Η παραμονή του Τατάρ σημαίνει συνέχιση της σύγκρουσης με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για ομοσπονδία
Στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου στήνονται σήμερα οι κάλπες για τις παράνομες «προεδρικές εκλογές», με 217.056 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους σύμφωνα με τα στοιχεία έως τα τέλη Ιουλίου. Η αναμέτρηση μεταξύ του απερχόμενου Ερσίν Τατάρ και του Τουφάν Ερχιουρμάν θεωρείται οριακή, με τις δημοσκοπήσεις να καταγράφουν έντονη αβεβαιότητα και πιθανότητα δεύτερου γύρου.
Έρευνα του CMIRS είχε δείξει τον Ερχιουρμάν να προηγείται με 47,6% έναντι 43% του Τατάρ, ενώ μεταγενέστερη μέτρηση στις 2 Οκτωβρίου του έδινε διαφορά σχεδόν δέκα μονάδων. Άλλες δημοσκοπήσεις ωστόσο καταγράφουν μικρό προβάδισμα Τατάρ, επιβεβαιώνοντας τη ρευστότητα του σκηνικού.
Το «εκλογικό σώμα» και η τουρκική επιρροή
Στη διαδικασία συμμετέχουν και δεκάδες χιλιάδες Τούρκοι έποικοι στους οποίους έχει απονεμηθεί η λεγόμενη «τουρκοκυπριακή υπηκοότητα».
Οι αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας εκτιμούν ότι οι έποικοι και οι απόγονοί τους ξεπερνούν τις 160.000, ενώ άλλες πηγές μιλούν για ακόμη μεγαλύτερους αριθμούς. Αυτό σημαίνει ότι η σύνθεση του εκλογικού σώματος δεν αντικατοπτρίζει μόνο τους Τουρκοκύπριους, αλλά και ένα μεγάλο ποσοστό πολιτών τουρκικής καταγωγής – με προφανείς πολιτικές συνέπειες.
Ο Ερσίν Τατάρ, ο απερχόμενος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, έχει κάνει σημαία του τη θέση για λύση δύο κρατών με κυριαρχική ισότητα.
«Η ομοσπονδία είναι εκτός τραπεζιού», δήλωσε ξανά λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες, επιμένοντας πως συμφωνία μπορεί να υπάρξει μόνο «στη βάση της ίσης κυριαρχίας δύο ξεχωριστών κρατών».
Η γραμμή του συντονίζεται πλήρως με την Άγκυρα, η οποία έχει δηλώσει «απόλυτη στήριξη» στο συγκεκριμένο μοντέλο.
Απέναντί του, ο Τουφάν Ερχιουρμάν, επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP), αντιπροτείνει επιστροφή στις διαπραγματεύσεις για διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία στο πλαίσιο του ΟΗΕ.
«Οι Τουρκοκύπριοι είμαστε ίσοι μόνο στο τραπέζι των συνομιλιών. Εκτός αυτού, ο ένας ηγέτης εκπροσωπεί αναγνωρισμένο κράτος και ο άλλος όχι», τόνισε πρόσφατα. Προειδοποιεί ότι το σενάριο δύο κρατών «αφαιρεί διεθνή υπόσταση» από την τουρκοκυπριακή κοινότητα και «διαιωνίζει την εξάρτηση από την Τουρκία».
Οι υπόλοιποι υποψήφιοι – Μεχμέτ Χασγκιουλέρ, Αρίφ Σαλίχ Κιρντάγ, Οσμάν Ζόρμπα – λειτουργούν περισσότερο ως δυνητικές δεξαμενές ψήφων για τον δεύτερο γύρο.
Το βαρύ χέρι της Άγκυρας
Η Άγκυρα έχει ρίξει για μία ακόμη φορά τη σκιά της πάνω στις κάλπες. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η τουρκική κυβέρνηση εμφανίζονται να στηρίζουν ανοιχτά τον Τατάρ, ο οποίος συχνά περιγράφεται ως «νομάρχης» της Τουρκίας στα κατεχόμενα.
Το 2020, η Άγκυρα είχε ανοίξει μέρος της περίκλειστης πόλης Βαρωσίων μέσα στην προεκλογική περίοδο – κίνηση που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως προεκλογικό δώρο στον Τατάρ και προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις.
Φέτος, οι αναλύσεις του τουρκοκυπριακού Τύπου επαναφέρουν το ίδιο μοτίβο: έντονη πόλωση, κρατική παρέμβαση και οικονομικές πιέσεις από την Τουρκία.
Αν επανεκλεγεί ο Τατάρ, η τουρκοκυπριακή γραμμή θα παραμείνει προσανατολισμένη στην «αναγνώριση δύο κρατών», κάτι που ουσιαστικά αποκλείει την προοπτική διαλόγου στη βάση του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών.
Η Άγκυρα θα ερμηνεύσει μια τέτοια εξέλιξη ως εντολή για συνέχιση της ίδιας πολιτικής, εδραιώνοντας ακόμη περισσότερο την εξάρτηση των κατεχομένων από την Τουρκία. Αντίθετα, ενδεχόμενη εκλογή Ερχιουρμάν θα στείλει ισχυρό πολιτικό μήνυμα: επαναφορά στο τραπέζι του κοινού λεξιλογίου με τον ΟΗΕ και πιθανή επανεκκίνηση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Η οικονομική εξάρτηση από την Τουρκία δεν μπορεί να ανατραπεί άμεσα, ωστόσο μια πιο αυτόνομη στάση θα μπορούσε να βελτιώσει το κλίμα στις Βρυξέλλες και να ανοίξει δρόμο για πρακτικές διευθετήσεις προς όφελος των Τουρκοκυπρίων.
Οι λεγόμενες «προεδρικές εκλογές» στα κατεχόμενα δεν αναγνωρίζονται διεθνώς. Ο νικητής θα θεωρείται μόνο «ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας» και όχι αρχηγός κράτους – αφού τέτοιο κράτος δεν υφίσταται.
Η παραμονή του Τατάρ σημαίνει συνέχιση της σύγκρουσης με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για ομοσπονδία, ενώ η επικράτηση Ερχιουρμάν θα μπορούσε να ξαναζωντανέψει τη διπλωματική κινητικότητα γύρω από το Κυπριακό.
Από τον Ντενκτάς στον Τατάρ: Μισός αιώνας αδιεξόδων
Από την εποχή του Ραούφ Ντενκτάς και τη μονομερή ανακήρυξη του ψευδοκράτους το 1983, η πορεία της τουρκοκυπριακής ηγεσίας ήταν γεμάτη στροφές και αντιφάσεις.
Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ (2005) προώθησε την ομοσπονδιακή προοπτική, ο Ντερβίς Έρογλου (2010) επανέφερε τη σκληρή γραμμή, ο Μουσταφά Ακιντζί (2015) αναζωπύρωσε ελπίδες που τελικά διαψεύστηκαν, και ο Ερσίν Τατάρ (2020) —με ανοιχτή στήριξη της Άγκυρας— έκανε επίσημη σημαία τη λύση δύο κρατών.
Πέρα από το αποτέλεσμα, η Άγκυρα θα παρακολουθήσει προσεκτικά το ποσοστό του Τατάρ ως τεστ επιρροής.
Από το ύψος της διαφοράς θα εξαρτηθεί και το πώς θα κινηθεί τους επόμενους μήνες στο τρίπτυχο Αμμόχωστος – Ενέργεια – Μέτρα Εμπιστοσύνης.
Η κάλπη στα κατεχόμενα, όσο κι αν στερείται διεθνούς νομιμότητας, αποτελεί στην πράξη βαρόμετρο για το πώς διαμορφώνεται το σκηνικό ισχύος ανάμεσα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και την Τουρκία.