαπραγματεύσεις για τα 40 F-16 Block 70 με τις ΗΠΑ δεν έχουν προχωρήσει ικανοποιητικά, αν και έχουν ήδη καταβληθεί πάνω από 1 δισ. δολάρια. Τα Typhoon θεωρούνται πολύ ισχυρότερα από τα F-16 Block 70. Ωστόσο, με βάση το περιβάλλον απειλών και τις επιχειρήσεις της Τουρκίας στο εξωτερικό, οι αναλυτές εκτιμούν ότι η χώρα χρειάζεται και τα δύο μοντέλα. Θεωρητικά, θα μπορούσε να αγοράσει και Rafale, αν η Γαλλία τα προσέφερε, κάτι που όμως θεωρείται απίθανο.
Προμήθεια μεταχειρισμένων
Σήμερα, τα 729 Eurofighter Typhoon παγκοσμίως επιχειρούν σε Αυστρία, Γερμανία, Ιταλία, Κουβέιτ, Ομάν, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εκδόσεις Tranche 3 και Tranche 4 ενδιαφέρουν ιδιαίτερα την Τουρκία, καθώς διαθέτουν ραντάρ CAPTOR AESA.
Η Πολεμική Αεροπορία του Κατάρ διαθέτει 22 Typhoon Tranche 3A, οι παραδόσεις των οποίων ξεκίνησαν το 2022. Τα δύο τελευταία προγραμματίζεται να παραδοθούν εντός του έτους. Παράλληλα, το Κατάρ έχει παραγγείλει 12 επιπλέον Typhoon Tranche 4 το 2024. Με στόλο που περιλαμβάνει επίσης 40 F-15EX Eagle II και 36 Rafale, το Κατάρ διαθέτει ήδη ισχυρή αεροπορική δύναμη.
Σύμφωνα με τον Τούρκο αναλυτή Ανίλ Σαχίν, «η Τουρκία ενδιαφέρεται να αγοράσει 12 από τα 22+2 Typhoon Tranche 3A του Κατάρ. Ενδέχεται επίσης να ζητήσει τη μεταφορά της παραγγελίας των 12 Tranche 4 που υπέγραψε το Κατάρ τον Δεκέμβριο του 2024».
Ο Σαχίν προσθέτει: «Το Ομάν διαθέτει στόλο με περίπου 20 F-16, 20 BAE Hawk 2000 και 12 Eurofighter Tranche 3A. Εκτιμώ ότι η Τουρκία ενδιαφέρεται να αποκτήσει ολόκληρο τον στόλο Typhoon του Ομάν. Αν οι συμφωνίες αυτές ολοκληρωθούν, η Τουρκική Πολεμική Αεροπορία θα μπορούσε να διαθέτει έως το 2028 επιχειρησιακό στόλο 24 Eurofighter Tranche 3A. Αν εξοπλιστούν πλήρως, τα αεροσκάφη αυτά θα αποτελέσουν σανίδα σωτηρίας για την Τουρκία, ιδιαίτερα στις εναέριες μάχες. Η μελλοντική προμήθεια 20 ή 40 Tranche 4 στη δεκαετία του 2030 θα ενίσχυε περαιτέρω τις δυνατότητές της. Η εξέλιξη αυτή πρέπει να ιδωθεί σε συνδυασμό με άλλα συστήματα που εισέρχονται στο οπλοστάσιο, όπως τα SİPER, TAYFUN, ANKA-3, KIZILELMA και İHA-300».
Παρότι το ζήτημα του Ομάν παραμένει αβέβαιο, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι το Κατάρ είναι θετικό στην πώληση. Τις επόμενες ημέρες αναμένονται επισκέψεις δύο ηγετών στην Τουρκία, οι οποίες εκτιμάται ότι θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην τελική συμφωνία για το Typhoon.