Η Κομισιόν εξετάζει «ποινές» για χώρες που δεν μεταρρυθμίζουν το συνταξιοδοτικό σύστημα – Με παρακράτηση πόρων

Επικαλούμενη την ανησυχία για τη γήρανση του πληθυσμού και τις δημοσιονομικές συνέπειές τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο να επιβάλει «ποινές» στις χώρες που δεν προχωρούν σε αναδιάρθρωση στο συνταξιοδοτικό σύστημα. Ως «ποινές», σύμφωνα με αξιωματούχους που μίλησαν στο Politico, ορίζονται οι παρακρατήσεις κεφαλαίων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, που θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2028.

Το ζήτημα είναι εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος στη Γαλλία είναι κάτι που μπορεί να κρατήσει ή να ρίξει τη δεύτερη κυβέρνηση Λεκορνί. Επίσης, στο Βέλγιο οι προτάσεις για αναδιάρθρωση του συνταξιοδοτικού έχει βγάλει τους εργαζόμενους στον δρόμο. Ενώ στην Ελλάδα, η κυβέρνηση μεταθέτει τις αποφάσεις για αλλαγές στα όρια ηλικίας και μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού από το 2027 (έτος εκλογών) στο 2030.

Η Κομισιόν εκτιμά ότι ο συνδυασμός υψηλούς χρέους, γήρανσης του πληθυσμού και μείωσης των γεννήσεων, θα οδηγήσει σε κατάρρευση τα διανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα των κρατών-μελών.

Πόροι 2 τρισ.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Politico, η Κομισιόν εξετάζει το ενδεχόμενο σύνδεσης της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος με τους απευθείας πόρους ύψους 2 τρισ. που προβλέπεται να διοχετευθούν στις χώρες-μέλη από τον επόμενο προϋπολογισμό.

Οι αξιωματούχοι που μίλησαν είπαν ότι οι αρμόδιοι για την οικονομία στους θεσμούς της ΕΕ εξετάζουν τρόπους για την ενίσχυση των προβληματικών κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων των χωρών-μελών. Μεταξύ των μέτρων που προτείνονται είναι πολιτικές συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων σε συγκεκριμένες χώρες. Ωστόσο, δεν διευκρίνισαν σε ποιες.

Εάν οι κυβερνήσεις των χωρών-μελών αγνοήσουν τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις (CSRs), τότε ενδέχεται να μην λάβουν το πλήρες μερίδιό τους από τον επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ από το 2028.

Μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, ανώτερος αξιωματούχος της Κομισιόν είπε ότι δουλειά της είναι «να βοηθά τις χώρες να ανταποκρίνονται στα δύσκολα». Και πρόσθεσε ότι CSRs «είναι ο κατάλληλος τρόπος» για να το πετύχει, «συνδέοντας τις μεταρρυθμίσεις με τις επενδύσεις».

 

Οι CSRs αποτελούν μέρος της ετήσιας δημοσιονομικής επιτήρησης της Κομισιόν για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι συστάσεις αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τις πρωτεύουσες της ΕΕ σε μια προσπάθεια να διορθωθούν τα πιο πιεστικά οικονομικά προβλήματα μιας χώρας. Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται για καταναγκασμό, αλλά για ορθή οικονομική πολιτική.

Κεφαλαιαγορά αμερικανικού τύπου

Όπως όλα δείχνουν, η Κομισιόν προσπαθεί να σπρώξει τις χώρες-μέλη σε ένα αμερικανικού τύπου συνταξιοδοτικό σύστημα, με εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα. Στις ΗΠΑ ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία επενδύουν σε ομόλογα και μετοχές, ώστε να αυξάνουν τα κεφάλαιά τους.

Σήμερα (στοιχεία 2023), περισσότεροι από το 80% των συνταξιούχων της ΕΕ βασίζονταν σε κρατική σύνταξη ως μοναδική πηγή εισοδήματος. Η εξάρτηση αυτή θεωρείται υπερβολική, διότι αφήνει έναν στους πέντε πολίτες της ΕΕ άνω των 65 ετών σε κίνδυνο φτώχειας. Το ποσοστό αυτό ισοδυναμεί με 18,5 εκατομμύρια ανθρώπους.

Οι Βρυξέλλες επιχειρούν, λοιπόν, για να μετριαστεί η πίεση στα κρατικά ταμεία, να δημιουργηθεί μια κεφαλαιαγορά αμερικανικού τύπου. Μια αγορά, δηλαδή, που θα αξιοποιεί τις μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις των ανθρώπων.

Τα σχέδια της Κομισιόν και τα χρηματικά κίνητρα

Σύμφωνα με το Politico, τα σχέδια μεταρρύθμισης των Βρυξελλών δεν αφορούν τα όρια ηλικίας ή τις μηνιαίες κρατήσεις επί του μισθού. Αντίθετα, θα προτείνει την παροχή κινήτρων στους πολίτες να αποταμιεύουν για τη συνταξιοδότηση. Ενώ οι εταιρείες θα ενθαρρύνονται να προσφέρουν εταιρικά συνταξιοδοτικά προγράμματα στους εργαζόμενους.

Η Κομισιόν, για να περάσει τις προτάσεις της, εξετάζει να χρησιμοποιήσει χρηματικά κίνητρα. Η ιδέα γεννήθηκε από το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ μετά την πανδημία. Η Κομισιόν θέλει να δώσει κίνητρα στις κυβερνήσεις να επιβάλουν δαπανηρές μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας της ΕΕ, θέτοντας στόχους που θα ξεκλειδώνουν κεφάλαια σε δόσεις. Στην Ισπανία, οι στόχοι περιελάμβαναν τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος.

Ζήτημα εθνικής πολιτικής…

Η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι πάντα μια δύσκολη υπόθεση για τις κυβερνήσεις. Οι θιγόμενοι, άνθρωποι που επί χρόνια πληρώνουν κρατήσεις από τον μισθό ή το ελεύθερο επάγγελμά τους για να έχουν ένα εισόδημα όταν συνταξιοδοτηθούν, βγαίνουν στους δρόμους και διαμαρτύρονται. Και οι κυβερνήσεις δεν διακινδυνεύουν ευθεία σύγκρουση με τις κοινωνίες που θα μπορούσε να έχει πολιτικό κόστος –εκτός αν αναγκαστούν.

Βέλγιο και Γαλλία

Στις Βρυξέλλες, η αστυνομία συγκρούστηκε με τους διαδηλωτές την περασμένη Τρίτη. Τα συνδικάτα διαδήλωναν για τα μέτρα λιτότητας που περιλαμβάνουν την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης από 65 σε 67 έως το 2030. Στόχος των μέτρων της κυβέρνησης του Μπαρτ ντε Βέβερ είναι η μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού. Τα συνδικάτα αντιδρούν στο σχέδιο της κυβέρνησης να αυξήσει τον αριθμό των ημερών που εργάζονται οι Βέλγοι ετησίως πριν μπορέσουν να λάβουν τις συντάξεις τους. Επίσης, αντιτίθενται στην αλλαγή ειδικών συνταξιοδοτικών καθεστώτων που αφορούν κάποιες κατηγορίες εργαζομένων, όπως οι στρατιωτικοί και οι σιδηροδρομικοί.

Στη Γαλλία, το ζήτημα της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης βγάζει τους εργαζόμενους στους δρόμους από το 2023. Τότε ο Εμανουέλ Μακρόν αύξησε το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη. Ωστόσο, σημαντικό μέρος των προτάσεών του δεν πέρασαν. Και από το καλοκαίρι του 2024, οι κυβερνήσεις που διορίζει πέφτουν η μία μετά την άλλη, εξαιτίας του προϋπολογισμού και των αλλαγών που προτείνονται στο συνταξιοδοτικό σύστημα. Το τελευταίο επεισόδιο αυτού του σίριαλ είναι σε εξέλιξη αυτές τις ημέρες. Η δεύτερη κυβέρνηση Λεκορνί υποχρεώθηκε να αποσύρει τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, έως τις προεδρικές εκλογές του 2027, για να μην πέσει πριν καν καταθέσει προϋπολογισμό. Χωρίς αυτό φυσικά να μπορεί να εγγυηθεί την παραμονή της στην εξουσία, αν καταψηφιστεί ο προϋπολογισμός.

Και η Ελλάδα

Το έτος 2027 είναι εκλογικό και για την Ελλάδα, η οποία επίσης αντιμετωπίζει πρόβλημα μειωμένων γεννήσεων και γήρανσης του πληθυσμού. Το 2027 ήταν επίσης το έτος στο οποίο είχε προσδιοριστεί η επανεξέταση του συνταξιοδοτικού συστήματος στη χώρα.

Στην Ελλάδα, η μεταβολή στο προσδόκιμο ζωής εξετάζεται ανά τρία χρόνια από το 2021 και μετά. Το 2024 δεν έγιναν αλλαγές, διότι από 1/1/2022 οι ηλικίες συνταξιοδότησης των παλαιών, πριν από το 1993, ασφαλισμένων εξομοιώθηκαν με τα γενικά όρια ηλικίας των 62 και 67 ετών. Ωστόσο, με βάση και τις προτάσεις του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε νέα αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αναλογική με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το μοντέλο που φαίνεται πιθανό για την Ελλάδα, είναι ότι για κάθε 1 έτος που θα αυξάνεται το προσδόκιμο θα αυξάνονται κατά 1 έτος και τα όρια ηλικίας. Υπάρχουν και άλλες εκδοχές του σχεδίου: Το 1 προς 2/3, όπου τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν κατά 8 μήνες για κάθε 12 μήνες αύξησης στο προσδόκιμο ζωής ή το 1 προς 1/3. Σε αυτή την περίπτωση, το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης θα αυξάνεται κατά 4 μήνες για κάθε 1 έτος αύξησης του προσδόκιμου ζωής.

Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση, φαίνεται ότι προσανατολίζεται στη διατήρηση των σημερινών ορίων έως το 2030. Εν όψει και των εκλογών σε δύο χρόνια και με προφανή τον φόβο του πολιτικού κόστους.